انکار احکام ضروری دین کفر است / چرا قرآن یکباره نازل نشد؟

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مفسر قرآن و صاحب تفسیر همگام با وحی، ششم اردیبهشت‌ماه در ادامه تفسیر سوره فرقان با بیان اینکه هر مشرکی کافر نیست و برخی از مشرکین وقتی حقیقت را ببینند، تسلیم می‌شوند، گفت: در سوره بینه هم بیان شده که حتی در بین اهل کتاب هم کافر داریم؛ پس کفر زمانی مطرح است که کسی زیر بار حقیقت نرود؛ این حقیقت حتی می‌تواند یک حکم شرعی در یک مسئله خاص باشد، به همین جهت در رساله‌ها نوشته شده که منکر ضروری دین حتی یک حکم الهی، کافر است. کما اینکه شیطان می‌دانست سجده دستور خداوند است.

وی افزود: در ادامه سوره فرقان، بهانه دیگری را از سوی کفار نسبت به پیامبر مطرح کرد و آن اینکه کفار می‌گفتند چرا قرآن یکباره به پیامبر نازل نمی‌شود. پس دیگران به او کمک می‌کنند یا خودش قرآن را تولید می‌کند؛ «وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا». برخی مفسران گفته‌اند «نُزِّلَ» برای نزول تدریجی و «انزل» برای نزول دفعی به کار می‌رود، ولی در اینجا نزل به کار رفته، در حالی که مراد نزول دفعی است، پس این لفظ همیشه ناظر به تدریجی نیست.

بهجت‌پور تصریح کرد: خداوند به این شبهه پاسخ داده «كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا»؛ ما می‌خواهیم قلب تو را با نزول تدریجی تثبیت کنیم، یعنی یکی از فواید نزول تدریجی به شخص پیامبر بر می‌گردد. البته در سوره اسراء هم فایده نزول تدریجی را برای مردم بیان کرد که پیامبر آن را با درنگ برای مردم بخواند.

صاحب تفسیر همگام با وحی بیان کرد: در کوران حوادث، جامعه با مسائل پیش‌بینی نشده روبرو می‌شود، لذا مدل نزول قرآن این است که رهبر را در حین عمل و در میدان راهبری و قلب او را محکم کند؛ یعنی در هر حادثه، بدون نیاز به اصول کلی، به راحتی در یک حادثه خاص و شخصی شده پیام الهی دریافت می‌شود؛ این نکته خوبی است که با دریافت از این آیات، طلاب در فضای مجازی به دیگران مشاوره بدهند و راهنمایی کنند تا از اضطراب در پدیده‌ها دور شوند. 

محتوای قرآن منسجم است

این مفسر قرآن  اظهار کرد: کلمه بعد «رَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا» است؛ ترتیل به معنای منظم و بسامان کردن است؛ قرآن خیلی مرتب چیده شده است، بنابراین از آیات یک سوره می‌توانیم پیام دریافت کنیم، با اینکه آیات سوره در زمان‌های مختلف نازل شده است؛ قرآن جسته جسته و بریده بریده نیست که برخی به این اشتباه افتاده‌اند؛ اشتباه وقتی است که کسی بگوید من در سوره چند موضوع و سیاق دارم و نتواند میان آنها غرض برقرار کنند. اگر غرض سوره به دست بیاید به «رتلنا» دست خواهیم یافت.

بهجت‌پور بیان کرد: معتقدم بخش فراوانی از مرادهای خدا از طریق پذیرش انسجام درونی آیات است؛ خیلی‌ها که قرآن را بریده بریده بحث می‌کنند، مانند نفسیر نمونه، غرض اصلی سوره را تحصیل نکرده‌اند، لذا بخش زیادی از مرادها از بین می‌رود، از این توصیه من به محققان این است که به تفاسیری مانند المیزان باید خیلی توجه کنید.

چیدمان فعلی قرآن توقیفی نیست

استاد حوزه بیان کرد: وقتی فرمود «رتلناه ترتیلا»؛ ضمیر «ه» به قرآن بر می‌گردد که مراد آن، همه قرآن است، نه سوره؛ یعنی خدا چیدمانی به ترتیب نزول و از روی حکمت ردیف و مرتب کرده است؛ پیام این تعبیر آن است که ما باید از این چیدمان هم پیام بگیریم؛ حال این سؤال مطرح است که ترتیب فعلی قرآن متفاوت است و آیا می‌توانیم از این ترتیب نظم سور را به دست آوریم؟ در اینجا باید بررسی کنیم که آیا این چیدمان را می‌توان به پیامبر نسبت داد که بحث بسیار اختلافی در علوم قرآن است و دلیلی برای این کار نداریم.

صاحب تفسیر همگام با وحی اضافه کرد: یکی از معانی ترتیل این است که قلبت را با آیات به حرکت درآور و وصل و وقف را رعایت کن، ولی یک معنا هم می‌تواند این باشد که آن را به ترتیب نزول بخوانید. در آیه بعد هم فرمود: «وَلَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِيرًا»؛ اینها هیچ مثل و نمونه‌ای نمی‌توانند بیاورند، مگر اینکه ما حق را بگوییم.

مدیر حوزه خواهران با بیان اینکه انگیزه‌شناسی سخت است و ما عمدتاً تخمین می‌زنیم، گفت: ولی خداوند رفتار جریانات و گروه‌ها را انگیزه‌شناسی کرده است؛ قرآن کتابی ناظر به واقع است، زیرا یک جامعه را در نظر گرفته و برای تغییر و تحول آن جامعه برنامه‌ریزی کرده است. این نگاه به معنای آن است که خدا جامعه اول مسلمین را تأسیس کرده است و به همین دلیل نزول قرآن هم تدریجی است و امروز هم رهبران می‌توانند با قرآن جامعه را متحول و کنش‌های نفی را به مثبت و قدرت دین را در عرصه‌های مختلف سرایت دهند.