دستیابی به حیات طیبه در گرو رعایت قناعت + فیلم

اصول حاکم بر زندگی امام علی(ع) در همه ابعاد و زمینه‌ها مبتنی بر قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) بوده است. در زمینه سیره اجتماعی و برخورد با جامعه نیز روابط آن حضرت براساس دستورات الهی و نبوی استوار بوده است که می‌تواند الگویی تمام عیار برای افراد محسوب شود.

خبرگزاری ایکنا از فرصت معنوی ماه رمضان استفاده کرده و با انتشار درس‌گفتار‌های زیست اجتماعی علوی با حضور بخشعلی قنبری، نهج‌البلاغه‌پژوه به بررسی اخلاق اجتماعی از دیدگاه نهج‌البلاغه پرداخته است تا در مسیر شیعه مولا بودن را بیش از پیش بیاموزیم.

در جلسه چهارم به مناسبت شب قدر موضوع «حیات طیبه» مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه با هم می‌خوانیم و می‌بینیم.

قبل از اینکه خطبه ۴۵ نهج‌البلاغه را که در بخشی از آن به حیات طیبه پرداخته شده است، بیان کنم، به یکی از حکمت‌های نهج‌البلاغه اشاره می‌کنم که در آن آمده است؛ از امیرمؤمنان پرسیدند که یا علی‌بن ابیطالب، در قرآن کریم، از کلمه «حیات طیبه» استفاده شده است، «فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً؛ به برخی از آدم‌ها حیات طیبه ارزانی می‌کنیم». پرسیدند این حیات طیبه چیست؟ یک کلمه پاسخ دادند؛ قناعت. بنابراین حیات طیبه از نگاه نهج‌البلاغه به معنی قناعت است، یعنی با قناعت زیستن.

در نهج‌البلاغه چندین نوع بهره‌مندی از مال دنیا مطرح شده است. برخی از آن‌ها مجازند، برخی مطلوبند و برخی دیگر ممنوعند. ما اگر از دنیا به اندازه کفایت استفاده کنیم، مجاز است و هیچ اشکالی ندارد. اگر به اندازه اندک استفاده کنیم، علی(ع) به آن‌ها می‌گوید، زاهدند. جماعت زاهد، از دنیا حداقل استفاده را می‌کند و یکی از زاهدان، علی(ع) است؛ که در نامه ۴۵ نهج‌البلاغه در این زمینه بیان شده است. من نیز کتابی با عنوان «سبک زندگی در نهج‌البلاغه» نوشته‌ام که کتاب کوچکی است و دقیقاً به سبک زندگی پرداخته شده است.

علی(ع) برای خود زندگی زاهدانه را انتخاب کردند و فرمودند: از دنیای شما به دو قرص نان کفایت کردم و از دنیای شما به یک لباس قناعت کردم که این لباس را امروز می‌پوشم و برای فردای خود لباسی ذخیره نکرده‌ام. حتماً این نامه ۴۵ را مورد توجه قرار دهید.

به قدر کفایت استفاده کردن، برای ثروتمندان و پولداران مؤمنی است که نمی‌خواهند از دنیا چیزی را از دست بدهند و اشکالی هم ندارد و ممنوع و حرام نیست. اما مورد دوم که زندگی زاهدانه است را امام علی(ع) برای خودشان درنظر گرفتند. مورد سوم نیز مخصوص عموم جامعه است. چون عموم جامعه، نه ثروتمندان طبقه اول و نه زاهدان هستند و آنچه برای آن‌ها در نظر گرفته شده است، حیات طیبه است.

امام علی(ع) در همین خطبه می‌فرماید؛ فَارْتَحِلُوا مِنْهَا بِأَحْسَنِ ما بِحَضْرَتِکُمْ مِنَ الزَّادِ، وَ لاَتَسْأَلُوا فِیها فَوْقَ الْکَفَافِ، وَ لاَتَطْلُبُوا مِنْهَا أَکْثَرَ مِنَ الْبَلاَغِ؛ با بهترین توشه از این دنیا کوچ کنید و بیشتر از حد نیاز و کفایت خودتان از دنیا نخواهید و بیشتر از آنچه به این دنیا نیاز دارید از این دنیا برداشت نکنید. این یعنی زندگی قانعانه.

در این نوع زندگی، کم‌مصرف نیستیم، پرمصرف هم نیستیم. دقیقاً براساس شناختی که از نیاز‌های خودمان داریم، همان‌ها را استفاده می‌کنیم. من که می‌توانم با یک لباس سر کنم و نیاز‌های من را می‌پوشاند و تأمین می‌کند، همان برای من کافی است. اگر اضافه آوردم، مال فقراست. علی(ع) هم برای عموم مردم، حیات طیبه قانعانه را پیشنهاد می‌کند. یعنی، هیچ چیزی را دور نریزیم و اهل اسراف و تبذیر نباشیم. در واقع اسراف یعنی بیش از حد نیاز مصرف کنیم و تبذیر یعنی بد مصرف کنیم. مثلاً کسانی که مهمانی می‌روند بشقابشان را پر می‌کنند و نصفش را می‌خورند و نصفش را دور می‌ریزند. بنابراین اسراف جایی است که سیر شده‌ام، اما باز هم بخواهم بخورم که تبذیر است.