اگر می‌خواهید به جایی برسید مسافر شب باشید

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس حوزه علمیه قم، صبح امروز 28 آبان‌ماه، در مدرسه فیضیه برگزار شد.

عباسی خراسانی در این جلسه به تبیین آیات 16 و 17 سوره آل عمران پرداخت. خداوند متعال در این آیات می‌فرماید: «الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ

ترجمه آیه: همان كسانى كه مى‌گويند پروردگارا ما ايمان آورديم پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب آتش نگاه دار. [اينانند] شكيبايان و راستگويان و فرمانبرداران و انفاق‌كنندگان و آمرزش‏خواهان در سحرگاهان.»

گزیده متن این جلسه را در ادامه می‌خوانید؛

در وصف «المستغفرین» عرض شد این صفت پنجمین که برای متقین ذکر شده است وصفی است که معین و مشخص صفات دیگر است. بارها تاکید کردیم که طبق دیدگاه ما هر آیه و هر جمله و هر کلمه‌ای که در قرآن می‌آید ارتباط خاصی با کلمات گذشته دارد، خصوصا جایی که کلمات حالت وصفی و بیانی گذشته را دارند.

نماز شب، مصداق خاص استغفار در سحر

استغفار گرچه خودش یک مطلب پسندیده است ولی مقید به سحر شده است که دلیل بر اهمیت بیشتر است. سحر در زبان عربی به چیزی اطلاق می‌شود که در آن یک مطلب رازآلود و ابهام‌آمیز وجود داشته باشد. از این جهت به سحر، سحر می‌گویند که در سحر مشخص نیست شب است یا روز است و بین شب و روز حالت ابهام وجود دارد. یک دلیل اینکه در روایات بر اهمیت سحر تاکید شده است این است که در سحر فرشتگانی می‌آیند و فرشتگانی می‌روند و زمان عروج و نزول ملائکه الهی است. کسانی که سحرخیز هستند هم ادراک نزول ملائکه را دارند و هم عروج آنها. زمان سحر مثل شیفت‌هایی است که ساعت کاری عوض می‌شود.

یکی از مصادیق خاص و اتم مصادیق «وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ» نماز شب است؛ نماز شبی که بر پیامبر(ص) واجب بود ولی بر امت ایشان مستحب است. از ایشان نقل شده است که سه مرتبه به امیرالمومنین(ع) فرمودند «بر تو باد به نماز شب».

امامت امام عسکری(ع) یک امامت استثنایی بود چون ایشان می‌خواست امت را برای انتقال از دوران حضور به دوران غیبت آماده کند. امام عسکری(ع) چه کار کردند تا امت را به دوران غیبت منتقل کنند؟ امام عسکری(ع) با دو راهبرد این کار را کرد، یکی صدور کرامت‌ها از خودشان کما اینکه ایشان منشا کرامات شدند. کار دیگری که حضرت انجام دادند نهادینه کردن نمایندگی‌های امامت و وکالت‌ها و سلسله بقای ولایت فقیه و تاسیس ولایت فقیه بود. ایشان بحث امامت و گستردگی امامت را نهادینه کردند و بعد امام غایب شدند. این مقدمه را عرض کردم تا این جمله را عرض کنم که امام حسن عسکری(ع) با این دوران امامت استثنایی می‌فرمایند: «اِنَّ الوُصُولَ اِلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ سَفَرٌ لا یُدرَكُ اِلّا بِامتطاءِ اللَّیلِ»، یعنی اگر می‌خواهید به جایی برسید مسافر شب باشید. نزول آیات قرآن در شب قدر هم به همین جهت است.

فواید نماز شب در روایات

در روایت دیگری می‌خوانیم: «مَن كَثُرَ صلاتُهُ بِالليلِ حَسُنَ وَجهُهُ بِالنهارِ» یعنی کسی که در شب زیاد نماز بخواند در روز نورانیتش زیاد است. در روایت آمده است آنهایی که نماز شب می‌خوانند چند خصوصیت دارند: «صَلاَةُ اَللَّيْلِ تُحَسِّنُ اَلْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ اَلْخُلُقَ وَ تُطَيِّبُ اَلرِّيحَ وَ تُدِرُّ اَلرِّزْقَ وَ تَقْضِي اَلدَّيْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو اَلْبَصَرَ»، معنای روایت این است که نماز شب صورت را زیبا می‌کند، اخلاق را نیکو می‌کند، بدن انسان را خوشبو می‌کند، روزی را زیاد می‌کند، اندوه را می‌برد و نورانیت چشم را زیاد می‌کند.

ما در مباحث فقهی عرض کردیم می‌توانیم در کل شب، نماز شب را به جای آوریم. پیامبر(ص) نماز شب را در سه نوبت به جا می‌آوردند. در روایت داریم بعضی وقت‌ها نماز شب را بعد از نماز عشا می‌خواندند. از این جهت اگر کسی گمان کند شب نمی‌تواند برای نماز شب از خواب بلند شود بین اینکه نماز را قبل از خواب بخواند یا قضایش را به جا آورد نظر ما این است اگر نماز را مقدم کند اولی است چون به نظر ما می‌توان در کل شب، نماز شب را به جای آورد. امام باقر(ع) هم فرمودند «وقت صلاة الليل ما بين نصف الليل إلى آخره».

چرا برای مردگان چهلم می‌گیرند

در رابطه با مکان نماز شب هم عرض کنم که نماز شب بهتر است در مکان‌های مختلف خوانده شود برعکس فرائض که مستحب است مکان خاص داشته باشد و هر شخص در مصلای خودش نمازهای واجب را بخواند. یکی از مستحبات احتضار هم این است که شخص محتضر در مصلی قرار بگیرد. در روایت داریم فرشتگان تا چهل روز به مصلای انسان مومن رفت‌وآمد می‌کنند و تا چهل روز ارتباط انسان مومن با مصلی قطع نمی‌شود. یکی از انگیزه‌های مراسم چهلم نیز تکریم و بدرقه ملائکه‌ای است که به مصلای مومن تردد دارند.