تأکید بر کنش عالمانه؛ نشانه جایگاه مهم مسئولیت‌پذیری در حکمرانی دینی
آیه «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا» با تأکیدی که بر گفتار و رفتار بر مبنای علم و آگاهی دارد، ما را به این نتیجه می‌رساند که در عرصه سیاسی، مسئولیت‌پذیری در حکمرانی دینی از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و کاربست این دستورالعمل از سوی مجموعه فعالان عرصه سیاست مانع بسیاری از بداخلاقی‌ها و بی‌تقوایی‌های سیاسی خواهد شد.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
یکی از آیات قرآن که می‌تواند به مثابه یک دستورالعمل در عرصه‌های فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به کار گرفته شود آیه 36 سوره اسرا است که خداوند می‌فرماید: «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا؛ و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن، زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.»
بیشتر بخوانید:
-
«مذاکره آری، اعتماد ممنوع، سلطه‌پذیری حرام»؛ الگوی قرآنی تعامل مسلمانان با کفار
-
امر به معروف و نهی از منکر، معیار برتری امت اسلامی بر دیگران
این آیه به طور خاص در حوزه سیاسی و حکمرانی از اهمیت به سزایی برخوردار است و پایبندی به آن مانع بسیاری از تهمت‌ها، دروغ‌ها، شایعه‌پراکنی‌ها، سوءظن‌ها و مجموعه بداخلاقی‌ها و بی‌تقوایی‌های سیاسی در میان جریا‌ن‌ها، احزاب، فعالان سیاسی، مسئولان کشور و رسانه‌ها می‌شود و به سالم‌سازی فضای سیاسی، سوق دادن رقابت‌ها به رقابت‌ها سازنده و افزایش مسئولیت‌پذیری مجموعه فعالان عرصه سیاسی در قالب حکومتی و غیرحکومتی می‌انجامد.
در بخشی از تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی پیرامون این آیه آمده است که «الگوى شناخت در همه چيز، علم و يقين است و غير آن خواه، ظن و گمان باشد يا حدس و تخمين يا شک و احتمال، هيچ‌كدام قابل اعتماد نيست. آنها كه بر اساس اين امور اعتقادى پيدا مى‌كنند، يا به قضاوت و داورى مى‌نشينند، يا شهادت مى‌دهند و يا حتى در عمل شخصى خود طبق آن رفتار مى‌كنند بر خلاف اين دستور صريح اسلامى گام برداشته‌اند.
به تعبير ديگر نه شايعات مى‌تواند مقياس قضاوت و شهادت و عمل شود و نه قرائن ظنى و نه اخبار غير قطعى كه از منابع غير موثق به ما مى‌رسد.
در پایان آيه دليل اين نهى را چنين بيان می‌كند: «گوش و چشم و دل همگى مسئولند» و در برابر كارهایی كه انجام داده‌اند از آنها سؤال مى‌شود؛ ان السمع و البصر و الفواد كل اولئك كان عنه مسئولا.
اين مسئوليت‌ها به خاطر آن است كه سخنانى را كه انسان بدون علم و يقين مى‌گويد يا به اين طريق است كه از افراد غير موثق شنيده و يا مى‌گويد ديده‌ام در حالى كه نديده و يا در تفكر خود دچار قضاوت‌هاى بى‌مأخذ و بى‌پايه‌اى شده كه با واقعيت منطبق نبوده است، به همين دليل از چشم و گوش و فكر و عقل او سؤال مى‌شود كـه آيا واقعا شما به اين مسائل ايمان داشتيد كه شهادت داديد، يا قضاوت كرديد يا به آن معتقد شديد و عمل خود را بر آن منطبق نموديد؟!»
فروپاشی انسجام درونی ملت‌ها
در واقع بی‌توجهی به این آیه نتیجه‌ای جز هرج و مرج خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نخواهد داشت و انسجام و پیوندهای درونی در خانواده، جامعه و در رابطه بین دولت و ملت را به شدت تضعیف کرده و حتی به فروپاشی می‌کشاند. شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم بخشی از مشکلات سیاسی امروز کشور از جمله کاهش اعتماد مردم به مسئولان و افزایش بداخلاقی‌های سیاسی ریشه در عدم توجه به این دستورالعمل قرآن دارد.
در مجموع با استفاده از این آیه می‌توان گفت زندگی در همه ابعاد آن از جمله زندگی سیاسی و فعالیت در این عرصه باید براساس علم و اطلاعات صحيح و آگاهی باشد. همچنین با توجه به اینکه از اعضای بدن در قیامت نسبت به گفتار و رفتار انسان سؤال می‌شود لذا این آیه ما را به مسئولیت‌پذیری و دقت بیشتر در آنچه می‌گوییم و عمل می‌کنیم دعوت می‌کند. از این منظر حتی می‌توان جایگاه بالای مسئولیت‌پذیری در حکمرانی دینی را از همین آیه استخراج کرد.
انتهای پیام
