مرکّب‌شناسی؛ عامل کلیدی در تعیین اصالت قرآن بیرمنگام/ فرضیات شبهه‌افکنانه بی‌اعتبار است
گروه هنر: کارشناس ارشد نسخه‌شناسی آستان قدس رضوی با تأکید بر اینکه تنها مرکب‌شناسان می‌توانند تعیین کنند قرآن بیرمنگام مربوط به دوره قبل از اسلام و یا بعد از آن است، گفت: شناسایی نوع پوست، نوع خط و ... همگی از جمله عوامل بعدی مبیّن اصالت یک نسخه خطی هستند.
حجت‌الاسلام محمدحسن نوری‌نیا، محقق و کارشناس ارشد نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با اشاره به ادعاهایی در که در خصوص قرآن بیرمنگام ارائه شده است، تأکید کرد: قطعاً طرح این‌گونه فرضیات شبهه‌افکنانه در خصوص بی‌اعتبار بودن کتاب آسمانی قرآن بر مبنای بخشی از یک نسخه کهن تنها در سطح عوام مورد تأیید است اما این بحث در سطح کلان و جوامع علمی بین‌المللی قابل طرح نیست.
تنها مرکّب‌شناسان می‌توانند تاریخ کتابت قرآن بیرمنگام را مشخص کنند
وی با تأکید بر اینکه تنها مرکب‌شناسان می‌توانند تعیین کنند که قرآن بیرمنگام مربوط به دوره قبل از اسلام و یا بعد از آن است، ابراز کرد: شناسایی نوع پوست، نوع خط و...همگی از جمله عوامل بعدی مبین اصالت یک نسخه خطی هستند.
وی با بیان اینکه در گام نخست باید نسخه رؤیت شده و مورد مطالعه علمی و آزمایشگاهی قرار گیرد، افزود: دو موضوع در علم نسخه‌شناسی حائز اهمیت است، موضوع اول آنچه که بر روی آن کتابت صورت میگیرد مثلاً تعیین جنس، نوع پوست یا تعیین زمان ذبح و شکار حیوان و از موارد بسیار مهم دیگر در تعیین اصالت یک نسخه، مرکّب‌شناسی است و از آنجایی که تولید مرکّب دارای یک فرآیند پیچیده است، از عوامل مهم و قابل اطمینان برای سند‌شناسی به شمار می‌رود.
معاون اداره مخطوطات آستان قدس رضوی با اشاره به اینکه مداد و حِبر از جمله ابزارهایی هستند که با آن‌ها امر کتابت انجام می‌شده است، ابراز کرد: اگر کتابت با مداد صورت گرفته باشد اجزای آن قابلاً تفکیک است، اینکه دوده مداد از چه ماده‌ای گرفته شده است، همچنین سال‌یابی دوده، قابل تشخیص است؛ حبر نیز ماده دیگری در نگارش نسخ قدیمی است که شامل دوده، زاج، مازو و چند ماده افزودنی دیگر می‌شود، در گذشته از طبیعت برای استحکام رنگ خطوط استخراج می‌شد از همین رو تنها شناسایی نوع و عمر پوست برای تعیین اصالت نسخه مطرح نیست.
بازتولید یک نسخه تقلبی با استفاده از امکانات پیشرفته
وی همچنین عنوان کرد: با امکانات امروزی امکان آن وجود دارد، یک کاغذ نفیس قدیمی را که حاوی متن بی‌اعتباری است، شستشو داده و به راحتی به روی آن یک متن فاخر را مجدداً کتابت کرد اما کارشناسان و اهل فن این نوع نوشته را اصیل نمی‌دانند و مادامی که با روش‌های دقیق، اصالت مرکّب را تشخیص دهند، در خصوص سال‌یابی و اعتبار آن اظهارنظر می‌کنند.
نوری‌نیا اظهار کرد: حتی احتمال آن وجود دارد تا با تکنیک‌های خاصی مرکّب قدیمی را بازتولید کرد، سبک خط ، رسم خط، شکل نگارش مرکّب روی جسمی که کتابت بر روی آن صورت گرفته از جمله مواردی است که مبین اصالت اثر هستند.
وی با بیان اینکه در صورتی که خط این نسخه، کوفی و از نوع حجازی تعیین شده است، یقیناً مربوط به اوایل اسلام و یا دوره پس از اسلام است، اضافه کرد: اگر این نسخه به خط نسخ کهن حجازی کتابت شده، می‌توان آن را با نامه پیامبر(ص) مطابقت داد؛ از سوی دیگر کربن 14 ماده دقیقی برای سال‌یابی نیست و تنها می‌تواند بازه زمانی میان 20 تا 50 سال را نشان دهد نه بیشتر.
وجود 20 هزار شاهد مکتوب برای اثبات ادعای یک پیامبر
کارشناس ارشد نسخه شناسی آستان قدس رضوی اعلام کرد: به سهولت نمی‌توان با چند برگ یک نسخه قدیمی ادعای رد و یا اثبات یک نظریه را در خصوص یک دوره و یا یک پیامبر مطرح کرد، 20 هزار نسخه خطی و سند قرآنی در آستان قدس رضوی موجود است که در دوران‌های مختلف نگارش شده‌اند و هر یک مبین نزول قرآن بر وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام (ص) هستند؛ تاریخ تجمیع قرآن و کتابت قرآن در دوران‌های مختلف پس از ایشان از جمله عومل تعیین کننده اصالت قرآن کریم محسوب می‌شوند.
وی با ذکر این نکته که در آن زمان تعداد کاتبان دارای محدودیت بوده است، افزود: همچنین برگه‌های این نسخه قرآن ممکن است یکی از قرآن‌های صحابه پیامبر(ص) باشد که دوره‌های مختلف مفقود شده‌اند و سال‌ها بعد در دیگر سرزمین‌ها یافت می‌شوند.
