ریشه‌های پلورالیسم فرهنگی در پلورالیسم معرفتی؛ ضرورت بازسازی دستگاه فهم دین
با هشدار نسبت به گسترش نسبیت‌گرایی معرفتی و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن، اساتید پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در همایش «فلسفه منطق فهم دین» تأکید کردند که بازسازی دستگاه فهم دین و توجه به فلسفه منطق فهم دین، ضرورتی جدی برای پاسخ‌گویی به شبهات معاصر و جلوگیری از تحریف‌های معرفتی درباره قرآن و دین است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عرب صالحی؛ رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 24 آبان‌ماه در نشست خبری همایش با بیان اینکه فلسفه غرب از کانت به این طرف از عقبه خود منقطع شد، گفت: بعد از کانت محور فلسفه غرب از وجودشناسی به معرفت‌شناسی تبدیل شد و کانت به عنوان پدر و پیامبر مدرنیسم، بنیانگذار فلسفه جدید غرب شد و این مقوله همچنان ادامه دارد و در مباحث هرمنوتیک نیز بحث معرفت‌شناسی جاری است؛ البته هایدگر تلاش کرد تا فلسفه را به وجودشناسی برگرداند ولی به انسان‌شناسی و در نهایت معرفت‌شناسی بازگرداند.
وی افزود: دنیای غرب به نسبیت معرفت و فهم رسیده و معتقد است که فهم انسان، تاریخی است و در طول زمان فهم او تغییر می‌کند؛ لذا برخی به نسبیت محض رسیده‌اند؛ این بحث‌ها به کشورهای اسلامی نیز سرازیر شد و دو جریان مهم در برابر آن ایجاد شد؛ یکی طبقه اعتزال نو یا روشنفکران سکولار و دیگری ناقدان فلسفه غربی بود.
عرب صالحی اظهار کرد: در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برای اولین بار گروه علمی منطق فهم دین شکل گرفت و فعالیت‌های این گروه سبب ایجاد رشته منطق فهم دین در حوزه و دانشگاه شد و در این پژوهشگاه نیز سرآمد است و از شش عضو هیئت علمی آن چهار نفر استاد تمام هستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه دین از طرف خالص نازل و از طرف پیامبر(ص) خالص ابلاغ شده است اما ما برای فهم آن نیازمند ابداع یک دستگاه هستیم، تصریح کرد: امروزه مع الاسف نسبیت در معرفت سبب شده است تا فهم خود پیامبر(ص) را نیز زیر سؤال ببرند؛ لذا می‌گویند خود پیامبر نیز به اندازه ظرفیت خود فهمید؛ کسانی چون سروش، نصرحامد ابوزید، محمد مجتهد شبستری و ... قرآن را حاصل فهم پیامبر می‌دانند، یعنی قرآن هم تاریخی و کتاب بشری و قابل نقد است.
ریشه پلورالیزم رفتاری و اجتماعی در پلورالیزم معرفتی
عرب صالحی بیان کرد: این گروه بنیادی‌ترین مسائل ما را زیر سؤال می‌برند، لذا بحث منطق فهم دین بسیار مهم است. ما اگر گرفتار پلورالیسم معرفتی شویم به دنبال آن پلورالیزم فرهنگی و اجتماعی نیز خواهد آمد کما اینکه در کشورهای اسلامی از پنجره همین معرفت‌گرایی نسبی شروع کردند، سپس سراغ پلورالیسم فرهنگی، اجتماعی و رفتاری نیز رفتند؛ سخن این گروه آن است که هر عملی باید مورد شناسایی قرار بگیرد، لذا از هر نوع فسادی دفاع می‌کنند.
وی افزود: منطق فهم دین و رشته آن تأسیس شده است تا به این شبهه بنیان برافکن پاسخ دهد؛ فلسفه منطق فهم دین نیز در زمره فلسفه مضاف است که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این عرصه پیشگام است. اگر حوزه‌ها به صورت جدی به این مسئله بپردازند به بیش از 70 درصد شبهات دینی پاسخ داده خواهد شد و حتی مسائل سنتی بر زمین مانده ما حل می‌شود. بنده معتقدم که هزاران موضوع از گذشته بر زمین مانده است که در پرتو پرداختن به فلسفه منطق فهم دین قابل حل است.
وی با تجلیل از مقام شامخ علامه آیت‌الله مصباح یزدی بیان کرد: ایشان به صورت تخصصی به فلسفه اخلاق، مدیریت، سیاست و ... تا 15 رشته ورود کردند و ایجاد این رشته در پژوهشگاه نیز با توصیه ایشان بود و امروز بیش از صد کتاب در یک فلسفه مضاف چاپ شده است و همایش فلسفه منطق فهم دین نیز در این راستا برگزار می‌شود.
منطق فهم دین؛ رشته‌ای ضروری برای کشور
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا شاکرین؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سخنانی با بیان اینکه از ابتدای ظهور اسلام نیاز به دستگاهی برای فهم دین و حوزه اجتهاد دینی احساس می‌شده است، لذا دانش اصول برای آن تأسیس شد، گفت: در حوزه تفسیر نیز قواعد تفسیر شکل گرفت؛ لذا از ابتدا این موضوع مورد توجه بوده است و ابتکارات ارزشمندی نیز پدید آمده است. در حوزه منطق که راهنمای کلی همه علوم و معارف است گرچه ابتدا منطق ارسطو شکل گرفت اما به تدریج بسیار گسترش یافت. در غرب هم متأثر از مسلمین، روش فهم آنان را گرفتند.
شاکرین با بیان اینکه امروزه با شرایط جدیدی روبرو هستیم که اگر به درستی شناخته نشوند زیان‌بار هستند، اظهار کرد: آورده‌های جدید غرب اگر خوب شناخته نشود شمشیر دو لبه است و اگر ناشیانه تقلید شود ضرر بسیار زیادی وارد می‌کند، مثلا ابوزید تحت تأثیر اندیشه سوسو معتقد به تاریخ‌انگاری قرآن شد و شبستری تحت تأثیر جان گوستین به این رسید که قرآن نمی‌تواند کلام خداوند باشد.
رئیس گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بیان کرد: ما درصدد این هستیم که نقاط ضعف و قوت دستگاه منطق فهم دین علمای خودمان را مورد بررسی و نقد قرار دهیم و نوعی تحقیق تطبیقی نیز در درون گفتمان شیعی و اسلامی ایجاد کنیم و در سطح وسیع گفتمان بین الادیانی و بین بشری به خصوص در غرب مدرن و پسامدرن داشته باشیم.
شاکرین در پایان اضافه کرد: امروزه احساس می‌شود که این نوع تحقیقات باید از حوزه فراتر برود؛ لذا در برخی دانشگاه‌ها نیز وارد شده است و این بحث از ابتکارات آیت‌الله مصباح و پیگیری آیت‌الله رشاد بوده است و همایش نیز در راستای همین مسئله در حال برگزاری است.
انتهای پیام
