مذمت ایجاد انحراف در فرهنگ عمومی
اگر فرد یا افرادی بخشی از فرهنگ اجتماعی مردم را دگرگون سازند و به آداب و رسوم دیرین و کهن آنان که ریشه دینی هم دارد، خدشه وارد کنند، مرتکب حق‌الناس فرهنگی شده‌اند.
«حق‌الناس» مهمترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش هفتاد و ششم با عنوان «برخی از مصادیق حق‌الناس فرهنگی؛ ایجاد انحراف در فرهنگ عمومی» را می‌خوانید.
ایجاد انحراف در فرهنگ عمومی
ضربه زدن به آن بخش از فرهنگ ملی و سنتی مردم که مورد تأیید اسلام است یک مصداق از مصادیق حق‌الناس فرهنگی به شمار می‌رود. برخی از آداب و رسوم اجتماعی به خودی خود، از نظر شرعی واجب یا حرام نیست؛ اما از آنجا که به مرور زمان در جوامع انسانی، رایج شده و به سنت اجتماعی مبدل گشته است، فرهنگ اجتماعی محسوب می‌گردد.
روش برخورد و مواجهه اسلام عزیز با فرهنگ‌های اجتماعی و ملی آن است که تا جایی که مغایر با اصول و موازین شرع مقدس نباشد، آن آداب و رسوم را محترم شمرده، علاوه بر تأیید و پذیرش، رنگ دینی و اسلامی نیز به آنها می‌بخشد. حال اگر فرد یا افرادی این بخش از فرهنگ اجتماعی مردم را دگرگون سازند و به آداب و رسوم دیرین و و کهن آنان که ریشه دینی هم دارد، خدشه وارد کنند، مرتکب حق الناس فرهنگی شده‌اند.
مثال در این زمینه فراوان است، اما به عنوان نمونه می‌توان به سنت کهن و ریشه دار مردم ایران در احترام به افراد کهنسال و نگهداری از والدین با حفظ کرامت آنان اشاره کرد. این سنت حسنه از یک سو ریشه در دیانت مردم دارد و از سوی دیگر، برخاسته از فرهنگ غنی و بومی ایرانیان است. حال اگر این فرهنگ اجتماعی و این سنت حسنه، به تدریج متروک شود و بی‌حرمتی به بزرگسالان و نگهداری از آنان در خانه سالمندان جایگزین آن گردد، عاملان این تبدیل فرهنگی و کسانی که به نحوی به آن دامن زده‌اند، حق فرهنگی مردم را از بین برده و دچار حق الناس خواهند شد.
آنان که با تقلید کورکورانه از سایر جوامع و به ویژه جوامع غربی، برخی از ناهنجاری‌ها و سنت‌های مبتذل را جایگزین فرهنگ بومی و سنتی مردم شهر یا روستای خود می‌کنند و بدون فکر و بدون توجه به فرهنگ غنی خود، سعی در شبیه سازی روش زندگی به سبک غربی دارند، در واقع حقوق فرهنگی مردم را پایمال می‌کنند. این در حالی است که اگر سنت‌های حسنه، نظیر مطالعه فراوان یا کار و تلاش همراه با جدیت را که منجر به پیشرفت برخی جوامع شده، از آنها اقتباس کنند نه تنها خرده‌ای به آنان گرفته نمی‌شود، بلکه اتفاقاً طبق تأکید‌ها و سفارش‌های دینی خود نیز عمل کرده‌اند و مأجور خواهند بود.
اما متأسفانه برخی افراد مقلد تنها بخشی از فرهنگ غرب و آداب و رسوم اجتماعی مردم مغرب زمین را سرمشق زندگی خود قرار می‌دهند که مغایر با موازین اسلامی و نیز مغایر با فرهنگ ملی و بومی خودشان است. برخی، حتی در انتخاب نام فرزندان و نیز نوع لباس و پوشش تابع کشور‌های دیگر هستند و شباهت خود به بیگانگان را نوعی تجدد و تمدن می‌شمارند.
پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند: «مَنْ تَشبه بقوم فهو منهم»، یعنی اگر کسی شباهت به قومی پیدا کرد، از آنان محسوب می‌شود. این گونه رفتار‌ها که به مرور، زمان مبدل به سنت می‌شود و فرهنگ مردم را تغییر می‌دهد، حق الناس است. این نوع از حق الناس، گاهی به دست مردم رخ می‌دهد، گاهی نیز مقصر آن حاکمان و دولت مردان هستند که با وضع قوانین غلط یا کوتاهی در مقابله با ترویج فرهنگ‌های مبتذل و انحرافی، دامن به آتش می‌زنند.
انتهای پیام
