بدون اسلامی‌ شدن علوم تاثیر فقه کمرنگ است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند؛ استاد دانشگاه دفاع ملی، هفتم اردیبهشت در نشست علمی «کابردی‌سازی گزاره‌های فقهی» که از سوی پژوهشگاه فقه معاصر برگزار شد با بیان اینکه موضوع اصلی بحث ما فرایند کاربردی‌سازی علوم اسلامی به ویژه فقه است، گفت: مراد از کاربردی‌سازی علوم اسلامی، صرفا این نیست که مسائلی را از عینیت جامعه دریافت کنیم و آن را متوجه علوم اسلامی و در راس آن فقه بکنیم، معنای وسیع‌تری مدنظر است و پیش‌فرض آن است که نقش‌آفرینی علوم اسلامی عمدتا مستقیم نیست بلکه واسطه‌هایی وجود دارند که از طریق تاثیرگذاری علوم اسلامی بر واسطه‌ها تاثیرگذاری و نقش‌آفرینی فراهم می‌شود و شاید یکی از محدویت‌ها برای ما این است که ما بخواهیم مسائل عینی را در یک طرف و علوم اسلامی را در طرف دیگری و مجزا از همدیگر بگذاریم.

 

وی با اشاره به تعریف علوم اسلامی افزود: غرض از علوم اسلامی یا فقه اکبر، فقه به معنای عام کلمه است و مجموعه معارفی که از منابع اسلامی به دست آید علوم اسلامی است لذا فقه و اخلاق و کلام و... هم جزء علوم اسلامی هستند و حتی برخی برای عقل منبعیت مستقل قائل هستند و دستاوردهای آن هم جزء علوم اسلامی خواهد شد که البته ما وارد این مناقشه نمی‌شویم.

 

وی با بیان اینکه ما یک نظام روش برای کاربردی‌سازی علوم اسلامی نیاز داریم، افزود: ما از یکطرف طیف از منابع اسلامی استنباط می‌کنیم که فقه و کلام و اخلاق علوم رئیسه آن است و از طرف دیگر باید جریان فقه را در عرصه سبک زندگی فردی، خانوادگی و حرفه‌ای و اجتماعی پیاده کنیم. باجمله اینکه برای اینکه حضور ما مؤثر و فراگیر شود باید یک فرایندی را طی کنیم.

 

پیروزمند با بیان اینکه حوزه باید به این پرسش پاسخ دهد که نقش‌آفرینی علوم اسلامی در سبک زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی چگونه است، تصریح کرد: تاثیرگذاری در چنین مقیاسی محتاج حکمرانی و حکومت اسلامی و ابزار تصرف اجتماعی است زیرا باب بحث جدیدی باز می‌شود و آن اینکه تاثیرگذاری علوم اسلامی در مراتب حکمرانی هم بر این مقوله مؤثر است.

 

وی با بیان اینکه ساختارها نهادهایی هستند که روابط را بین افراد شکل می‌دهند مانند یک پژوهشگاه دینی، ادامه داد: ساختارهای رسمی و غیررسمی و دولتی و غیردولتی ماندگارتر و دارای تغییرات کندتر هستند ولی تدابیر اینطور نیست ضمن اینکه تدابیر در بستر ساختارها اجرایی می‌شوند؛ مثلا مجمع تشخیص مصلحت برای سیاست‌های کلی وظیفه دارد که به رهبری مشورت بدهد و این بستر است که تدابیر را تولید می‌کند. خود این ساختارها و تدابیر و دولت و محتوای آن باز تابع زیرساخت‌های دیگری است که نام آن الگوی پیشرفت است.

 

وی با بیان اینکه الگوی پیشرفت غیر از تدابیر و ساختار است ولی در عین حال تعیین‌کننده و جهت‌دهنده است، اظهار کرد: الگوی پیشرفت یعنی معادله ایجاد تغییرات در مقیاس اجتماعی؛ الگوی پیشرفت نرم‌افزار معادله پیشرفت است؛ مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس این تلقی موضوع ماموریت خود را به پیش برد که الگوی پیشرفت یعنی سند پیشرفت بلندمدت؛ لذا یک برنامه 40 ساله را تدوین کرده است. 

 

پیروزمند با بیان اینکه خود الگوی پیشرفت هم باز یک امر بالادستی دارد که همان نظام علم و فناوری و دانش است، اظهار کرد: متخصصان و عالمان هر رشته اعم از اقتصاد و سیاست و نظام بین‌الملل و پولی و بانکی و ... می‌گویند برای پیشرفت باید چه کاری بشود؛ بنابراین الگوی پیشرفت برایند نظام‌های علمی مختلف است لذا اگر علوم ما اسلامی شود در این صورت الگوی پیشرفت ما هم اسلامی خواهد شد و بر این اساس ساختار و نظام تدابیر ما هم اسلامی خواهد شد و در نتیجه سبک زندگی ما هم اسلامی می‌شود.

 

وی با تاکید بر عینیت‌بخشی به فقه با حضور واسطه‌های ذکر شده، گفت: اگر به تاثیر فقه بر الگوی پیشرفت و بازمهندسی ساختارها و نظام تدابیر و پیگیری دولت اسلامی نپردازیم و پاسخی به آن ندهیم و یک دفعه بگوییم تاثیرگذاری فقه بر عینیت اجتماعی، جواب ناقصی پیدا خواهیم کرد زیرا وقتی فقه در این فرایند حضور ندارد فرهنگ رقیب و معارض دیگری با فقه و دین و علوم اسلامی در حال فعالیت است و در نتیجه فقه در منگنه قرار خواهد گرفت و مجبور است یا سکوت کند و اگر حرفی هم بزند ضمانت اجرا نخواهد داشت و با فرهنگ عمومی و روند اداره کشور فاصله می‌گیرد.

 

استاد دانشگاه دفاع ملی تصریح کرد: در دوره امام معصوم(ع) هم همه احکام دینی عینیت نخواهد یافت ولی حداقل بدانیم و خودآگاه باشیم که چرا به این وضع مبتلا هستیم؛ اگر امروز وضعیت خیابان‌های ما اینطور است یکی به اقتصاد و دیگری به فرهنگ و سومی به تهاجم و ... نسبت می‌دهد و یکی می‌گوید بگیریم و ببندیم و دیگری می‌گوید رها کنیم یعنی سردرگم هستیم و نمی‌دانیم چرا اینطور است. این برای آن است که ما حضور دین را در لایه‌ها جدی نگرفتیم و تصور کردیم که اگر ما در منبر چند مسئله گفتیم مردم هم تبعیت خواهند کرد و همه چیز درست می‌شود در حالی که صحنه زندگی را چه کسی می‌سازد؟ البته نمی‌گویم اگر می‌دانستیم علل چیست همه چیز حل شده بود ولی به هر حال باید صورت مسئله را بدانیم.

 

پیروزمند با تاکید بر اینکه ما فقه اجتماعی، فردی و حکومتی داریم، اظهار کرد: تاثیر فقه باید بر علوم و اهداف و مبانی آن و ساختارها و تدابیر نظامات اجتماعی سیاسی و اقتصادی و ... مشخص شود تا بتوانیم به عینیت‌بخشی فقه بپردازیم. بخش عمده مردم ما و زندگی آنان در محیط شغلی یعنی دانشگاه و حوزه و بازار و مغازه و ... می‌گذرد و هر گروه فرهنگ و سبک زندگی خاص خودشان را دارند.

 

استاد دانشگاه دفاع ملی اظهار کرد: استنباط فقه سرپرستی تکامل(فقه اکبر) محتاج بالندگی در روش استنباط دارد و اگر بخواهیم به سبک زندگی برسیم باید روش سبک زندگی را منطبق با نظام روش تعیین کنیم و البته روش‌ها در سطوح مختلف تدابیر و ساختارها و ... باید وجود داشته باشد و مجموعه این روش‌ها می‌تواند  منجر به تعین فقه شود.

 

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فلاح تفتی؛ عضو شورای علمی گروه مبادی فقه معاصر پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر در سخنانی با اشاره به برخی مقاومت‌ها در برابر اصلاح و تغییر ساختارها حتی در درون حوزه و موانع فراروی عینیت فقه، گفت: مسلما در اصول فقه ما باید تغییراتی ایجاد شود ولی آیا در شرایطی که کسانی هستند که مخالف تغییر متون و کتب درسی هستند و در برابر اینکه یک درس را برداریم و درس دیگری را جای آن بگذاریم مخالفت می‌کنند امکانپذیر است؟

 

وی با بیان اینکه چه چیزی مانع برداشتن این مقاومت خواهد شد، گفت: مسئله هزینه هم نقش‌آفرین است؛ حوزه هزار سال است تحقیق و پژوهش و علما و مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی دارد ولی ممکن است کسانی هم باشند که زاویه نگاه دیگری به فقه دارند ولی آیا با آنان همراهی می‌شود؟ چه تغییراتی باید ایجاد شود که جامعه به این نتیجه برسد که باید در این عرصه هزینه کند ولو اینکه نتیجه آن در چند دهه آینده مشخص شود.