نهج‌البلاغه؛ گنجینه حکمرانی نبوی

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز یکشنبه، ۱۶ شهریورماه در هم‌اندیشی مبلغان نخبه که به مناسبت آغاز هفته وحدت با عنوان «حکمرانی نبوی (ص)» در سالن شیخ طوسی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، بر اهمیت مشارکت همه جانبه مردم در اقامه دین و حل مسائل پیچیده جامعه تأکید کرد. 

استاد حوزه و دانشگاه با تشریح معنای جدید حکمرانی، به عنوان فرایندی که تمامی ظرفیت‌های جامعه را برای تحقق اهداف دینی بسیج می‌کند، بر لزوم حرکت فراتر از نگاه دولت‌محور سنتی تأکید کرد.

وی به تبیین مفهوم حکمرانی در سیره نبوی (ص) پرداخت و بر نقش محوری مردم در کنار دولت اسلامی تأکید کرد.

حجت‌الاسلام لکزایی، بر لزوم الگوگیری از سیره نبوی(ص) در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی تأکید کرد و افزود: پیامبر اسلام(ص) نه تنها الگوی کامل برای مؤمنان هستند، بلکه سیره ایشان راهگشای مشکلات معاصر امت اسلامی نیز می‌باشد.

معنای جدید حکمرانی: فراتر از دولت‌محوری

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به دو معنای سنتی و جدید حکمرانی، اظهار کرد: معنای سنتی حکمرانی به حکومت و مدیریت سیاسی محدود می‌شود اما در معنای جدید، حکمرانی فرایندی است که تمامی ظرفیت‌های جامعه را برای اقامه دین و حل مسائل پیچیده بسیج می‌کند. 

وی تأکید کرد: در این نگاه، دولت تنها یکی از بازیگران صحنه است و مردم، نهاد‌های غیر دولتی، نخبگان و سایر اجزای جامعه نیز نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

حجت‌الاسلام لک‌زایی با استناد به آیات قرآن کریم، به ویژه آیات خطاب به مؤمنان (یا أیها الذین آمنوا)، بر مسئولیت همه مؤمنان در اقامه دین تأکید کرد.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در قرآن کریم، حدود ۸۹ آیه با خطاب «یا أیها الذین آمنوا» آغاز می‌شود که بیشتر آن‌ها امر و دستور الهی هستند. این آیات نشان می‌دهند مخاطب قرآن تنها دولت اسلامی نیست، بلکه تمامی مؤمنان در هر جایگاه و نقشی مسئولیت دارند.

سیره نبوی؛ الگوی مشارکت مردمی

وی با اشاره به سیره نبوی، بیان کرد: پیامبراکرم (ص) در اقامه دین و حل مسائل جامعه، از ظرفیت‌های مردمی به طور کامل استفاده می‌کردند به‌طوری که در جنگ احزاب (خندق) پیامبر (ص) با مشارکت همه‌جانبه مردم، توانستند دشمنان را شکست دهند.

معاون پژوهشی دفتر تبلیغات گفت: در آن نبرد، نه تنها مردان، بلکه زنان و کودکان نیز نقش فعال داشتند و این نشان‌دهنده اهمیت مشارکت همه‌جانبه در سیره نبوی است.

امر جامعه: مسئولیت جمعی در حل مسائل پیچیده

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به مفهوم «امر جامعه» در قرآن کریم اشاره کرد و گفت: امر جامعه به معنای مسئولیت جمعی در حل مسائل پیچیده است به‌طوری که پروردگار متعال با استناد به آیه ۱۵۹ سوره آل عمران «وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَیْنَهُمْ»، می‌فرمایند؛ در سیره نبوی (ص)، تصمیم‌گیری و اجرا با مشارکت همه اجزای جامعه انجام می‌گیرد. 

حجت‌الاسلام لک‌زایی ادامه داد: در مسائل پیچیده و بغرنج، مانند جنگ احزاب، پیامبر (ص) نه تنها از نظر نظامی، بلکه از نظر اقتصادی، اجتماعی و روانی نیز با مشارکت مردم عمل می‌کردند.

مثال‌هایی از حکمرانی نبوی

وی اضافه کرد: حل این مسئله تنها با اقدامات دولتی ممکن نیست. در مسئله حجاب، خانواده، مدرسه، رسانه، بازار و سایر مسائل عمومی و عامه، اجزای جامعه نیز مسئولیت دارند. به‌طوری که در سیره نبوی، پیامبر (ص) برای حل مسائل اجتماعی، از تمامی ظرفیت‌های جامعه استفاده می‌کردند و این الگو باید در جامعه معاصر نیز مورد توجه قرار گیرد.

حجت‌الاسلام لک‌زایی با اشاره به چالش‌های معاصر، از جمله تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، بر لزوم مشارکت مردمی در حل مشکلات تأکید کرد. 

وی بیان کرد: در شرایط کنونی، دولت به تنهایی نمی‌تواند تمامی مشکلات را حل کند و نیاز به مشارکت فعال مردم و نهاد‌های غیردولتی است. در همین راستا مقاومت مردم ایران در برابر تحریم‌ها، نشان داد که چگونه مشارکت مردمی می‌تواند به حل مسائل پیچیده منجر شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به اهمیت نهج‌البلاغه به عنوان گنجینه‌ای از حکمرانی نبوی اشاره کرد و گفت: در خطبه‌های امام علی (ع)، به ویژه خطبه ۷۲، اصول حکمرانی نبوی به وضوح تبیین شده است.

حجت‌الاسلام لک‌زایی با قرائت بخش‌هایی از این خطبه، نشان داد که امام علی (ع) بر لزوم مشارکت مردم در اقامه دین و حل مسائل جامعه تاکید داشته‌اند.

لزوم الگوگیری از سیره نبوی

حجت‌الاسلام لک‌زایی بر لزوم الگوگیری از سیره نبوی در حکمرانی تأکید کرد و گفت: حکمرانی نبوی، الگوی کاملی برای مشارکت مردمی در اقامه دین و حل مسائل جامعه است. 

وی از مبلغان و نخبگان خواست تا با تبیین این الگو، زمینه را برای مشارکت فعال مردم در امور جامعه فراهم کنند.

یادآور می‌شود، این هم‌اندیشی که به همت معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد و به مدت ۱۵۰ دقیقه به طول انجامید، با پرسش و پاسخ شرکت‌کنندگان و ارائه راهکار‌های عملی برای مشارکت مردمی در حکمرانی اسلامی به پایان رسید.