میزان و محل تأمین هزینه مسابقات ملی و بین‌المللی قرآن/ شیوه‌های تبلیغ و ترویج قرآن را متنوع کنید + فیلم

مهدی قره‌شیخلو، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف، طی روزهای گذشته با حضور در استودیوی ایکنا به گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا پرداخت و به سؤالات متعددی درباره فعالیت‌های قرآنی پاسخ داد. بخش اول این گفت‌وگو با عنوان «گره کار در موضوع حفظ کجاست؟/ اجرای سیاست‌های امور قرآنی باید به بخش مردمی واگذار شود» 24 آبان‌ منتشر شد. اکنون بخش دوم این گفت‌وگو را می‌خوانید.

ایکنا – یکی از موضوعاتی که برای مباحث قرآنی از جمله حفظ قرآن همواره به عنوان چالش مطرح بوده، منابع مالی و اعتبارات بوده است. در سال‌هایی که کشور با مشکلات اقتصادی مواجه است، بحث وقف قرآنی می‌توانست به کمک این موضوع بیاید. موضوعی که به نظر می‌رسد جزء کارکردها و وظایف مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه تعریف شده است. مشکلی که در حوزه وقف قرآنی وجود دارد این است که وقتی از دور به آن نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم سیاست واحد و افق روشنی وجود ندارد که منجر به توسعه این موضوع شود، یعنی افقی نداریم که بگوید اگر امسال وقف قرآنی 2 درصد کل وقف‌های کشور است، در سال 1410 به 10 درصد خواهد رسید. این برنامه‌ریزیِ نتیجه‌محور در برنامه‌های سازمان اوقاف و مرکز امور قرآنی آن تعریف نشده است. آیا چنین است و اگر پاسخ مثبت است، چه برنامه‌ای برای برطرف کردن این مشکل دارید؟

موضوع موقوفات مستقیماً به مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه مربوط نمی‌شود. در حوزه موقوفات بخش‌هایی که اجرایی است بیشتر به حوزه معاونت فرهنگی و نیز بحث‌های فقهی بیشتر به معاونت حقوقی مربوط می‌شود. در مرکز امور قرآنی مسئولیت برنامه‌های مستقیم قرآنی را داریم. البته می‌توانیم در برنامه‌های وقفی مشارکت کنیم، اما اینگونه نیست که کلاً در این حوزه مسئولیت اول و آخر را داشته باشیم.

همچنین سازمان اوقاف در مدت حضور ریاست جدید به سمت تدوین سند ملی وقف رفته است و اگر در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شود، برای اولین بار در حوزه وقف سند ملی خواهیم داشت.

در زمان مدیریت قبلی مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه یک سند وقف قرآنی نوشته شد که آن را در اختیار دوستان تدوین‌کننده سند ملی وقف قرار داده‌ایم. امیدوارم این سند گرایش‌های قرآنی هم داشته باشد. موضوع اصلی این است که در حوزه وقف قرآنی هم به فرهنگسازی نیاز داریم. در حال حاضر کل موقوفات قرآنی کشور، کمتر از دو درصد است. مردم باید باور کنند که می‌توان برای قرآن هم وقف کرد. الان برخی مؤسسات قرآنی به سختی اداره می‌شوند و بسیار خوب خواهد شد که بسیاری از واقفان را به سمت این مؤسسات سوق دهیم. باید فرهنگ وقف قرآنی در بین مردم توسعه یافته و سازمان اوقاف باید زمینه آن را فراهم کند و مردم را به این سمت سوق دهد.

ایکنا – در سند ملی در حال تدوین که به آن اشاره کردید، به صورت خاص به موضوع وقف قرآنی هم پرداخته شده است و نگاه توسعه‌ای وجود دارد؟

اتفاقاً چند روز قبل نسخه اولیه این سند را مشاهده کردم و چندین پیشنهاد برای پررنگ شدن وقف قرآنی در سند ارائه شد و مسئولان تدوین سند از این نگاه و پیشنهادهای مطرح‌شده قدردانی کردند و قول اعمال این پیشنهادها را دادند.

ایکنا – سؤال دیگر در مورد تفاهم‌نامه اخیر مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف با معاونت فرهنگی این سازمان و اتحادیه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد است که با موضوع استفاده مؤسسات از امکانات و ظرفیت‌های فیزیکی سازمان اوقاف در بقاع متبرکه امضا شد. گزارش‌هایی از مؤسسات در مورد اجرای نصفه‌نیمه این تفاهم‌نامه و همچنین همکاری نکردن برخی بقاع متبرکه دریافت شده است. نظارتی از سوی شما بر اجرای احسن این تفاهم‌نامه وجود دارد یا خیر و تاکنون چنین اشکالاتی گزارش شده است؟

بخشی از این وضعیت می‌تواند طبیعی باشد. اولین سال اجرای این تفاهم است و شاید در بدو کار مشکلاتی وجود داشته باشد. قبلاً سیاست در اوقاف به گونه دیگری بود و دوستان مشغول مؤسسه‌داری بودند. با اذن ریاست محترم، این سیاست را تغییر دادیم و قرار شد کمتر به اجرا بپردازیم و برنامه‌های اجرایی خود را به بخش‌های مردمی واگذار کنیم. علاوه بر آن امکانات سخت‌افزاری همچون فضای بقاع متبرکه را داریم و تفاهم شده است که بخش‌های قرآنی را در این فضا مستقر کنیم تا به اجرای فعالیت‌ قرآنی در بقاع بپردازند. لذا این تفاهم‌نامه جهت‌گیری خوبی دارد. طبیعتاً تا این تفاهم‌نامه شرایط آرمانی خود را پیدا کند، مقداری زمان می‌برد و ممکن است ابتدا برخی مقاومت کنند یا توجیه نشده باشند. با وجود این در تلاشیم که به نقطه آرمانی برسیم و این امر شیب ملایمی خواهد داشت.

ایکنا – این سؤالم شاید به مسئولیت فعلی شما ارتباط چندانی نداشته باشد، اما با توجه به اینکه در گذشته مسئولیتی مرتبط با این حوزه داشتید، پاسخ شما می‌تواند جالب و اثربخش باشد. اتحادیه مؤسسات مردمی اخیراً مطالباتی را مطرح کرده که یکی از آنها اعطای حق صدور مجوز تأسیس مؤسسات به این اتحادیه است، درخواستی که از سوی دستگاه‌های دولتی صادرکننده مجوز غیرمنطقی برشمرده می‌شود. به نظر شما این درخواست منطقی است یا خیر؟

این موضوع حل‌شدنی است و منع خاصی ندارد، اما به یک‌سری لوازم نیاز دارد. اتحادیه باید ابتدا از لحاظ کارکرد، مسائل اجرایی، مباحث زیرساختی و ... به بلوغ لازم برسد. همچنین باید حدود و اختیارات کاملاً تعریف شود. زمانی که در سازمان دارالقرآن حضور داشتم همین بحث مطرح بود، اما لوازم کار فراهم نبود. اگر سازمان تبلیغات و وزارت ارشاد لوازم را فراهم کند، می‌‌توان در آینده این حق را به مؤسسات واگذار کرد.

صدور مجوز یک فرایند اجرایی است. در آن زمان وقتی می‌خواستیم مجوزی اعطا کنیم، ابتدا صلاحیت‌های آن فرد را از مراجع مربوطه احراز و استعلام می‌کردیم. این یک کار حاکمیتی است و نمی‌توان به مؤسسات سپرد. با وجود این می‌توان با تقسیم کار، بخش‌هایی را که اجرایی است به اتحادیه واگذار کرد و بخش‌های حاکمیتی نیز از سوی دستگاه‌های متولی انجام شود.

ایکنا – اخیراً گفت‌وگویی در رسانه‌ها داشتید و به هزینه مسابقات قرآن اشاره و اعلام کردید که هزینه مسابقات از مرحله شهرستانی تا بین‌المللی بین 25 تا 30 میلیارد تومان است که بازخوردهایی داشت. برخی اعتقاد داشتند که هزینه مسابقات بسیار بیشتر از این رقم است و سازمان اوقاف در اعلام هزینه مخفی‌کاری می‌کند. برخی دیگر هم اعتقاد داشتند که این رقم برای برگزاری مسابقات بسیار زیاد است و هزینه باید کمتر از اینها باشد. نظر شما چیست و آیا این هزینه‌ها منطقی هست؟

آن عددی که اعلام شد براساس محاسبه اولیه بود که خودم انجام دادم و این عدد صددرصد دقیق نیست. وقتی می‌گوییم از مرحله شهرستانی تا بین‌المللی این مقدار هزینه داشته است، باید در نظر داشته باشیم که مرحله شهرستانی در 130 شهرستان برگزار شده است و این مسابقات هزینه‌ پذیرایی، داوری، جوایز و ... دارد. در ادامه مسابقات در 31 استان کشور برگزار می‌شود و پس از آن مرحله ملی است(امسال مرحله نیمه‌نهایی نیز به مسابقات اضافه شده است) و بعد هم مسابقات بین‌المللی برگزار می‌شود. با اطلاعاتی که از هزینه‌های هر مرحله داشتم، به این رقم رسیدم و احتمال خطای 10 درصدی وجود دارد.

برخی بدون اینکه از بودجه مسابقات در کشور اطلاع داشته باشند، به ما می‌گویند که جوایز را در بخش شهرستانی و استانی افزایش دهید. بارها اعلام کرده‌ام که بخش زیادی از همین مبلغ 25 تا 30 میلیارد از بودجه سازمان اوقاف است. اگر بودجه اوقاف برای برگزاری مسابقات 100 درصد محقق شود، پنج میلیارد و 600 میلیون تومان است و کل موقوفات قرآنی حوزه مسابقات نیز 20 میلیون تومان در سال است. سازمان اوقاف پنج برابر بودجه‌ای را که دولت به مسابقات اختصاص می‌دهد، هزینه می‌کند. ما نیز مایلیم که جوایز مسابقات افزایش پیدا کند تا انگیزه‌بخش باشد، اما بودجه اجازه نمی‌دهد. با وجود این سال قبل در مرحله کشوری و بین‌المللی جوایز مسابقات افزایش قابل توجهی یافت و امسال نیز به دنبال افزایش میزان جوایز هستیم.

مردم و مسئولان این ذهنیت را دارند که در این سازمان مشکل منابع مالی وجود ندارد و اوقاف دستگاه ثروتمندی است، اما همه این ثروت در جای خود هزینه می‌شود. درمجموع برای موقوفات قرآنی از تلاوت تا آموزش و در یک کلمه برای تمام نیات قرآنی سالانه حدود 20 میلیارد تومان وقف وجود دارد و این جوابگوی فعالیت‌های قرآنی نیست. باید در بحث مسابقات مقداری از تزئینات را کاهش دهیم و خرج جوایز و ... کنیم. جوایز مسابقات بین‌المللی در قیاس با دیگر کشورها بسیار ناچیز است و باید چند برابر شود. اعتقاد ندارم که برای مسابقات باید دکورهای 50 متری بزنیم و هزینه‌ زیادی را اختصاص دهیم یا پنج هزار نفر بیننده جمع کنیم، بلکه اگر بُعد رسانه‌ای مسابقات را تقویت کنیم، به جای حضور پنج هزار نفر در سالن صدها هزار نفر بهره‌مند خواهند شد. باید کاری کنیم که رسانه این رویداد را خوب انعکاس دهد.

لذا باید سیاست‌ها را تعدیل کنیم. قبول ندارم که به هر قیمتی کشورهای مختلف را در مسابقات شرکت دهیم؛ شرکت‌کننده‌هایی که برای حضور در مسابقات کیفیت اولیه را ندارند. اگر ما 30 کشور را با کیفیت بالا دعوت کنیم و بیننده را پای رسانه میخکوب کند، بسیار بهتر از حضور نمایندگان 100 کشور است. اگر قصد ما تبلیغ است، باید با روش‌های دیگر تبلیغ کنیم. باید از نگاه کمی به نگاه کیفی روی بیاوریم.

ایکنا – یعنی در بُعد بین‌المللی نگاه تبلیغی و ترویجی را از دوش مسابقات برداریم؟

خیر، می‌گویم مدل‌های تبلیغ و ترویج جمهوری اسلامی را در همین مسابقات داشته باشیم، اما روش را تغییر دهیم.

ایکنا – هر سال در مورد مسابقات این حرف‌ها زده می‌شود که باید رسانه وارد میدان شود و انعکاس خبری گسترده‌ای در سطح داخلی و بین‌المللی داشته باشد، اما در عمل به جز رسانه‌های تخصصی، رسانه دیگری به انعکاس مسابقات نمی‌پردازد. فکر می‌کنید ایراد کار کجاست؟

اولاً سال قبل رشد خوبی داشتیم، هر چند مطلوب نبود. امسال نیز تلاش خواهیم کرد که نسبت به سال قبل ارتقا پیدا کنیم. این به همان نگاه بازمی‌گردد که در ابتدای این گفت‌وگو به آن اشاره کردم. وقتی رئیس رسانه ملی به این موضوع به عنوان یک موضوع ویژه توجه کند و همه شبکه‌ها را پای کار بیاورد، کار به صورت موفق پیش می‌رود. رسانه‌های تخصصی هم جای خود دارد و انصافاً در این سال‌ها همکاری خوبی داشته‌اند، اما سایر شبکه‌ها نباید خود را از قرآن بی‌نیاز بدانند. ما نباید سیاست یک بام و دو هوا داشته باشیم. اگر برنامه‌های تخصصی از شبکه‌های تخصصی پخش می‌شود، علت اینکه تمام شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی به انعکاس اخبار و گزارش و تحلیل و ... رویدادهای ورزشی می‌پردازند چیست؟ این اتفاق باید رخ دهد و سال قبل قدم خوبی برداشته شد و شبکه یک اختتامیه مسابقات را برای دقایقی در حین اخبار پخش کرد.

باید تلاش کنیم که دوستان صدا و سیما را مقداری بیشتر متوجه این موضوع کنیم و امیدوارم با حضور رئیس جدید، نگاه‌ها تغییر کند. در ایامی که مسابقات کشتی برگزار می‌شد تمام شبکه‌ها اخبار موفقیت فرزندان ایران را منتشر می‌کردند و همزمان با آن در عرصه قرآنی، فرزند دیگری از ایران اسلامی در کرواسی مشغول افتخار‌آفرینی بود، اما هیچ انعکاسی پیدا نکرد! البته فضای ورزش متفاوت است، اما می‌توانیم یک درصد از تبلیغ در عرصه ورزش را در حوزه قرآن نیز پیاده کنیم و همین یک درصد می‌تواند بسیار برانگیزاننده باشد. از ریاست جدید سازمان صدا و سیما تقاضا می‌کنم که به انعکاس رویدادهای قرآنی توجه کند. این مسئولیت‌ها می‌گذرد و کارنامه‌ای از ما می‌ماند. امیدوارم در پایان ریاست آقای جبلی تحولی در انعکاس رویدادهای قرآنی رخ داده باشد.

در بسیاری از سریال‌ها صدای قرآن را فقط در قبرستان می‌شنویم. در نتیجه اگر هفت صبح از خانه بیرون می‌رفتیم اگر صدای قرآن می‌شنیدیم بلافاصله به یک خبر بد یا شنیدن خبر مرگ یک نفر فکر می‌کردیم، در صورتی که نباید اینگونه باشد. رسانه می‌تواند بسیار مؤثر باشد که امیدوارم تغییر نگرشی اتفاق بیفتد.

ایکنا – در پایان ضمن تشکر از شما، اگر سخنی هست، بفرمایید.

دنیا محل گذر است و آنچه می‌ماند همان اعمال است. در روایات بسیاری بر توسعه فرهنگ قرآنی تأکید شده است. وقتی می‌گوییم فرهنگ قرآنی یعنی فرهنگ امام علی(ع)، فرهنگ امام حسین(ع) و ... قرآن ثقل اکبر است و پیامبر(ص) و ائمه(ع) هر چه دارند به برکت قرآن است. ما هر چقدر برای قرآن کار کنیم، کم است. برخی فکر می‌کنند چون در حوزه اقتصاد مسئولیت دارند دیگر در حوزه قرآن مسئولیت و وظیفه ندارند. همه ما به عنوان مسلمان هر جا که هستیم در برابر قرآن وظیفه داریم و در قیامت از همه در مورد قرآن می‌پرسند. کاری کنیم که بعداً حسرت آن را نخوریم.