تحلیل اخلاقی القاب امیرالمؤمنین علی(ع)

به گزارش ایکنا، صفیه مطلق‌مجد؛ پژوهشگر مقطع دکتری علوم و معارف نهج‌البلاغه، شامگاه 9 فروردین ماه در نشست علمی «تحلیل اخلاقی القاب امیرالمؤمنین علی(ع)» با تأکید بر اینکه انسان با تمرین می‌تواند سرشت اخلاقی خود را تغییر دهد برخلاف آنچه در ذهن مردم وجود دارد که سرشت اخلاقی فرد غیرقابل اصلاح است، گفت: حتی اگر ما یکسری از سرشت و خلق نهادینه در وجود فرد داشته باشیم باز قابل تغییر است. در کارهای روزمره و مهارت‌های خودمان تجربه کرده‌ایم که وقتی انسان برای اولین بار قصد دارد کاری انجام دهد مراقبت زیادی می‌کند و اضطراب شدید دارد ولی به مرور به واسطه تکرار حتی در موقعیت سخت هم نیازی به تفکر ندارد.

 

مطلق مجد با بیان اینکه اخلاق آنطور که اندیشمندان می‌گویند سرشتی است که نیازی به تفکر ندارد و نیروی محرکه در کارهای انسان است، اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) القاب زیادی داشته‌اند که در برخی کتب تا 200 مورد ذکر شده و گفته است که القاب بسیار زیاد دیگری هم وجود دارد که از ذکر آن گذشته‌اند و بنده خودم حدود 400 لقب را احصا کرده‌ام. 

 

پژوهشگر نهج‌البلاغه تصریح کرد: به نظر می‌رسد هدف اخلاق آن است که انسان به سمت فضایل و کمالات پیش برود که همان قرب الی الله است، یعنی اگر قرار است انسان صفاتی را در نفس خود نهادینه کند هدف، قرب الی الله است و اینکه از رذایل اخلاقی دور شود؛ در این راستا باید گفت که امیرمؤمنان(ع) لقب احسن‌الخلق را از پیامبر(ص) دریافت کرده‌اند.

 

وی با اشاره به مبنای اخلاق اظهار کرد: اندیشمندان نیازهای انسان را در چند دسته زیستی، ارتباطی، رشد و ... تعریف کرده‌اند ولی عمدتاً این اندیشمندان نگاهشان به تأمین نیازهای مادی است، در حالی که در مباحث دینی به رشد معنوی انسان توجه ویژه شده است. در دوره معاصر و قرن بیست و یکم توجه به جنبه مادی بسیار پررنگ شده است ولی مبانی اخلاقی در دستورات دینی، پرداختن به بعد معنوی انسان است. چیزی که باعث دور شدن انسان از رذایل است داشتن معرفت یقینی است ولی متاسفانه عمده معرفت ما نسبی است در حالی که معرفت یقینی در افرادی چون همام دیده می‌شود لذا وقتی خطبه را شنید در دم جان داد.

مطلق‌مجد اضافه کرد: از القاب امیرمؤمنان(ع) این بود که اگر زخم و جراحتی در بدنشان ایجاد می‌شد در حال نماز ایشان را مداوا می‌کردند زیرا کمترین توجه را در نماز به جسمشان داشتند و همه وجودشان متوجه خداوند بود. لقب دیگر، مؤمن است که از صفات خداوند هم هست. لقب دیگر رکن و منارالایمان بود یعنی پرچم ایمان بودند. لقب دیگر سابق المقرب است یعنی کسی که در ایمان و قرب الهی پیشتاز است.

 

پژهشگر نهج‌البلاغه با بیان اینکه لقب حافظ لحدودالله و افوی بعهدالله از دیگر القاب ایشان است، گفت: داعی الی الله هم از القاب دیگر ایشان است، یعنی دیگران را هم به سمت خدا دعوت می‌کردند، القاب سراج المنیر، صراط المستقیم و مصباح الدجی، عروه الوثقی هم القابی است که نشانه هدایتگری ایشان است. لقب شاکر هم به این جهت است که ایمان وقتی به درجه بالا رسید فرد مؤمن به مرحله شکر می‌رسد.

 

وی افزود: ایشان در مورد معرفت نسبت به خود هم پیشتاز هستند، لذا لقب طاهر به ایشان عطا شده است یعنی در مسئله فرج و شکم بسیار طیب و طاهر بودند و این شرافت را داشتند؛ شرافت و لقب دیگر شجاعت است و وقتی قرار است در جایی از دین دفاع کنند بدون ترس این کار را می‌کنند. القاب دیگری هم چون حیدر دارند که باز مؤید شجاعت است. یکی از مصادیق نفس مطمئنه هم امیرمؤمنان(ع) است. 

 

این پژوهشگر بیان کرد: هرقدر انسان درک خود را از خدا و طبیعت و انسان‌های دیگر بیشتر کند معرفت او هم بیشتر خواهد شد و به درک درست‌تری از خود هم می‌رسد و در این صورت می‌تواند اخلاق خود را هم تنظیم کند؛ بنابراین این مسئله شناخت می‌تواند مبنای اخلاق قرار گیرد. 

ارحم الناس برای مردم

طویل الفکره