علوم انسانیِ قرآن‌بنیان نیازمند توجه بیشتر اهل اندیشه است

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکریم خوب‌بین خوش‌نظر، معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و دبیر علمی سیزدهمین همایش بین‌المللی پژوهش‌های قرآنی، در گفت‌وگو با ایکنا، در تشریح اهداف برگزاری این همایش گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی علوم انسانی را روح سایر علوم دانسته‌اند؛ لذا این روح باید به کالبد سایر علوم دمیده شود و به آنها حیات ببخشد. پس علوم انسانی موتور محرکه و حیات‌بخش سایر علوم است. همچنین به تعبیر برخی اندیشه‌وران، علوم انسانی نرم‌‌افزار خودسازی، دولت‌سازی، حکمرانی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی است و آلودگی یا نارسایی این نرم‌افزار به آلودگی و نارسایی زیست فردی و اجتماعی و تمدنی و حاکمیتی منجر می‌شود. ما در همین راستا، در پی توافقی که با سازمان اوقاف و امور خیریه و مجموعه هیئت‌ رئیسه دانشگاه داشتیم، موضوع سیزدهمین همایش را علوم انسانی انتخاب کردیم. البته در این زمینه می‌توان از مبانی، اهداف و غایات سخن گفت، اما موضوع محوری را «روش‌شناسی استخراج علوم انسانی قرآن بنیان» قرار دادیم.

ضرورت توجه به علوم انسانی

خوش‌نظر ادامه داد: با این مقدمه اهمیت و اهداف سیزدهمین همایش بین‌المللی پژوهش‌های قرآنی نیز تبیین می‌شود. دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، به عنوان یکی از دانشگاه‌های علوم انسانی چنین رسالتی بر دوش دارد که در تولید نرم افزار به وزارت علوم و حاکمیت کمک کند و علوم انسانیِ قرآن بنیان را در عرصه‌های مختلف علوم اجتماعی و ... مورد توجه جدی خود قرار دهد. الان بسیاری از اقشار جامعه ما بیان می‌کنند که تعریف درستی از علوم انسانی نداریم. بنابراین به رغم اینکه کارهای با ارزشی در مراکز علمی صورت گرفته، اما در دانشگاه ما هم باید گام‌های بیشتری در زمینه علوم انسانی برداشته شود تا ما هم به رسالت خود عمل کنیم.

وی افزود: امروزه جهان غرب، محور اتاق فکر خود برای تغییر رفتار ما را علوم انسانی قرار داده‌ است، لذا توجه به این مقوله از اهمیتی اساسی برخوردار است. برای برگزاری با کیفیت این همایش، کمیته علمی برنامه‌های زیادی را تدارک دیده که از جمله آنها برگزاری نشست‌های علمی، کرسی‌های ترویجی، مناظره‌ها، فراخوان مقاله و ... است. امید است در دانشکده‌های 18گانه دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تلاش شود که افزون بر برنامه‌های گسترده سازمان مرکزی، دست‌کم یک نشست علمی تا نزدیک شدن روز همایش برگزار شود.

جوایز برگزیدگان همایش

خوش‌نظر درباره برنامه دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در مورد نویسندگان برگزیده مقالات همایش گفت: به همت هیئت رئیسه دانشگاه و تأکید ریاست دانشگاه، بنا شد که برای تشویق و ترغیب نویسندگان مقالات، جوایز خوب و قابل توجهی تهیه شود؛ لذا برای سه نفر اول برگزیدگان همایش، هر یک مبلغ یکصد میلیون ریال تعلق می‌گیرد. همچنین برای سه نفر دوم نویسندگان و برگزیدگان همایش، هر یک پنجاه میلیون ریال و برای چهار نفر بعدی که شایسته تحسین و تقدیر هستند؛ هر یک مبلغ بیست میلیون ریال در نظر گرفته شده است. لذا سراغ مقالات سفارشی نرفته‌ایم و مجموعاً به ده نفر جایزه اهدا خواهد شد.

معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، درباره میزان مشارکت سایر مؤسسات داخلی و خارجی در همایش اظهار کرد: با عنایت به این که همایش بین‌المللی است، رایزنی‌های خوبی صورت گرفته است و در داخل کشور هم مؤسسات زیادی برای برپایی نشست‌های علمی اعلام آمادگی کردند. قرار است بخشی از نشست‌های علمی با همکاری برخی از اندیشمندان جامعه المصطفی(ص) العالمیه و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حوزه‌های علمیه و سایر دانشگاه‌ها انجام شود.

اقدامات انجام شده در زمینه اجرایی

دبیر علمی سیزدهمین همایش بین‌المللی پژوهش‌های قرآنی، درباره اقدامات انجام شده در حوزه‌های اجرایی و علمی گفت: اقدامات اجرایی ارزنده‌ای از سوی دست‌اندرکاران مربوطه انجام شده است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ادامه داد: مهلت ارسال مقاله به این همایش تا پانزدهم دی ماه است اما احتمال تمدید آن تا یک ماه وجود دارد ولی حتماً اسفند اختتامیه این همایش را برگزار خواهیم کرد. قصدمان این است که یک همایش تخصصی و ویژه برگزار کنیم و امید است نتایج و بازخوردهای علمی مؤثری از آن به دست بیاید. در همین راستا رایزنی‌های زیادی با نهادهای داخل و خارج از کشور برای ارسال مقاله به همایش صورت گرفته است.

وضعیت پژوهش‌های قرآنی در کشور

وی درباره ارزیابی خود از وضعیت پژوهش‌های قرآنی در کشور اظهار کرد: اگر بخواهم ارزیابی کلی از وضعیت پژوهش‌های قرآنی در کشور داشته باشم و بازخورد این پژوهش‌ها در کشور را بررسی کنم، بخشی از این ارزیابی به آثار تولیدشده مربوط است. لذا اگر به آثار تولیدشده در زمینه قرآنی مراجعه کنیم، به این نتیجه می‌‌رسیم که در چهار دهه گذشته آثار ارزنده‌ای به رشته تحریر درآمده است. بنده در کتابفروشی‌ها تولیدات علمی خوب و درخور تأملی مشاهده می‌کنم. به گمانم قرآن‌پژوهی روند رو به رشدی در کشور داشته و به لطف الهی دچار توقف نشده و قطار قرآن‌پژوهی در حال حرکت است.

معاون پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآنی کریم در جواب این سؤال که آثار قرآن‌پژوهان غربی تا چه اندازه بر آثار داخلی مؤثر بوده است، گفت: اگر نگاهی انفعالی داشته باشیم، باید همه آثار غربی را صددرصد تأیید کنیم و امکان دارد در لایه‌های پنهان ذهن اندیشمندان ما چنین تأثیراتی باشد ولی نباید در آنها متوقف شویم؛ چراکه بسیاری از کارهای اندیشمندان غربی ناظر بر نقد آثار غربی است.

وی در پایان بیان کرد: از سوی دیگر اگر نگاهی جامع‌نگرانه به یک تحقیق علمی داشته باشیم که خاستگاه غربی دارد باید آن را مورد واکاوی و نقد قرار دهیم. فرمایشات مقام معظم رهبری هم برای ما مغتنم است که می‌فرمایند شاگردی دیگران ایرادی ندارد، اما نباید برای همیشه در مقام شاگردی باقی بمانیم. به نظرم در چند دهه اخیر حوزه و دانشگاه نشان داده‌اند که در عرصه قرآن‌پژوهی، شاگرد باقی نمانده‌اند و عموم آثار آنها ناظر بر نقد آن چیزی است که غربی‌ها بیان کرده‌اند.