اقدامات بنی‌امیه در مکه و مدینه جهت تثبیت قدرت بود

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عمار ابوطالبی؛ استاد حوزه و دانشگاه، شامگاه 11 مردادماه در نشست علمی «اقدامات بنی‌امیه در مکه و مدینه» که از سوی انجمن قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه(س) برگزار شد با بیان اینکه کارهای بنی‌امیه در مکه و مدینه برای تثبیت قدرت آنان بوده است گفت: مکه قبله مسلمین و خانه توحید و مکانی مقدس است؛ مکه محل نزول قرآن کریم بوده و قبل از اسلام هم قداست ویژه‌ای داشت؛ مدینه هم محل تشکیل حکومت اسلامی بوده و خلفا هم محل اعمال قدرت خود را در همین شهر  قرار دادند؛ همچنین مزار نبی مکرم اسلام(ص) و مهمترین مقبره جهان اسلام هم در این شهر قرار دارد. 

 

وی افزود: در طول تاریخ اسلام بعد از پیامبر(ص)، هر کسی که قصد داشت بگوید من حاکم اسلامی هستم، تلاش کرد تا بر این دو شهر سلطه داشته باشد، لذا بنی‌امیه و بنی عباس هم بر این دو شهر مسلط شدند؛ فاطمیان و عثمانی‌ها هم با اینکه دایره حکومت وسیعی داشتند باز تلاش کردند تا این دو شهر را هم در زمره قدرت خود قرار دهند.

 

ابوطالبی با بیان اینکه فاطمی‌ها و عباسی‌ها برای اینکه نام چه کسی بر منبرهای این دو شهر برده شود با هم رقابت می‌کردند، اظهار کرد: بنی امیه از سال 41 و بعد از شهادت امیرمؤمنان(ع) حکومت را به دست گرفتند و تا سال 138 قمری که شاهد افول قدرت بنی‌امیه هستیم؛ البته برخی منابع سال 132 قمری را پایان حکومت بنی‌امیه برشمرده‌اند. 

 

استاد حوزه و دانشگاه، اقدامات بنی امیه را  به چند دسته سیاسی - اجتماعی، عمرانی، عقیدتی و اقتصادی تقسیم کرد و افزود؛ هدف آنها در حوزه سیاسی - اجتماعی، حفظ و تثبیت قدرت بنی‌امیه با استفاده از مسائل سیاسی و امنیتی بوده است. حذف فیزیکی مخالفان، اولین گام برای تثبیت قدرت و عایشه اولین کسی بود که از سر راه بنی‌امیه برداشته شد؛ زیرا او با خلافت یزید مخالف بود و آن را ابراز کرد. در سفری عایشه صریحا به معاویه درباره خلافت یزید، مخالفت کرد و همین مخالفت برای معاویه گران تمام شد. 

 

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: وقتی عایشه مخالفت علنی خود را ابراز نمود، معاویه دستور حذف عایشه را صادر کرد لذا گودالی در مسیر حرکت شتر عایشه ایجاد کردند، او بر اثر اصابت به زمین بیمار و بعد از مدتی از دنیا رفت. شهادت امام مجتبی(ع) هم در این راستا قابل توجیه است، زیرا ایشان هم با ولایتعهدی یزید مخالف بود. عبدالرحمان بن ابوبکر، عبدالله بن زبیر، عبدالرحمان بن خالد هم چون با حکومت یزید مخالفت کردند به تدریج ترور شدند.

 

ابوطالبی با بیان اینکه سرکوب خونین قیام مردم مدینه و ایجاد رعب و وحشت در بین مردم از دیگر اقدامات بنی‌امیه در دوره یزید بود گفت: گروهی به شام رفتند و وقتی وضعیت لاابالی یزید را دیدند از بیعت با او امتناع کردند ولی او به مدینه حمله کرد و واقعه حره را رقم زد. مسلم بن عقبه آنقدر خونریزی کرد که به مسرف بن عتبه معروف شد؛ مردم مدینه در این ماجرا مقاومت جانانه‌ای کردند ولی با خیانت‌های صورت گرفته لشکر بنی‌امیه وارد مدینه شد، عرض، ناموس و مال مردم سه روز برای لشکریانش حلال شد؛ جالب اینکه یزید به مسلم بن عتبه گفت که با علی بن الحسین کاری نداشته باش زیرا او علیه ما توطئه و کاری نکرده است. 

 

ابوطالبی بیان کرد: ایجاد ناامنی، رعب و وحشت از دیگر اقدامات بنی‌امیه بود؛ از جمله اقدامات معاویه این بود که بسر بن عرطاط را به مناطق مختلف فرستاد تا شیعیان را به قتل برساند؛ بسر در مدینه دو فرزند عبیدالله بن عباس را به قتل رساند تا وحشت بین مردم ایجاد شود؛ حتی جابربن عبدالله انصاری و خانواده وی را تهدید کرد و به توصیه ام سلمه جابر با آن‌ها بیعت کرد تا جانشان محفوظ بماند. یکسری منازل مسلمین در مدینه هم تخریب شد. 

 

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه بعد از حمله به مدینه و واقعه حره به سمت مکه حرکت کردند ولی در مسیر مسلم بن عقبه مرد و حصین بن نمیر، فرمانده لشکر یزید شد، اضافه کرد: لشکر یزید با منجنیق به کعبه حمله کردند و خانه خدا تخریب شد و البته در این حمله موفق به بیعت گرفتن از عبدالله بن زبیر نشدند؛ در دوره عبدالملک مروان دوباره به ابن زبیر حمله کردند و بعد از شش ماه محاصره موفق شدند مکه را فتح کنند؛ در این ماجرا مردم مکه از شهر بیرون رفتند و حجاج بن یوسف ثقفی این شهر را فتح کرد.

 

وی با اشاره به تغییر بافت جمعیتی مردم مدینه و مکه، اظهار کرد: همه عراقی‌ها را که مخالف بنی‌امیه بودند از این دو شهر بیرون کردند تا کسانی در مدینه باقی بمانند که مخالفتی با حکومت اموی ندارند. حتی تهدید کردند که اگر کسی خانه خود را در اخیتار عراقی‌ها و اهل کوفه قرار دهد خانه او را تخریب می‌کنیم.  

 

وی افزود: یکی از اقدامات حاکمان بنی‌امیه این بود که خانه‌های اطراف مسجد مدینه را خریدند، از جمله خانه خلیفه دوم که برای رفع دیون او فروخته شد؛ شخصی به نام ربیع هم خانه‌ای داشت که پیامبر(ص) به او بخشید و معاویه این نوع خانه‌های اعطایی پیامبر(ص) را هم خرید. در مکه هم خانه حضرت خدیجه(س) را خرید؛ این خانه بسیار مهم است؛ زیرا پیامبر(ص) سالیان متمادی در کنار حضرت خدیجه(س) در این خانه زندگی کردند و محل تولد صدیقه طاهره(س) بود. این خانه محل نزول وحی بود، آیات زیادی در این خانه نازل شد و نبوت پیامبر(ص) هم در همین خانه رخ داد. 

 

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اقدامات اعتقادی و مذهبی بنی‌امیه، تصریح کرد: در این زمینه تلاش کردند تا سنن نبوی را تغییر دهند و بر باور مردم اثر منفی بگذارند زیرا هر چه مردم در مکه و مدینه انجام دهند در سراسر بلاد فتح شده اسلامی الگو خواهد شد؛ از نظر مالکی‌ها، سنت مردم مدینه خودش حجت است، حتی اگر روایتی نداشته باشد. 

 

وی افزود: اولین اقدام در این عرصه، تغییر در مناسک بود؛ مردم در مدینه کنار مزار پیامبر(ص) می‌رفتند و به مزار ایشان متمسک شده و توسل می‌کردند ولی مروان به شدت مردم را از این اقدام نهی می‌کرد. از جمله با ابوایوب که مزار پیامبر(ص) را مسح کرد مخالفت شدیدی کرد. مردم برای اقامه نماز در مسجدالحرام رو به وجه کعبه ایستاده و نماز می‌خواندند ولی اولین کسی که بدعت نماز دایره‌ای را در مکه ایجاد کرد خالد بن عبدالله بود. همچنین هر کسی در مسجدالحرام قصد داشت خطبه بخواند در حجر اسماعیل می‌ایستاد و خطبه می‌خواند ولی وقتی معاویه خواست خطبه بخواند، منبری با سه پله ساخت و روی این منبر نشست و خطبه خواند.  

 

وی اضافه کرد: در بقیع هم اقداماتی انجام دادند از جمله اینکه دیوار بین بقیع و پیرامون آن را خراب کردند؛ پیامبر(ص) سنگی بر مزار عثمان بن مظعون گذاشت تا مقبره او مشخص باشد؛ وقتی مروان حاکم مدینه شد علامت و سنگی که پیامبر(ص) بر مزار او گذاشته بود را برداشت و روی قبر عثمان بن عفان گذاشت تا برای او آبرو بخرد و مردم به قبر او ترغیب شوند. 

 

ابوطالبی افزود: برای اینکه قبر عثمان را از مهجوریت بیرون بیاورند دستور دادند تا مردم امواتشان را کنار او دفن کنند و حتی مقبره بزرگان خود را هم نزدیک قبر عثمان قرار دادند، ولی تا همین اواخر هم مردم مدینه محیط پیرامون بقیع را جزء بقیع ندانستند. اقدام دیگر آنان، انتقال عصای پیامبر(ص) به شام بود؛ زیرا عصا نماد قدرت معنوی و مشروعیت است.

 

 وی بیان کرد: جداسازی زنان و مردان در مطاف یکی دیگر از کارهایی بود که انجام دادند؛ زمانی را برای طواف مردان و زمان دیگری را برای طواف زنان قرار مشخص کردند و اجازه ندادند که زنان و مردان با هم طواف کنند. در حوزه عمرانی هم اقدامات سلبی و ایجابی داشتند.