سیدعبدالله انوار؛ آخرین فرد از سلسله حکیمان جامع

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم تشییع سیدعبدالله انوار نسخه‌شناس، ریاضیدان، مورخ، ادیب و منطق‌دان صبح امروز 20 اسفندماه با حضور اهالی فرهنگ و اندیشه در کتابخانه ملی برگزار شد.

زنده‌یاد انوار چندی پیش به دلیل عارضه کلیوی در بیمارستان بستری شده و پس از یک دوره بیماری و درمان در بیمارستان به منزل خود بازگشته بود و نهایتا پنجشنبه، در سن 99 سالگی و در خواب، دار فانی را وداع گفت.

گزارش تصویری  تشییع استاد سید عبدالله انوار

اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا ضمن اشاره به جامعیت علمی عبدالله انوار گفت: استاد انوار یک دانشمند ذوفنون و جامع الاطراف بود که در یکصد سال اخیر مانند ایشان کم داریم. ایشان کسی از نسل دانشمندان پیشین بودند که در زمینه علوم متعدد صاحب نظر بودند؛ یعنی از همان ابتدا که عربی را آموختند برخی علوم حوزوی مثل فقه و اصول را فراگرفتند و درس فلسفه را نزد شهید مطهری خواندند و بعد در رشته‌های مختلفی تحقیق و ترجمه و تصحیح کردند. تصحیح و تحقیق کتاب جهانگشای نادری و برخی آثار قطب‌الدین شیرازی و شفای ابن سینا از جمله مهمترین کارهایی است که ایشان تحقیق کردند و در بیش از 20 جلد آماده نشر است. همچنین ایشان در مباحث نظری موسیقی بسیار تبحر داشتند و کتاب موسیقی کبیر فارابی را تدریس کردند. ایشان بر تمام آثاری که در طول این سالیان خواندند حاشیه نوشتند و در حوزه کار خودشان یک مرد استثنایی بودند ولی قدر ایشان ناشناخته است و امیدواریم نسل جدید بیشتر با ایشان آشنا شود.

سخاوت استاد در ارائه علم و دانش

وی درباره ویژگی‌های اخلاقی انوار توضیح داد: ایشان بسیار مرد فروتن و دست و دل بازی بودند. خوش‌رو و حاضر جواب بودند و نکات ارزشمندی می‌گفتند. این دست و دل بازی موجب شده بود آثار خود را به راحتی در اختیار دیگران قرار می‌دادند و آنها هم گاهی سوء استفاده می‌کردند و آثار را به اسم خودشان چاپ می‌کردند یا اصلا برنمی‌گردانند. ایشان می‌گفت من باید این آثار را آماده کنم و در اختیار دیگران بگذارم تا مورد استفاده قرار بگیرد لذا خیلی دنبال این نبودند که حق التالیف یا حق الترجمه بگیرند.

حسن بلخاری، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، انوار را آخرین فرد از سلسله حکیمان جامع برشمرد و گفت: من وقتی مسئولیت انجمن آثار و مفاخر را بر عهده گرفتم اولین مراسمی که در دوره من برگزار شد برای آقای انوار بود و ویژه‌نامه مفصلی چاپ کردیم و مقاله مفصلی نوشتم. من مرحوم انوار را آخرین فرد از سلسله حکیمان جامع در فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌دانم. منظور از حکیمان جامع این است که شخص، همچون ابن سینا مسلط به فلسفه، الهیات بالمعنی الاخص، موسیقی، هندسه، ریاضیات، منطق، فقه و اصول باشد. بنده که مدت‌ها با مرحوم انوار دم‌خور و با ایشان همراه بودم و در کنارشان بودم شهادت می‌دهم ایشان این جامعیت را داشت و آثاری که از ایشان بر جای مانده، این ویژگی را به خوبی نشان می‌دهد.

وی درباره ویژگی‌های اخلاقی عبدالله انوار یادآور شد: ایشان انسان بسیار متین، نجیب و متواضع و اخلاقی بودند که به حدود اخلاقی مقید بودند و در مجموع انسان بسیار شریف و برجسته‌ای بودند.

جلوه‌ای از تعبد عبدالله انوار

غلامرضا امیرخانی، پژوهشگر و استاد کتابخانه ملی ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا اظهار کرد: استاد انوار از نسل حکما و دانشمندانی بودند که عموما در قدیم نمونه آن دیده می‌شد. ما در طول تاریخ شخصیت‌هایی چون حکیم بوعلی یا حکیم نظامی یا حکیم سبزواری داشتیم که در علوم مختلف متبحر بودند. ایشان هم همین‌گونه بودند و واقعا آثار و صحبت‌هایشان سطحی نبود، گرچه گسترده بود ولی عمیق بود. ایشان چه در ادبیات عرب و علوم قرآن و تفسیر و چه در مباحث ادبیات فارسی و چه در فلسفه و تاریخ و تصحیح متون کم‌نظیر بودند. نمونه کار ایشان شرحی است که در 22 جلد بر شفا نوشته است. انجام این کار، از عهده هر کسی بر نمی‌آید چون کتاب شفا کتاب جامعی است، هم طبیعیات دارد، هم الهیات دارد، هم ریاضیات دارد و کسی می‌تواند بر این کتاب دایره‌المعارفی شرح بنویسد که بر همه موارد مسلط باشد.

وی در پایان گفت: ایشان انسانی متخلق، متواضع بدون هیچ‌گونه خست در ارائه دانش و در عین حال انسان متعبدی بودند کما اینکه ایشان تا سال گذشته تمام ماه رمضان را روزه بودند و از نسلی بودند که شاید امثال آن دیگر یافت نشود.

مروری بر زندگی عبدالله انوار

عبدالله انوار پيش از دبستان، خواندن، نوشتن و شمارش اعداد را فراگرفت، آن‌گاه به دبستان رفت. به سال 1316 شمسی، تحصيلات سيكل اول ابتدايى را به پايان رساند و در شهر تهران به مقام نخست دست يافت. همچنين در كنار درس‌هاى دبستان به فراگيرى مقدمات علوم حوزوى روى آورد. در دبيرستان رشته ادبيات را انتخاب كرد و از درس خليل ملكى، كريم مجتهدى و محمود صناعى بهره گرفت. زبان فرانسه را در انجمن ایران و فرانسه آموخت و پس از آن وارد دانشكده حقوق شد.

در دانشكده حقوق، به‌ويژه از درس موسى عميد استاد حقوق مدنى بهره فراوان برد. عميد به او سفارش كرد كه از درس‌هاى حوزوى نيز غفلت نكند. انوار، يك دوره سطح حوزوى را نزد پدرش خواند. شرح منظومه ملاهادى سبزوارى و اسفار ملاصدرا را نزد استاد مرتضى مطهرى و كفاية الأصول را از ابوالقاسم گرجى آموخت و در هندسه و رياضى از محضر محسن هشترودى و محمد بهجت بهره جست.

پس از دانشگاه، به استخدام بانك ملى درآمد، اما چون كار بانك را موافق ذوق خود نديد، استعفا داد و در هنرسراى عالى به آموزش هندسه ترسيمى، جبر، آناليز و مكانيك استدلالى پرداخت. دو سال در اين شغل بود كه براى خدمت نظام وظيفه احضار شد و به دانشكده افسرى رفت. در قسمت حقوقى پادگان قصر به خدمت پرداخت و آن‌گاه به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد. پنج سال معلم انگليسى در مدارس متوسطه بود، سپس دو سال مترجم انگليسى و فرانسه اداره نگارش شد.

پس از اين، مدير بخش نسخه‌هاى خطى كتابخانه ملى شد. وى بيست و سه سال كارمند كتابخانه ملى بود تا اينكه به سال 1359 شمسی، بازنشسته شد. از اين پس، در منزل خود به آموزش فقه، اصول، موسيقى، فلسفه، رياضيات و زبان به دانشجويان پرداخت.

یادآور می‌شود، پس از اقامه نماز بر پیکر سیدعبدالله انوار، پیکر ایشان برای انجام مراسم تدفین به ابن بابویه شهرری منتقل شد.