آئینه رضوی برترین بانوی خاندان موسوی
گروه معارف ــ طی سال‌ها تحقیق، كتاب‌ها و مقاله‌هاى متنوعى درباره زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) نگارش یافته است اما عموم این نوشته‌ها برگرفته از مطالبی است که به‌طور صریح در متون تاریخی ثبت شده، این نوع استفاده از منابع موجب شد تا یافته‌هاى نویسندگان غالباً پیرامون سه محور ثابت زمان تولد، سفر به قم و رحلت متمرکز شود.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، گاه به بعضی كتب پیرامون زندگى این بانوى بزرگوار برمى‌خوریم كه از صدها صفحه تنها صفحات انگشت‌شمارى به بیان زندگى وى اختصاص یافته است و نویسندگان به ناچار مباحث مربوط به قم، كرامت‌ها و... را بر مطالب خود افزوده‌اند.
حال آنكه به نظر می‌رسد با رویكرد مجدد به موضوعات پیرامونى مى‌توان گستره تحقیق درباره زندگى حضرت فاطمه معصومه(س) را وسیع‌تر كرد و دورنمایى هر چند ضعیف از شخصیت اخلاقى، تربیتى و علمى وى فراروى زائران این بانوى بزرگوار قرار داد. وسعت اطلاعاتى كه بتواند در ترسیم این دورنما ما را یارى كند، زمانى نمود مى‌یابد كه بدانیم غالب وقایع زندگى به دلیل وضوح و روزمره بودن مورد توجه قرار نگرفته و ثبت نشده‌اند، شامل مواردی مانند آداب تولد، خواندن اذان و اقامه، مراسم نامگذارى، تعلیم و تعلم، رفت و آمد به نزد پدر و برخوردهاى روزانه، حضور در متن حوادث روزگار، ارتباط با برادران و خواهران، آداب معاشرت، حضور در جمع زنان و محافل علمى به‌ویژه كه خانه‌هاى اهل‌بیت همواره محل رجوع نیازمندان از هر قسم ـ فكرى، علمى، مالى و حتى سیاسى ـ بود كه برطرف كردن آن نیازها دیگر اعضاى خاندان را نیز خواسته یا ناخواسته در متن حوادث قرار مى‌داد.
بنابراین با استفاده از روایات پیرامون عصر موسوى و رضوى مى‌توان از زندگى پدر، مادر، خواهران، برادرها و نقش وقایع در زندگى و افكار وى و... سخن گفت. مقاله حاضر براین اساس و همین نوع اطلاعات به زوایاى ناگفته زندگى بانوى دو سرا مى‌پردازد.
شخصیت فردى و كمالات روحى فاطمه معصومه(س)
بانوى برتر فاطمه معصومه(س) از جهت شخصیت فردى و كمالات روحى در بین فرزندان موسى بن جعفر(ع) بعد از برادرش، على بن موسى الرضا(ع) در والاترین رتبه جاى دارد. این در حالى است كه بنا بر مستندات رجالى فرزندان دختر امام كاظم(ع) حداقل هجده تن بوده‌اند و فاطمه در بین این همه بانوى مكرمه سرآمد بوده است.
دوران قبل از تولد و تأثیر شخصیت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمى‌توان انكار كرد و این ویژگى در وجود فاطمه معصومه(س) نیز بروز یافت. او از هر دو طرف (پدر و مادر) فضایلى را به ارث برد كه تنها برادرش على بن موسى الرضا(ع) آن‌ها را به‌صورت كامل در خود جمع كرده بود و به نظر مى‌رسد بتوان سر برترى شخصیت والاى فاطمه معصومه(س) بر دیگر فرزندان حضرت موسى بن جعفر(ع) را در همین نكته یافت كه فاطمه معصومه(س) مانند برادرش از هر دو طرف پدر و مادر پاكیزه‌ترین خصال و ویژگی‌ها را به ارث برد.
مطالعه سیره ائمه(ع) گواهى مى‌دهد كه طهارت و پاكى مادر شرط اساسى براى گزینش مادران امامان بوده است و سعادتى كه نصیب فاطمه معصومه(س) شد این بود كه مادرش، مادر على بن موسى الرضا(ع) نیز بود؛ لذا از هر نوع آلودگى در هر اندازه‌اش به دور ماند. البته این به معناى تأثیر نداشتن تلاش و كوشش و تقواى الهى در وجود فاطمه معصومه(س) نیست، بلكه علاوه بر همه شایستگى‌هاى فردى كه در وجود خویش به وجود آورده بود، از این عوامل نیز به‌عنوان مكمل و پشتوانه ترقى و تكامل معنوى، اخلاقى و علمى سود مى‌برد.
فاطمه معصومه(س) دوران خردسالى را پشت سر گذاشت و در این سال‌ها محل رشد فاطمه معصومه(س) خاندانى بود كه او را با دریایى از علم و معرفت روبه‌رو ساخت.
پدر، مادر و برادر كه هنگام تولد فاطمه معصومه(س)، جوانى 25 ساله بود، هر سه دست به دست هم داده، محیط تربیتى وى را به مكانى بهشتى مبدل كردند. خبرى در برخى كتب نقل شده است كه به خوبى نشان مى‌دهد، فاطمه معصومه(س) زیر نظر خانواده در كوتاه‌ترین مدت ممكن مسیر رشد در علوم را پیمود و از كمالات روحى و معنوى بهره‌هاى فراوانى از پدر، مادر و برادر برد.
از این روى در دوران كودكى به راحتى مى‌توانست جوابگوى سؤال‌هاى فقهى و دینى مردم باشد، حضرت نجمه، فرزندش معصومه(س) را همانند امام رضا(ع) پرورش داده است و هر آنچه درباره فاطمه در روایات نیامده را مى‌توان با عنایت به اخبار مربوط به امام رضا(ع) دریافت. البته عوامل دیگرى در رشد شخصیت حضرت فاطمه معصومه(س) موثر بوده است كه از جمله آن‌ها اوضاع سیاسى عصر پدر و برادر است.
در دورانى كه پدر به شهادت رسید و منصب ولایت به برادرش على بن موسى الرضا(ع) تفویض شد، اختلاف بین برادران دیگر به شدت قوت گرفت و آنان برخى با گستاخى تمام در مقابل برادر ایستادند. اما فاطمه معصومه(س) در بین این كشاكش‌هاى تفرقه‌برانگیز هرگز از موضع دفاع از ولایت رضوى، عقب ننشست، بلكه از شدت علاقه به برادر، در پى آن حضرت روانه ایران مى‌شود.
از دیگر مراتبى كه فاطمه معصومه(س) به آن دست یافت مقام عصمت بود. تا آنجا كه یكى از القاب وى به این ویژگى‌اش اختصاص یافت. بالاترین نوع عصمت (دورى از گناه كبیره و صغیره و دورى از ترك اولى) به پیامبر، فاطمه زهرا و امامان(ع) تعلق دارد و در مراتب دیگر، اولیاء دیگر الهى مانند حضرت زینب(س)، حضرت ابوالفضل(ع) و فاطمه معصومه(س) و... قرار دارند. مقام كریمه براى حضرت فاطمه معصومه(س) آن چنان شهرتى یافته است كه عموم محققان و محدثان از وى به این صفت یاد مى‌كنند.
كنزل العمال، ج 10، ح 143، 164 حدیث 28849.
این بانوان محدثه عبارتند از: ام احمد بنت امام كاظم، ام الحسین بنت امام الكاظم(علیه السلام) حبابه والبیه، سعیده.
احقاق الحق، ج 6، ص 282.
اسنى المطالب، ص 49 تا 51.
بحار الانوار، ج 68، ص 77.
آثارالحجه، ج 1، ص 8 و9.
بحار الانوار، ج 43، ص 243. در امالى صدوق فاطمه بنت موسى در سند وجود ندارد. (فروغى از كوثر، ص 49)
فروغى از كوثر، ص 49 نقل از ودیعه آل محمد، ص 12.سفینه البحار، ج 2، ص 376; مجالس المؤمنین، ج 1، ص 83.
كریمه اهل بیت،ص 56 نقل از اخبار الدول و آثار الاول، ص 88.
بحار الانوار، ج 6، ص 228; مجالس المؤمنین، ج 1 ص 83 13- بحار الانوار، ج 102، ص 266.
ریاحین الشریعه، ج 5، ص 34.
ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35.
بحارالانوار، ج 48 و ج 103، ص 266.
كامل الزیارات، ص 324.
