تصحیح دانسته‌ها و تحصیل بایسته‌ها؛ لازمه سعادت انسان از منظر قرآن
گروه اندیشه: نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم قرآن در برابر علم و دانایی ساکت باشد؛ بنابراین برای درک اینکه علم از منظر قرآن چگونه می‌تواند ما را به سعادت ابدی نائل کند، باید دو کار را انجام دهیم که یکی تصحیح دانسته‌ها و دیگری تحصیل بایسته‌ها است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، کتاب رهیافتی بر تربیت علمی: تصحیح دانسته‌ها و تحصیل بایسته‌ها با معیار قرآن، با هدف تحلیل آموزه‌های دین در تعلیم و تربیت، به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین فتح‌الله نجارزادگان، عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، اخیرا توسط نشر معارف منتشر شده است.
فصل اول این کتاب شامل «تصحیح دانسته‌ها در تربیت علمی»، «تصحیح با معیار‌های ارزش‌گذاری دانایان در فرهنگ وحی» است.
در فصول بعدی این کتاب به موضوعاتی چون «تحصیل معرفت و باور به توحید ربوبی و الوهی»، «تحصیل خود‌شناسی»، «تحصیل حکمت زندگی در دنیا»، «دریافت عناصر کامیابی»، «تحصیل معرفت به موانع کامیابی» و «تحصیل معرفت به سرای ظهور کامیابی و ناکامی» اشاره شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین نجارزادگان، در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به پرسشی درباره انگیزه خود از نگارش این کتاب، اظهار کرد: در طرح دانش‌افزایی اساتید که بنده اصول تربیت و تعلیم در اسلام را برای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها تدریس می‌کردم، به این نتیجه رسیدم که این مباحث تئوریک به ویژه برای اساتید رشته‌های فنی و مهندسی کارساز نیست.
مقصود از تربیت علمی
وی افزود: بنابراین به این نظریه رسیدم که بگویم هرکسی دارای برخی علوم و دانش‌های تخصصی است. اکنون این پرسش مطرح است که دانش‌های تخصصی چه جایگاهی می‌تواند برای کمال انسان ایجاد کند؟ یا اساسا می‌تواند نردبانی برای کمال باشد یا اهرمی برای سقوط؟ بر این اساس، با یک مثال کتاب را شروع کردم و آن مثال، این است که ما به لحاظ بدنی یک رشد طبیعی داریم که اگر غذا و اکسیژن به ما برسد، بدن ما به طور طبیعی رشد می‌کند، اما رشد بدن غیر از تربیت بدنی است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: تربیت بدنی، مربی و برنامه کارشناسی‌شده می‌خواهد و این تربیت برای این است که انسان به مطلوب قدرت بدنی دست پیدا کند. همین سخن درباره تربیت علمی قابل ذکر است. هرکسی در حوزه تخصصی خود هنگامی‌که به سمت کارهای علمی و پژوهشی می‌رود، به طور طبیعی رشد علمی پیدا می‌کند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره مقصود از تربیت علمی عنوان کرد: تربیت علمی یعنی اینکه این علم و دانش ما اولا تحت نظر یک مربی، جهت داده شود و ثانیا این علم و دانایی ما با یک آئین‌نامه‌ای بتواند برای یک هدف متعالی سامان‌دهی شود. در تربیت علمی هدف نهایی سعادت ابدی است.
خداوند هر دانشی را ستایش نمی‌کند
نجارزادگان ادامه داد: سعی من بر این بوده که اساسا همه اصول و روش‌ها را از قرآن استنتاج کرده و کمتر به مباحث تئوریک و نظریه‌های دیگران بپردازم. ما تربیت علمی را با معیار قرآن و مربی‌گری انبیاء طراحی کردیم و معتقدیم ما برای تربیت علمی، نیاز به تصحیح دانسته‌ها داریم؛ همان‌گونه که در تربیت بدنی به تصحیح رشد بدنی نیازمندیم. وقتی می‌خواهیم برای تصحیح علم خود به سراغ قرآن برویم، اولین اهرمی که قرآن در اختیار ما می‌گذارد، این است که ما باید مالک واقعی علم را خدا و خود را امانت‌دار علم بدانیم.
وی در پاسخ په پرسشی درباره نگاه این کتاب به علم از منظر قرآن، تاکید کرد: در این کتاب سعی کردیم نگاه‌ها را به مقوله علم تصحیح کنیم و گفتیم خداوند در کتاب خود از هر علمی ستایش نکرده بلکه اگر این علم باعث استهزاء انبیاء شود یا اینکه نگاه ما به علم نگاه قارونی باشد و ثروت را بر اساس تخصص خود بدانیم، محکوم و به جای اینکه نردبانی برای کمال باشد، اهرمی برای سقوط است؛ بنابراین ما باید نگاه خود به علم را تصحیح کنیم و علم را از ناحیه خدا بدانیم. مباحث فصل اول به هدایت دانایی به سمتی است که حقیقت دارد و قرآن از آن یاد کرده است.
اگر بهشت و دوزخ را برای خود ترسیم کنیم بسیاری از ناهنجاری‌ها از بین خواهد رفت
وی افزود: بخش دوم این کتاب، به تحصیل بایسته‌ها مربوط است و منظور از تحصیل بایسته‌ها، این است که هر عالمی در هر رشته‌ای ناگزیر است برخی موضوعات و دانش‌ها را تحصیل کند. اولین چیزی که از منظر کتاب خدا معتقدیم باید تحصیل کنیم، درک توحید ربوبی و الوهی و دومین مورد، نگاهی به انسان‌شناسی البته از این زاویه که انسان موجودی است که علم می‌آموزد و می‌آموزاند و سوم، تحصیل حکمت زندگی در دنیا است و اینها همه از نگاه آیات کتاب قرآن است. چهارمین موردی که انسان باید تحصیل کند، عوامل سعادت‌ساز است. ما در اینجا سعادت را معنی کرده‌ایم و گفته‌ایم سعادت به معنی ورود به بهشت و شقاوت و تیره‌بختی ورود به دوزخ است.
حجت‌الاسلام نجارزادگان در پاسخ به پرسشی درباره چرایی تبیین سعادت و شقاوت به بهشت و دوزخ اظهار کرد: براساس مقایسه‌ای که بین حیات دنیا و آخرت انجام داده‌ایم و اینکه خداوند در قرآن فرموده است سعادت ابدی در جهان دیگر ظهور می‌کند، ترسیمی از بهشت و دوزخ آورده‌ایم که هر عالمی بداند چرا این امر اتفاق می‌افتد و به نظرم ما از این امر غافلیم. اگر بهشت و دوزخ را برای خود ترسیم کنیم بسیاری از ناهنجاری‌ها از بین خواهد رفت.
تصحیح دانسته‌ها و تحصیل بایسته‌ها؛ لازمه سعادت انسان از منظر قرآن
وی در پاسخ به پرسشی درباره ضرورت نگارش این کتاب و انتخاب این موضوعات عنوان کرد: هر فرهیخته‌ای در علمی تخصص دارد و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم قرآن در برابر علم و دانایی ساکت باشد؛ بنابراین تلاش کردیم تا درک کنیم این علم از منظر قرآن چگونه می‌تواند ما را به سعادت ابدی نائل کند و بنده معتقدم باید در این زمینه دو کار را انجام داد که یکی تصحیح دانسته‌ها به معنی نگاه واقع‌بینانه به مقوله علم و دانایی و دیگری تحصیل بایسته‌ها است که در هر تخصصی که هستیم، ناچاریم آن‌ها را به دست آوریم.
وی در پاسخ به پرسشی درباره دلیل نپرداختن به مباحث تئوریک در این کتاب، اظهار کرد: منظور من از تئوری، این است که مثلا ارسطو یا اپیکوری‌ها می‌گویند سعادت، لذت‌آفرین است یا نیچه سعادت را کسب قدرت می‌داند و به نظرم پرداختن به اینها برای من هدر دادن وقت بود و منظور من از اینکه تئوریک نیست، این است که از مقایسه مکاتب گوناگون و مبانی تعلیم و تربیت، چشم پوشیده و به محضر کتاب خدا رفتم و سعی کردم بحث را ملموس مطرح و سعادت را به معنای بهشت مطرح کنم و بگویم اگر عالمی می‌خواهد علمش او را به بهشت برساند باید تصحیح دانسته‌ها و تحصیل بایسته‌ها را انجام دهد و الگوی ما هم افرادی هستند که از علم به حکمت رسیدند.
