برخی قوانین دست دانشکده‌های الهیات را در جذب نخبگان بسته است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مبشری عارف؛ استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های الهیاتی و قرآنی پرداخت و گفت: بنده معتقدم اگر کسانی‌که در رشته‌های علوم انسانی از جمله الهیات و علوم قرآن و حدیث و رشته‌های مشابه درس می‌خوانند به معنای واقعی کلمه مطالعه کرده باشند امکان پیدا کردن شغل را دارند اما فرض را بر این می‌گیریم که شخصی به خاطر حجب و حیا یا نداشتن روابط عمومی قوی، نتواند از استعداد و توانایی خودش به خوبی بهره بگیرد در اینجا لازم است حاکمیت و دولت‌ها برنامه‌ریزی کنند تا هرکسی که در رشته‌ای متخصص شد بتواند شغلی برای خود دست و پا کند.

وظایف حاکمیت در قبال اشتغال فارغ التحصیلان

وی افزود: برای مثال می‌توان بررسی کرد که بر اساس جمعیت ایران، به کدام رشته‌ها بیشتر نیاز است در این‌صورت حاکمیت موظف می‌شود که اگر فردی در حال تحصیل است بعد از فارغ‌التحصیلی، وی را به کار بگیرد. به کار گرفته شدن هم نیاز به آموزش دارد. ممکن است کسانی نتوانند به لحاظ اجرایی، شغلی داشته باشند اما می‌توانند کتاب صوتی تولید کنند، مقاله بنویسند و حتی می‌‌توانند در خانه سایتی داشته و به شبهات تخصصی حوزه خودشان پاسخ دهند بنابراین درست نیست که بگوییم این افراد راهی ندارند غیر از اینکه پشت میز بنشینند یا مشغول تدریس شوند. چنین سخنانی ناشی از بی‌برنامگی و عدم مدیریت است وگرنه در دنیای کنونی، هر کسی در هر رشته‌ای متخصص است هم حاکمیت می‌‌تواند معیشت وی را تأمین کند و هم اینکه خودش می‌تواند درآمدی برای خود دست و پا کند.

مبشری عارف بیان کرد: از سوی دیگر اگر معیشت یک متخصص تأمین نشود چه بسا مجبور شود کارهای غیرحرفه‌ای را بر عهده بگیرد و یکی از دلایل اینکه افراد سر جای خودشان نیستند همین مسئله است چون فردی که دکترای الهیات دارد طبیعتا باید هیئت علمی شود اما در مواردی مشاهده می‌شود که در یک سوپرمارکت مشغول است چراکه ناچار است معیشت زن و فرزندان خود را تأمین کند بنابراین معتقدم که حاکمیت باید در بدو ورود افراد به دانشگاه از آنان پرس و جو کند که هدفشان از درس خواندن صرفا سلیقه شخصی است یا اینکه دنبال پیدا کردن شغل هستند؟ چون در این‌صورت برنامه‌ریزی‌ها متفاوت خواهد بود.

اهمیت کارورزی در رشته‌های الهیاتی

استاد حوزه و دانشگاه گفت: رهبر معظم انقلاب فرمودند علوم انسانی ما باید از قرآن گرفته شود لذا افرادی که وارد این حوزه‌ها می‌شوند باید دوره‌ها خاصی را طی کرده باشند تا در آن عرصه متخصص شوند و با بیانی زیبا و استدلالی بتوانند به شبهات پاسخ دهند. برخی هم علم آن را دارند اما فنون را بلد نیستند. از سوی دیگر برای بسیاری از افرادی که وارد این حوزه‌ها می‌شوند چنین دروسی جذابیت لازم را ندارد و به همین دلیل است که خیلی‌ها در این عرصه به موفقیت لازم نمی‌رسند. تصور کنید پسته گران‌قیمت، دارای بسته‌بندی بسیار بدی باشد معلوم است که از آن استقبال نمی‌شود. 

حجت‌الاسلام مبشری عارف تصریح کرد: در قرآن کریم آمده است که حضرت موسی(ع) فرمودند خدایا هارون را جانشین من قرار بده چون بهتر از من صحبت می‌کند و قدرت استدلال بیشتری دارد. در آیه دیگری از قرآن کریم آمده است: «زَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ؛ خداوند او را برگزیده و در دانش و توانایی و قوت جسم فزونی بخشیده» (بقره/ 247) در برخی از روایات نیز گفته شده علم را از کسانی‌که خوش‌رو یا خنده‌رو هستند بیاموزید بنابراین افرادی که می‌خواهند علوم الهی بیاموزند باید زبان قوم، یعنی عرفیات جامعه و مشکلات آن را نیز بلد باشند. به همین دلیل در قرآن کریم آمده است: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ ۖ فَيُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ و ما هیچ رسولی در میان قومی نفرستادیم مگر به زبان آن قوم تا بر آنها (معارف و احکام الهی را) بیان کند، آن‌گاه خدا هر که را خواهد به ضلالت وا می‌گذارد و هر که را خواهد به مقام هدایت می‌رساند و او خدای مقتدر داناست» (ابراهیم/ ابراهیم/ 4).

مبشری عارف بیان کرد: با این اوصاف، دوره‌هایی که در دانشگاه‌ها یا از سوی برخی نهادها برگزار می‌شود هرچند مفید هستند اما کافی نیستند بنابراین با توسعه سیستم‌های الکترونیک، امکان آموزش بهتر و جذب مدرسین و مبلغین و ... فراهم شده است. معتقدم یکی از رسالت‌های مهم شورای عالی انقلاب فرهنگی این است که مدیریت اینگونه موارد را بر عهده بگیرد و از ابتدا برای افرادی که وارد رشته‌های الهیاتی و قرآنی می‌شوند برنامه‌ریزی وجود داشته باشد. معتقدم کارورزی ما در این رشته‌ها بسیار ضعیف است در حالی که اگر قرار است کسی به یک شبهه پاسخ دهد نیازمند کارورزی مناسب است.

وظایف دانشکده‌های الهیات

وی ادامه داد: مرحوم آیت‌الله بروجردی به دقت در توزیع وجوهات شرعی مشهور بودند اما نقل شده که فرموده بودند من حاضرم وجوهات شرعی را به کسانی بدهم که ملحد هستند تا شبهه ایجاد کنند تا افرادی وارد طلبگی شده و درس بخوانند که پاسخ این شبهات را بدهند. به همین دلیل است که معتقدم باید دوره‌های کارورزی نیز برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های الهیاتی وجود داشته باشد نه اینکه شخصی را به صرف اینکه دکترا دارد مدیر یا صاحب مسئولیت کنیم اما بعداً ببینیم که اولیّات رشته خود را بلد نیست در حالی‌که این افراد برای مدت مدیدی از بیت‌المال استفاده کرده‌اند. از سوی دیگر باید انگشت اتهام به سوی دولت‌ها باشد که چرا وضعیت فارغ‌التحصیلان اینگونه است و بسیاری از آنها در رشته‌ها و مشاغل غیر مرتبط، دست به کار شده‌اند. 

مبشری‌ عارف درباره وظایف دانشکده‌های الهیات گفت: دانشکده‌های الهیات هم از این قاعده مستثنی نیستند چون تصمیمات آنها هم مبتنی بر دستورات وزارت علوم است. مقام معظم رهبری فرمودند نگارش مقالات و پایان‌نامه‌ها باید براساس حل مسئله باشد لذا دانشکده‌های الهیات می‌‌توانند تحقیقات میدانی را به میزان بیشتری مورد توجه قرار داده و مثلاً دلایل عدم اقبال جوانان از فلان گزاره دینی همانند نماز خواندن یا روزه گرفتن را مورد بررسی قرار دهند و به صورت میدانی با آن جوان مصاحبه کنند. ما نیاز به گفتمان فرهنگی داریم و مقالاتی که نوشته می‌شوند باید در راستای رفع ناهنجاری‌های اجتماعی باشد، این مسئله‌ای است که برای ادیان هم از اهمیت زیادی برخوردار است.

وی در پایان گفت: خداوند در قرآن کریم فرموده است؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ الا ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چرا چیزی به زبان می‌گویید که در مقام عمل خلاف آن می‌کنید؟» اگر زمانی جامعه‌ای دچار بیماری شود خودش نمی‌تواند آن را درمان کند. دانشکده‌های الهیات هم دچار بیماری التزام به قوانینی شده‌اند که همین قوانین دست آنها را می‌بندد که نتوانند نخبگان درجه یک را جذب کنند بنابراین شورای عالی انقلاب فرهنگی باید موانع جذب نخبگان در دانشکده‌های الهیات را برطرف کند. شهید مطهری از اساتید برجسته دانشکده الهیات دانشگاه تهران بودند اما چند مقاله مهم دارند؟ یا آیت‌الله مصباح یزدی عضو هیئت علمی کدام دانشگاه بودند؟ یا رهبر انقلاب چند مقاله isi نوشته‌اند؟ بنابراین نباید دانشگاه‌ها صرفاً به چند تبصره قانونی بسنده کنند چون این امر باعث می‌شود نتوانند بسیاری از استعدادها را به کار گیرند.