امام خمینی(ره) ارزش‌های معنوی را جهانی‌سازی کرد

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمجتبی نورمفیدی؛ رئیس پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، 11 خرداد ماه در نشست تخصصی «روش تبدیل گزاره‌های فقهی به هنجارهای اجتماعی در سیره امام خمینی(ره) که توسط پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر و با همکاری میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد با اشاره به اشتراک روش‌ها و تفاوت ارزش‌ها در هنجارسازی گفت: آنچه روش امام(ره)  را متمایز می‌کند، ارزش‌هایی است که بر فرآیند هنجارسازی حاکم‌اند و این روش‌ها بر مدار آن ارزش‌ها شکل گرفته‌است.

 

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه، افزود: رسالت اصلی رهبران الهی و پیامبران، هنجارسازی و شکل‌دهی نظم اجتماعی بر پایه ارزش‌های الهی است، بنابراین هرگاه صاحبان آرمان‌های بزرگ ایده‌ای مطرح می‌کنند، باید آن را در قالب قواعد پایدار در جامعه نهادینه کنند.

 

وی در ادامه اظهار کرد: در منظومه فکری امام خمینی(ره)، ارزش‌ها و آرمان‌ها تنها در سطح ذهنی باقی نماند، بلکه به رفتارهای اجتماعی و هنجارهای عمومی تبدیل شدند. این نگرش ریشه در شخصیت امام به عنوان رهبر روحانی تربیت‌یافته مکتب اهل بیت(ع)) و نقش تاریخی و دینی روحانیت دارد؛ نقشی که امام برای آن مأموریتی عمیق قائل بود.

 

رئیس پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر با اشاره به صلاحیت‌های علمی و عملی امام خمینی، گفت: ایشان در خانواده‌ای دین‌دار و در مکتب اهل بیت(ع) تربیت یافت و نزد برجسته‌ترین اساتید زمان، مراتب عالی فقه، تفسیر و عرفان را کسب کرد، تا جایی که جایگاه علمی او بی‌بدیل بود.

 

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه، شخصیت امام خمینی(ره) را در بُعد عملی نیز برجسته توصیف کرد و افزود: امام از جوانی با تهذیب نفس و مراقبت‌های رفتاری و تقید به سلوک اخلاقی، الگویی روشن برای اطرافیان بود. ویژگی‌های شخصیتی ایشان، از آغاز نهضت تا دوران رهبری انقلاب، همواره کمال، شهامت و استقامت را نشان می‌داد.

نورمفیدی افزود: صداقت در رفتار و گفتار امام(ره) یکی از ویژگی‌های مهم ایشان بود. امام خمینی(ره) هرگز مردم را فریب نداد و مسئولان را به صداقت فرا می‌خواند. آنچه می‌گفت، ریشه در باور عمیق قلبی‌اش داشت؛ چرا که خود نخستین مؤمن به آرمان‌هایش بود و این ایمان، سخنان و رفتار او را اثرگذار می‌کرد. اصول و مبنای دعوت ایشان از قرآن و نهج‌البلاغه گرفته شده بود.

 

وی اقدامات امام(ره) در ایجاد هنجارهای اجتماعی را در دو مرحله تولید گزاره‌ها و تبدیل آن‌ها به هنجارهای اجتماعی تقسیم و اظهار کرد: امام(ره) تنها به تغییر برخی هنجارهای موجود اکتفا نکرد، بلکه به تولید و اصلاح گزاره‌های بنیادین کلامی و فقهی نیز پرداخت که گام مهمی در هنجارسازی بود.

 

نورمفیدی به اصلاح گزاره‌های کلامی مانند جهان‌بینی الهی، توحید، جایگاه انسان، ارتباط توحید و حکومت اسلامی، پیوند دین و سیاست، جامعیت دین و مسئله امامت و ولایت فقیه اشاره کرد.

 

وی در ادامه همچنین به تولید و اصلاح گزاره‌های فقهی امام درباره تقیه، حیَل ربا، اجتماع بر امر به معروف و نهی از منکر، و لزوم تصدی دین نسبت به حکومت پرداخت و گفت: امام فقه را از محدوده فردی به ساحت اجتماع و امت اسلامی ارتقا داد؛ امری که پایه اصلی هنجارسازی ایشان بود. همچنین، بسیاری از گزاره‌های فقهی را جا‌به‌جا کرد؛ مثلا در موضوع حیَل ربا با آن مخالفت کردند، زیرا بر این باور بودند که گرچه ظلم در ربا، حکمت آن است نه علت، اما از آن دسته حکمت‌هایی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این نگاه، زمینه‌ساز تبدیل چنین مفاهیمی به هنجار اجتماعی شد.

 

وی ادامه داد: همچنین، درباره فریضه امر به معروف و نهی از منکر، امام معتقد بود که اگر اجرای آن نیازمند مشارکت جمعی است، باید به یک عمل جمعی و وظیفه همگانی تبدیل شود. این نگرش، تکلیف فردی را به مسئولیت اجتماعی و وظیفه امت اسلامی ارتقا داد.

 

نورمفیدی ارتباط با نخبگان و گروه‌های مرجع جامعه را از ضروریات هنجارسازی ارزش‌ها بر شمرد و یاد‌آور شد: یکی دیگر از راهبردهای امام در هنجارسازی، برقراری ارتباط موثر با نخبگان و گروه‌های مرجع جامعه بود. ایشان از طریق شاگردان خود نامه‌هایی را برای علمای بلاد ارسال می‌کردند و در سطوح بالاتر نیز با مراجع تقلید ملاقات و نشست‌هایی برگزار می‌کردند. این ارتباطات به منظور جلب حمایت و همراهی اقشار تاثیرگذار جامعه برای پیشبرد اهداف هنجارسازی صورت می‌گرفت.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه همچنین گفتمان امام در انتقال پیام و ایده‌های خود را بلاغ مبین نامید و ادامه داد: این روش که ریشه در آموزه‌های قرآنی دارد، بر انتقال پیام به شکلی آشکار، روشن، ساده و روان، بدون هیچگونه پیچیدگی و تعقید، تاکید دارد. سخنرانی‌ها و پیام‌های امام به گونه‌ای بود که حتی افراد کم‌سواد در دورافتاده‌ترین نقاط نیز قادر به درک عمق پیام ایشان بودند. این سادگی و روانی در بیان، یکی از عوامل موفقیت امام در برقراری ارتباط با توده‌های مردم بود.

 

رئیس پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر توجه به نسل جوان در ایجاد و تبدیل ارزش‌ها به هنجار اجتماعی را مهم توصیف کرد و در ادامه اضافه کرد: امام خمینی(ره) توجه ویژه‌ای به نسل جوان و نوجوان به عنوان موتور محرکه تغییرات اجتماعی داشتند. ایشان جوانان را پرانرژی، امیدوار به آینده، متحرک و بی‌باک می‌دانستند و نقش کلیدی برای آنها در فرآیند هنجارسازی قائل بودند. این توجه به نسل جوان، یکی از دلایل حمایت گسترده این قشر از انقلاب اسلامی بود.

 

نورمفیدی بیان کرد: جهانی‌سازی هنجار‌ها از مهم‌ترین ویژگی‌های امام خمینی(ره) بود؛ یکی از ویژگی‌های برجسته در اندیشه امام، بخشیدن بُعد جهانی و بین‌المللی به گزاره‌ها و ارزش‌های مورد نظرشان بود. ایشان ایده‌های خود را محصور در خواست‌های یک ملت یا یک منطقه خاص جغرافیایی نمی‌دانستند و به دنبال تحقق آنها در سطح امت اسلامی و حتی فراتر از آن بودند. مسئله فلسطین و مبارزه با ظلم و استکبار، نمونه‌هایی از این نگاه جهانی در اندیشه امام هستند.