مرحوم موسویان مسیر و هدف را به خوبی شناخته بود

 

آیت‌الله سیدهاشم حسینی‌بوشهری، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور، در این مراسم گفت: این آئین نکوداشت به عنوان نخستین سالگرد ارتحال عالمی اندیشمند، پژوهشگری خستگی‌ناپذیر به‌خصوص در عرصه اقتصاد و بانکداری، انسانی بی‌ادعا و متواضع و فروتن، صاحب تألیفات گرانبها و مقالات ارزشمند مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان تشکیل یافته است. چند روایت به عنوان تبرک یادداشت کرده‌ام که برای اینکه فضای جلسه معنوی‌تر شود مطرح می‌کنم. یکی از روایت‌ها از پیامبر اسلام(ص) است که تعبیر جالبی دارند و می‌فرمایند: هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد دو چیز را به او عنایت می‌‌کند اول اینکه این انسان آگاه و آشنا به دین و فهم عمیق و همه جانبه در آن می‌شود و دوم اینکه راه صلاح را به او الهام می‌کند یعنی گشایشی در مسیر او ایجاد می‌شود تا راهی که دیگران نتوانسته‌اند بروند را او برود.

 

وی بیان کرد: امیرالمؤمنین(ع) هم در همین راستا می‌فرمایند؛ هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد به این فرد عقل قوی و عمل مستقیم یعنی خرد و عمل استوار عنایت خواهد کرد. تعبیر دیگری هم حضرت دارند که امیدواریم شامل حال همه ما شود که می‌فرمایند اگر خداوند خیر بنده‌اش را بخواهد برکتی در عمر او قرار می‌دهد که بتواند به بهترین وجه از عمر خود بهره کافی را ببرد.

 

آیت‌الله حسینی بوشهری تصریح کرد: ما که در اینجا گرد آمده‌ایم و سایر افرادی که در جاهای دیگری هستند اهداف متفاوتی در زندگی داریم اما شاید یک چیز برای ما یکسان باشد و آن هم اینکه همه ما خواهان موفقیت در کارهایمان هستیم و همه به جای پسرفت یا ایستایی به بالندگی می‌اندیشند اما سؤال این است که راه دستیابی به ترقی و بالندگی چیست و چگونه باید این مسیر را طی کرد؟

 

 

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور یادآور شد: بنده در تحقیقی دیدم که روانشناسان این باور را دارند که از صد آدمی که هدفی دارند و هدف را هم می‌شناسند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند هشت درصد از افراد به هدف دست خواهند یافت و 92 درصد باقی‌مانده که گاهی از اوقات در میانه راه از ادامه سر باز می‌زنند و کار را به سامان نمی‌رسانند. درباره اینکه راه دستیابی چیست باید گفت همه ابعاد هدف باید روشن باشد. فردی که نمی‌داند چه کاری را انجام می‌دهد ره به جایی نخواهد برد اما کسی‌که از ابتدا هدفی را برای خود ترسیم می‌کند و سؤالاتی برای خود ترسیم به موفقیت می‌رسد.

 

وی گفت: سؤالات این است که هدف من چیست؟ مقدورات من کدام است؟ آیا این هدف مناسب با شرایط من هست یا خیر؟ چه چیزی در این راه می‌تواند به من کمک کند؟ آیا در آینده به هدفی که دارم متعهد خواهم بود یا نه؟ وقتی به هدف رسیدم چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر انسان به این سؤالات پاسخ دهد بدون مانع به سوی هدف می‌رود. حضرت امیرالمؤمنین(ع) هم می‌فرماید پنج چیز شامل روح پرسشگر، پرکاری، تهذیب نفس، زانو زدن در مقابل اساتیدِ فن و داشتن رنگ الهی و اخلاص است که انسان را به نتیجه می‌رساند. 

 

وی تأکید کرد: مرحوم سیدعباس موسویان، مسیر را خوب شناخته و از عمر طلبگی خودش به خوبی استفاده کرده است. ایشان از روزهایی که در محضر آیت‌الله بود می‌دانست که هدف و پایان راه کجاست. وی عشق و علاقه به حوزه علمیه پیدا کرده بود و از علم سیر نمی‌شد و عطش وی همچنان باقی بود لذا به حوزه و دانشگاه سر می‌زد تا زیرساخت‌ها را کامل کند. نگاه وی به مسئله‌ای همانند اقتصاد بود که با زندگی روزمره مردم و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ارتباط تنگاتنگی دارد.

 

 

آیت‌الله حسینی بوشهری گفت: برگزاری این نشست‌ها و طرح اینگونه مسائل به رشد علمی کمک می‌کند اما باید نظریات را نیز نقد کنیم چراکه بدون نقد، درجا می‌زنیم و این با اجتهاد در حوزه منافات دارد. اگر به کتب فلاسفه نگاه کنید حاشیه‌های زیادی خورده و درباره شبهات علمی نیز دیدگاه‌های مختلفی در حوزه و دانشگاه مطرح شده است. معتقدم باید در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی جلسات نقد و بررسی را به میزان بیشتری برگزار کنید و به جلسات نکوداشت بسنده نشود.

 

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور یادآور شد: ایشان وضع موجود و سیستم بانکداری را شناخته بود و معتقد بود وضع مطلوبی که باید به آن برسیم را هم شناخته‌ است. وی دنبال کار سومی هم بود که برخی به آن نقد دارند. مرحوم موسویان معتقد بود می‌خواهم براساس فقه جواهری و فتاوای مشهور فقها، به وضع مطلوب برسم و کارکنان و مشتری‌ها را آموزش دهم و شاگرد هم تربیت کنم تا دستمایه‌ای برای رسیدن به آن هدف برسم اما اینکه تا چه اندازه به این هدف رسیده‌ایم جای بحث دارد.

 

وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: امیدواریم حوزه ما در عرصه فقه و اقتصاد، مدیریت، روانشناسی و ... به کارهای علمی زیادی بپردازد و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بستر مناسبی برای چنین کارهایی است.

 

 

آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سخنران بعدی این مراسم بود که اظهار کرد: از جمله ویژگی‌های شخصیتی، اخلاقی و معرفتی استاد موسویان این بود که درک کرد در این روزگار چه باید بکند؟ به خاطر دارم روزهای اولی که جمعی از دوستان به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آمدند و سال‌های اولیه تأسیس این نهاد بود هرکدام از دوستان در حوزه‌ای، کاری انجام داده‌ بودند و مرحوم موسویان هم در حوزه پول و بانکداری کار کرده بودند.

 

وی ادامه داد: از همان زمان بنایی گذاشتیم که تبدیل به یک روش شناسی و دستگاه مدیریتی و روش‌شناختی برای تولید معرفت دینی شد که اصطلاحا به آن می‌گفتیم تعیین حوزه تمحض؛ یعنی هر یک عضو هیئت علمی در یک حوزه مشخص، عمر خود را صرف کند و بر اساس این تمرکز بر یک حوزه، رفته رفته، صاحب‌نام و نظر شود. از سال‌های آغازین تأسیس بنا شد گروه‌هایی که تشکیل می‌شوند ساختار منطقی و معرفتی آن حوزه را تعیین کند.

 

آیت‌الله رشاد تصریح کرد: بنده شخصاً به این موضوع اهتمام زیادی داشتم و خدمت ایشان عرض کردم که بر موضوع پول و بانکداری تمرکز کنند و خودشان هم علاقه داشتند چراکه موضوع پایان نامه و رساله ایشان هم بود. لذا اگر بگوییم مرحوم موسویان در این موضوع بی‌نظیر بود چیز گزافی نگفته‌ایم. وی بر یک حوزه معین تمرکز داشت و پراکنده‌ کاری نمی‌کرد؛ اتفاقی که برای سایر اعضای پژوهشگاه هم افتاده است. 

 

 

وی ادامه داد: برای حدود دویست و بیست حوزه که در ساختارهای منطقی و معرفتی در پژوهشگاه  فرهنگ و اندیشه اسلامی تعیین شده است اولویت‌گذاری شده است که البته این روش سخت و آزموده‌ای شده که مورد توجه تصمیم گیرندگان کشور است لذا وزارت علوم با ما قراردادی امضا کرد که این روش تولید علم، برای دانشگاه‌های علوم انسانی طراحی و مورد استفاده قرار گیرد. چندین مقاله علمی و پژوهشی هم در این زمینه نگاشته شده است اما به نظر می‌رسد برای حوزه‌های جدید، نقشه راهی نداریم.

 

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان سخنان خود گفت: ما برای تکامل فقه نو یا معاصر یا نظام‌ساز، نیازمند نقشه هستیم. همچنین ما به ویژه در حوزه فقه الاقتصاد نیازمند «قواعد الفقه» هستیم و باید آن را تبدیل به متن و رشته درسی کنیم.  مرحوم حجت‌الاسلام موسویان اهتمام خاصی به این قواعد داشتند که باید قدردان آن باشیم.