بازتعریف هویت شیعه و سنی در ذیل امت قرآنی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، چهارم بهمن‌ماه در جمع مدیران و محققان مجمع جهانی شیعه‌شناسی با بیان اینکه شیعه وارد فاز جدیدی در جهان شده است، گفت: لازم است به تعریف دقیقی از موقعیت حادث و حاصل برای شیعه در دوره معاصر دست پیدا کنیم. شیعه قبل از هر چیز باید به بازتعریف خود و بازشناسی وضعیت کنونی بپردازد و حضورش را در جهان اسلام مطابق با موازین قرآنی و آموزه‌های اهل بیتی(ع) استواری بیشتری ببخشد.

 

وی با اشاره به لایه‌های تشكیل‌دهنده تشیع، افزود: یکی از این لایه‌ها، لایه اعتقادی است؛ یعنی آن بخش از اعتقادات شیعی که در صورت سلب یا تضعیف، قوام و اساس شیعه نفی یا تضعیف می‌شود. باید میان اعتقادات اصیل شیعه و آموزه‌هایی که خارج از اراده و خواست و نگاه اهل بیت(ع) و به دلایل احیاناً تاریخی ایجاد شده و اصالت و ریشه اهل بیتی ندارند، تفاوت بگذاریم. به بیان دیگر باید بین عقائد ناب شیعی همچون عقیده به عصمت اهل بیت(ع)، امامت آنان و نیز مصدر بودن این ذوات مطهره(ع) و بین عقیده انگاشته‌شده‌ها (افزوده‌هایی که بسیاری از آنها را غالیان در زمان امامان(ع) ایجاد کردند و مورد غضب و خشم اهل بیت(ع) قرار گرفتند) تفکیک و تمییز قائل شویم.

 

وی گفت: تراث واقعی شیعه تراثی است که از سرچشمه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) شکل گرفته و پدید آمده و در تاریخ حرکت کرده است، اما نسبت به آن دسته آموزه‌هایی که ریشه در وضع و جعل حدیث در زمان امامان داشته، و موجب بیشترین حساسیت اهل بیت(ع) شده است، باید حساس بود؛ همان‌گونه که اصحاب امامان(ع) نسبت به آنها بیشترین حساسیت را به تبع امامان داشتند و بیشترین کتاب‌ها را در رد آن در زمان خود امامان نگاشتند.

 

عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: امروزه باید تحت هدایت علما و زعمای حوزه خط حفاظت و حراست از مرزهای واقعی فکری شیعه را دنبال کنیم و نباید هر کسی دل‌خواهانه وارد این عرصه حساس شود و چیزی را بر اندیشه‌های شیعه بیفزاید یا از آن کم کند.

 

 

آیت‌الله مبلغی با اشاره به لایه سلوکی اظهار کرد: لایه سلوکی شیعه نیازمند تقویت است، زیرا اهل بیت(ع) هنگام پرداختن به بعد سلوکی شیعه، مفاهیم و ادبیاتی بسیار جدی و قاطع را ارائه می‌کردند؛ همانند جمله «فوالله ما شیعتنا...» و در پی این جمله، ویژگی‌های عبادی و اخلاقی و اجتماعی را ارائه می‌فرمودند. این ارائه دربردارنده مفاهیم همراه با سوگند بود به گونه‌ای که به راحتی از آن سخنان می‌توان نتیجه گرفت که اگر کسی فاقد آن مجموعه رفتارها و خصلت‌های سلوکی باشد به صورت قاطع در زمره شیعیان اهل بیت(ع) جای نمی‌گیرد.

 

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: اگرچه عقائد، پایه، اساس و بنیاد است و بدون آن مذهب بی‌معناست، اما لازم است افزون بر آن عقاید سلوکی نیز شکل گیرد؛ زیرا این سلوک است که انسان، جامعه و زندگی را می‌سازد و انسان را به خدا و آخرت مرتبط و متصل می‌کند و این فرمایش آنان با اصل قرآنی که می‌فرماید: «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى»(نجم/39) هماهنگ است.

 

عضو خبرگان رهبری اضافه کرد: البته نه تنها سلوک مهم است، بلکه باید در سلوک از دیگران جلوتر هم باشیم، اگر شیعه از حیث سلوک در وضعیت فرودستی نسبت به دیگران باشد گاه ضررش برای اهل بیت(ع) از منفعتش بیشتر خواهد بود. 

 

 

مبلغی با بیان اینکه شیعه به عنوان بخشی از امت لازم است در کنار اهل سنت، سلوکی در خدمت کیان امت داشته باشد، گفت: نباید هویت شیعه را طوری تبیین و تعریف کنیم که باعث بر هم زدن وحدت امت شود؛ هویت شیعی یک هویت قرآنی است که به واقع، بخشی از یک هویت اسلامی و قرآنی فراگیر تحت امت به حساب می‌آید؛ از این رو هویت شیعی باید در خدمت امت پیامبر(ص) و وحدت و یکپارچگی آن قرار گیرد.

 

مبلغی گفت: به بیان دیگر نباید هویت شیعی را بریده و فارغ از هویت امت اسلامی تعریف کنیم. هویت شیعی بر حسب تعبیر اصولی لازم است هویت «به شرط شیء» یعنی به شرط بودن امت و وحدت امت باشد و نه «به شرط لا» یعنی به شرط نبود امت یا نبود وحدت در امت پیامبر (ع).

 

وی در زمینه استواری و برقراری و استحکام عقاید شیعی گفت: برخی افراد که از تقریب می‌ترسند تصور می‌کنند تقریب باعث تضعیف و از بین رفتن عقاید شیعه است، در حالی که بنیاد اعتقادی شیعه فراتر از آن است که با یک رویکرد از بین برود؛ بر این اساس این توهین به قرآن است که تصور کنیم دو اندیشه متضاد را کنار هم نهاده است.

 

 

مبلغی افزود: از طرف دیگر تقریب، فرع بر بقای مذاهب و حرمت‌گذاری به حدود و ثغور اعتقادی آنها است، در غیر این صورت اساساً تقریب شکل نمی‌گیرد. اصولاً یکی از خطوط قرمز اهل بیت(ع) هم حفظ یکپارچگی و وحدت امت بود و هیچ گروهی به اندازه آنان اصرار بر حفظ امت نداشتند. بر اساس قرآن باید بپذیریم که امت، کلان هویت اجتماعی وابسته به اسلام است که هویت‌های مختلف اجتماعی را زیر چتر و پوشش خود جای و به آنها معناى اجتماعى می‌دهد.

 

وی ادامه داد: این کلان هویت اسلامی وابسته به پیامبر(ص) است و اگر امت از بین رفت، یا تضعیف شد، هویت شیعه یا هر هویت دیگر در مسیر تضعیف و تحلیل قرار می‌گیرد؛ بنابراین نه شیعه‌سازی و نه سنی‌سازی هیچ‌کدام متناسب با امت و جایگاه قرآنی امت نیست.

 

شیعه‌سازی و سنی‌سازی در تضاد با وحدت است

 

فقیه در امور حلال کشور تصریح کرد: دلیل بر ضرورت نفی شیعه‌سازی و سنی‌سازی در امت این است که شیعه‌سازى یا سنی‌سازی به یکی از دو صورت علنى و خفاء می‌تواند انجام شود و هر دو پیامدهای تخریب‌گرانه نسبت به امت دارد، اما انجام آن به صورت علنی جنگ مذاهب را درون امت ایجاد می‌کند که از بین رفتن امکانات و سرمایه‌های امت اسلامی تنها ثمره و دستاورد آن است.

 

وی ادامه داد: انجام آن به صورت خفا نیز نوعی نفاق و ظاهرسازی را در بدنه امت ایجاد می‌کند و به خوف اتباع مذاهب نسبت به مذاهب خود دامن می‌زند و پیامدهای سنگین را به جامعه اسلامی تحمیل می‌کند، افزون بر اینکه اصولاً خفا در این زمینه بی‌معناست؛ چون وقتی یک عمل به صورت اجتماعی و فراگیر انجام گرفت نمی‌تواند در خفا باقی بماند، بلکه بعد علنی پیدا می‌کند و به اختلاف در امت و مشکلات بزرگ و لاینحل و تمام نشدنی برای آن (معاذالله) منتهی می‌شود.

 

استاد حوزه علیه گفت: اینها همه افزون بر آن است که این عمل یک اشکال اساسی بزرگ را در بر دارد که عبارت از بی‌اعتنایی بلکه نابودسازی یک اصل قرآنی قویم و محکم تحت عنوان اصل وحدت امت است. نفی فعالیت معطوف به توسعه مذهب و دعوت به آن، نفی اندیشه انتحال مذهب نیست؛ چه آن که هر کسی عملاً این امکان را در اختیار دارد که حرف‌ها را درون جامعه اسلامی بشنود و مذهب خود را انتخاب کند و از نظر الهی نیز هر کس در انتخاب مذهب خود مسئولیت دارد، بلکه آنچه مقصود است این است که ما در این زمینه نباید رویکرد، تلاش، فعالیت و عملیاتی داشته باشیم؛ زیرا به وحدت امت و آرامش مذهبی در امت ضربه می‌زند و در آن صورت، نه اسلام، نه امت، نه شیعه و نه هیچ مذهبی در فضای بدون آرامش در جهت اسلام قرار نمی‌گیرد.

 

 

آیت‌الله مبلغی با اشاره به لایه سوم شیعه یعنی لایه علمی، ادامه داد: در قبال علوم اهل بیت(ع) وظیفه سنگین و اساسی بر دوش داریم؛ لازم است این علوم را اولاً درک کنیم؛ ثانیاً برای ساختن جامعه خود آن را مبنا قرار بدهیم و ثالثاً ناگفته‌ها و بخش‌های درک نشده آن را کشف و رابعاً زیبایی‌های آن را منتشر کنیم.

 

‌در این نشست آیت پیمان، دبیرکل مجمع جهانی شیعه‌شناسی هم با بیان سیاست‌ها و برنامه‌های این مجموعه، بر لزوم تعمیق و غنی‌سازی و گسترش پژوهش‌ها و آموزش‌های تخصصی شیعه‌شناسی و رویکردهای جدید در دین پژوهی تاکید کرد. طرح مسائل علمی و فکری و پاسخ‌گویی عالمانه به آنها از مهم‌ترین وظایف پژوهشگران و اساتید علوم اسلامی است، همچنین گفت‌وگوهای مذاهب و ادیان با محوریت مشترکات عقیدتی سبب تقویت دین‌گرایی در جهان امروز است.

 

دبیر شورای دین‌پژوهان کشور افزود: استاد احمد مبلغی از اندیشمندان صاحب‌نظریه و نوآور دینی است که در افق‌گشایی ابواب و مباحث جدید فقهی و کاربردی‌کردن فقه در جامعه جامعه و همین‌طور در گفتمان‌های بنیادی تقریب و وحدت تأثیر و نقش بارزی در جهان داشته است.

 

وی گفت: نظرات علمی استاد مبلغی در موضوعات مهمی همچون مبانی تعامل و تعایش ادیان و طرح مباحث نوین فقه‌الاجتماع و فقه مقارن، موجب روشنگری و ترسیم راه تعاملات مثبت و سازنده فکری و ایجاد زمینه و فرصت برای طرح دیدگاه‌های مکتب اهل بیت(ع) در محافل علمی جهان شده است.

 

دبیرکل مجمع جهانی شیعه‌شناسی حضور مؤثر این استاد سطح خارج حوزه علمیه در موتمرات فقهی و کنفرانس‌های علمی و تخصصی ادیان در الازهر مصر و عمان و دیگر همایش‌های جهانی را بسیار موفق و موجب تحسین بعضی مراجع عظام تقلید و بزرگان علمی حوزه بیان کرد. 

 

پیمان گفت: با نگاه به واقعیات و تحولات فکری معاصر در سطح جهان، برای ترسیم چهره حقیقی تشیع نیازمند حضور اندیشمندان و متفکرین، نظریه‌پردازان نواندیش حوزوی همچون استاد مبلغی در گفتمان‌های تقریب ادیان و مذاهب و محافل علمی و دانشگاه‌های جهان هستیم.