ویژگی‌های امتحانات الهی و واکنش بندگان

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین علیزاده، استاد حوزه علمیه قم در این نشست علمی که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به ارکان امتحان الهی در قرآن و تشریح وجوه آن، از ویژگی‌هایی سخن به میان آورد که در قرآن درباره امتحانات الهی بیان شده است بطوری‌که یکی از آنها، حتمی بودن امتحانات الهی است.

وی افزود: شک نکنید که افراد، جوامع، حکومت‌ها و همه آحاد بشری در معرض امتحان‌های الهی هستند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه براساس آیه ۳ سوره عنکبوت، راهی برای فرار از امتحان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: افزون بر حتمی بودن امتحان الهی، آزمون‌های پروردگار ویژگی‌های دیگری هم دارد که می‌توان به تناسب امتحان الهی با ظرفیت درونی افراد و امکانات بیرونی آنان اشاره کرد؛ خداوند منان هیچ‌گاه بیش از ظرفیت افراد، آنان را امتحان نمی‌کند. همچنین به اندازه امکاناتی که به ما داده است، از ما امتحان می‌گیرد، همان‌گونه که در قرآن آمده است؛ «لایکلف الله نفسا الا وسعها؛ تکلیفی که خداوند از هر کس انتظار دارد، به اندازه توانایی و ظرفیت‌های اوست» و ما مأمور به انجام دادن این تکلیف براساس توانایی‌ها و ظرفیت‌های درونی و بیرونی خویش هستیم.

سخنران این نشست علمی با اشاره به شرایط کنونی جامعه ما در مواجهه با کرونا، تصریح کرد: اکنون، ما در معرض امتحان مواسات هستیم. مقام معظم رهبری، در سخنانشان، از رزمایشی برای کمک به نیازمندان سخن گفتند و تصریح کردند: افرادی که توانایی و تمکن مالی دارند، فعالیت‌های وسیعی به منظور کمک به نیازمندان آغاز کنند، به خصوص که در آستانه ماه مبارک رمضان، که ماه انفاق و ایثار است، قرار داریم. بدیهی است که امتحان مواسات، متناسب با امکانات بیرونی افراد است و هر کس براساس امکانات و تمکن مالی خویش مورد امتحان قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام علیزاده با اشاره به روایتی از پیامبر گرامی اسلام‌(ص) درباره میزان شدت امتحانات الهی براساس ظرفیت افراد، ابراز کرد: در روایتی آمده است که از رسول اکرم‌(ص) پرسیدند: شدیدترین امتحانات برای کیست؟ ایشان پاسخ دادند: شدیدترین امتحانات برای پیامبران و انبیاست، زیرا ظرفیت درونی آنان از هر کسی بیشتر است. انسان‌های مؤمن نیز براساس درجات ایمانشان مورد امتحان قرار می‌گیرند؛ هر چه اعمال افراد نیکوتر باشد، امتحانات سنگین‌تر خواهد بود؛ براساس این، کسی که ایمانش صحیح باشد، امتحانش شدیدتر است و افرادی که اعمالشان نیکو نباشد و ایمان سستی داشته باشند، امتحانات خفیف‌تری برایشان مقدر می‌گردد.

وی میزان شدت امتحانات الهی را شاخصی برای سنجش ایمان افراد برشمرد و گفت: اگر دیدید امتحانات الهی شدیدتر شده، بدانید که درجات ایمانتان بالاتر رفته است.

علیزاده با اشاره به سومین ویژگی امتحانات الهی ادامه داد: سومین ویژگی، تنوع امتحانات است؛ پروردگار یکتا و بی‌همتا هم ما را به خیر امتحان می‌کند و هم به شر و ابزار مورد امتحان نیز متنوع است؛ مال، جان، محصول عمر و... .

سخنران نشست بر حمایت خداوند از امتحان شوندگان سخن به میان آورد و در بیان ویژگی چهارم امتحانات الهی بیان کرد: خداوند در معرکه امتحان ما را رها نمی‌کند و امتحاناتش حمایت محور است. در این زمینه، حمایت گسترده‌ای هم دارد. در دعا‌های صحیفه نیز آمده است: خدایا، بنا بر این گذاشته‌ای که با تفضلت ما را کمک کنی.

وی افزود: خدا یاور مؤمنان است و کمک می‌کند. همچنین نقایص ما را جبران می‌نماید و از خطا‌های ما چشم می‌پوشد.
علیزاده در بخش دیگری از سخنانش در نشست علمی «مبانی قرآنی امتحان‌شناسی»، نوع مواجهه انسان را با امتحانات الهی مورد توجه قرار داد و گفت: با توجه به این که امتحانات الهی در امور خوشایند و ناخوشایند رخ می‌دهد، نوع موضع‌گیری انسان‌ها نیز با هم فرق دارد.

وی ادامه داد: هنگامی که امتحانات الهی در اموری رخ می‌دهد که خوشایند طبع بشری است، سه گونه موضع‌گیری بین انسان‌ها دیده می‌شود: برخی گرفتار عُجب می‌شوند و اگر خدا عطایی به آنان بدهد، بین خودشان (گیرنده تفضل) و خدا (دهنده تفضل) فاصله می‌اندازند و رابطه شان را با خدا از دست می‌دهند و تفضل الهی را حاصل زحمات و دسترنج خویش برمی شمارند.

سخنران نشست علمی دومین موضع‌گیری را مربوط به افرادی دانست که دچار شرک می‌شوند و اظهارکرد: این دسته از افراد در چیزی که به دست آورده‌اند و در حقیقت، خدا به آنان تفضل کرده است، اسبابی را با خدا شریک می‌کنند و عواملی را غیر‌خدا دخیل می‌دانند. بدین ترتیب گرفتار شرک جلی، خفی، اعتقادی یا عملی می‌شوند.

علیزاده، سومین موضع گیری را بسیار خوب توصیف کرد و خاطرنشان ساخت: در کنار دو گروه پیشین، افرادی هستند که در مواجهه با امتحانات الهی شکر خدا را به جای می‌آورند. آیه ۴۰ سوره نمل در بیان ماجرای احضار تخت ملکه سبأ بیان می‌دارد که آن کسی که این کار کرده بود، چنین توانایی‌ای را از فضل خدا برمی‌شمارد.

وی با بیان اینکه افرادی که دچار عُجب و شرک می‌شوند، در حقیقت به خود زیان می‌رسانند و خداوند از مواجهه آنان با امتحانات الهی متضرر نمی‌شود، بیان کرد: در امتحاناتی که براساس طبع بشری، ناخوشایند به نظر می‌رسد، انسان‌ها سه نوع واکنش دارند: در چنین مواقعی، گروهی جزع می‌کنند و دچار ناامیدی می‌شوند. چنین واکنشی پسندیده نیست.

علیزاده اظهار کرد: موضع گیری دوم، پسندیده است: این افراد در برابر امتحانات الهی و ابتلائاتی که خداوند مقدر می‌سازد، صبر می‌کنند. خداوند به این افراد بشارت بهشت داده است. از این بهتر، موضع‌گیری افرادی است که راضی به امتحان الهی می‌شوند؛ آنانی که صبر می‌کنند، دلشان از تلخی روزگار تلخ می‌شود، ولی صبر می‌کنند. با این حال، گروهی هستند که از امتحان الهی اعلام رضایت می‌کنند.

سخنران این نشست گفت: در زیارت امین‌الله آمده است که این افراد رضایت خویش را به خداوند اعلام می‌دارند. خدا این‌گونه افراد را داناترین و خداشناس‌ترین انسان‌ها معرفی می‌کند.

علیزاده با بیان اینکه زندگی این افراد پاکیزه است و خدا حیات این افراد را طیبه می‌نامد، تصریح کرد: این دسته از انسان‌ها در تمام فرازهای زندگی سُرور دارند. چنین حالتی را در رزمندگانی که در دفاع مقدس زخمی می‌شدند، به خوبی می‌دیدیم. در مورد یاران امام حسین‌(ع) هم در روز عاشورا آمده است که با هر ضربه شمشیری که به بدنشان اصابت می‌کرد، مسرورتر می‌شدند. در مقاتل آمده است که چهره مبارک امام حسین‌(ع) نیز هر چه کارزار سخت‌تر و سنگین‌تر می‌شد، گلگون‌تر می‌گشت.