مساله اساسی نظام‌سازی قرآن‌بنیان، وجود تعاریف متعدد است
گروه دانشگاه: نشست ارائه گزارش نهایی طرح پژوهشی «موضوع‌شناسی تحقیقات نظام‌سازی قرآنی» امروز در شورای توسعه فرهنگ قرآنی برگزار شد که مجری این طرح، مساله اساسی نظام‌سازی قرآنی را تعدد تعاریف نظام‌سازی قرآن‌بنیان عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، دومین جلسه نظام‌سازی قرآنی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، امروز سه شنبه ۱۱ اسفندماه، در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار و گزارش نهایی طرح پژوهشی «موضوع‌شناسی تحقیقات نظام‌سازی قرآنی» در این جلسه ارائه شد.
احمد جمالی، کار‌شناس معاونت مطالعات شورای توسعه فرهنگ قرآنی، پیش از شروع گزارش این طرح پژوهشی، گفت: با توافقات دوطرفه میان مجری و کارفرمای طرح، پژوهش بیش از آنکه به دنبال طبقه‌بندی و استخراج تحقیقات نظام‌سازی قرآنی پیش برود، به سمت نظام‌شناسی قرآنی سوق داده شده است و مجری طرح بیشتر به بررسی نظرات صاحب نظران دانشگاهی و حوزوی که حوزه نظام‌شناسی را بیشتر با نگاه فقهی مطالعه کرده‌اند، پرداخته است؛ در واقع نتایج حاصل از این طرح به نوعی مبین نگاه موجود و رایج اندیشمندان حوزه نظام سازی قرآنی است که رویکرد اکثرا فقهی به این مساله داشتتند.
وی افزود: نکته دیگر آنکه نتایج این تحقیق نیز الزاما تطابق کامل با ادبیات مورد نظر دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآن نداشته است و نتایجی است که پژوهشگر به آن دست یافته است.
پس از این توضیحات، حسین بابایی مجرد، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مجری این پژوهش با اشاره به رویکرد این پژوهش، گفت: عنوان این تحقیق، «موضوع‌شناسی تحقیقات نظام‌سازی قرآنی» بود، البته در مقام تهیه طرح نامه تحقیق بنا داشتیم بر همین اساس پیش رویم، یعنی برای اینکه نظام سازی قرآنی تحقق پیدا کند، احیانا مبتنی بر خرده نظام‌های موجود، نظام اجتماعی است؛ موضوعاتی که یک اندیشمند برای مثال در حوزه اقتصاد باید با آن سر و کار داشته باشد، باید برای او مشخص کنید و در اختیار او قرار دهید تا بر این اساس این محقق، بتواند نظام قرآن بنیان را سامان دهد؛ طرح نامه این تحقیق نیز بر این اساس نوشته شد، اما از آنجا که تحقیق و پژوهش خیلی قابل پیش بینی نیست، در اثنای تحقیق و مبتنی بر بیش از ۳۰ مصاحبه کلانی که با صاحب نظران در این حوزه انجام شد، موضوع طرح تا حدی تغییر کرد، یعنی آن چیزی که از ما خواسته شد، در فرآیند تحقیق امکان تحقق نداشت و اگر این امر اتفاق می‌افتاد، به داده‌های تحقیق پشت کرده بودیم.
وی در ادامه به بیان مساله و ضرورت تحقیق پرداخت و افزود: حکومت و نظام اسلامی به صورت روزآمد با مسائلی مواجه است؛ مسائل مختلف اجتماعی که روز به روز به نظام عرضه می‌شود و نظام اسلامی نیز باید در قبال آن مسائل پاسخ ارائه کنند؛ نظام اگر نتواند در برابر این مسائل پاسخگو باشد، تعبیری به ناکارامدی آن خواهد بود؛ در حوزه‌های مختلف مجاری متعدد و متکثری وجود دارد که مساله ایجاد می‌کند و می‌بینید که روز به روز با مسائل جدیدی مواجه می‌شویم؛ هم با تعدد و تکثر و هم با تنوع مسائل روبرو می‌شویم؛ قاعدتا نظام جمهوری اسلامی باید در قبال این مسائل پاسخ داشته باشد؛ اندیشه‌های رقیب اندیشه اسلامی برای این مسائل روزآمد پاسخ‌هایی ارائه می‌کند که بحث پیرامون صحت و سقم آن در این مجال نمی‌گنجد، اما با حل این مسائل مکاتب و نظام‌های فکری خود را تقویت می‌کنند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اظهار کرد: مواجهه با این مسائل به قدری زیاد است که تحلیل آن وقت معتنابه و امکان قابل توجهی را می‌طلبد و با مشکلات نظری و اعتقادی بسیاری مواجهیم مبنی بر اینکه چگونه می‌توان با این مسائل مواجه شد و به آن پاسخ داد؛ به نظر می‌رسد باید شاکله متقنی برای تفکر اسلامی ایجاد کرد، و دراین مواجهه یک رویکرد مطلوب اتخاذ کرد و بر اساس آن پیش رفت.
بابایی ادامه داد: این شاکله اعتقادی و معرفتی باید در قالبی نظام‌یافته و متعین، عرضه عینی شود که در آن قالب تفکرات شرح داده شود و بر اساس آن در مقابل مسائل موضع گیری شود؛ اما موانعی بر سر این مواجهه قرار دارد؛ عزم جدی جهت انتقال مفاهیم ذهنی جهان عینی وجود ندارد؛ فهم ناصحیح، ناقص و غیر بومی از نظام سازی و نیز عدم مراجعه حجتمند به منابع، موانع دیگر این مواجهه است.
وی در ادامه، تشتت و تحیر در تعریف نظام‌سازی و تحقق نظام‌سازی مبتنی بر معارف قرآنی را مهم‌ترین مساله فراروی نظام سازی قرآنی دانست و عنوان کرد: در خلال مصاحبه با صاحب نظران این حوزه با این مساله روبرو شدیم که با تعاریف متعددی از نظام سازی و تعاریف متعددی از نظام سازی قرآن بنیان مواجهیم و در مقام تحقق نیز تنها یک الگو داریم و آن نیز نظام سیاسی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه است که امام (ره)، معرفی کردند و امام آن را عینی و محقق کردند.
بابایی در ادامه با اشاره به اینکه در ادامه تحقیق یافتن پاسخ این سوال که چارچوب نظام سازی قرآن بنیان چیست، را مد نظر قرار دادیم، به بررسی ابعاد چارچوب مفهومی، آراء و نظرات اندیشمندان مسلمان در حوزه نظام‌سازی و تبیین رویکردهای مختلف به نظام‌سازی پرداخت و رویکرد آمیخته (کمی-کیفی) را مبنای روش‌شناسی پژوهش حاضر عنوان کرد.
وی با اشاره به اینکه در نظام سازی به دنبال رشد و تعالی انسانیم، افزود: این نظام‌سازی باید چند رهاورد داشته باشد؛ اهداف را محقق کند، دوم آنکه منافع ذی نفعان استراتژیک را تحصیل کند، تحقق ارزش‌های رقابتی و برخوردار از مطلوبیت سیستمی باشد؛ پیشنهادهای منبع‌شناسانه، مبانی‌شناسانه، زمینه‌شناسانه، روش‌شناسانه و نهایتا مساله‌شناسانه را به این منظور ارائه کردیم.
یادآور می‌شود، این نشست در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور محمدعلی لسانی‌فشارکی، ابوالفضل خوش‌منش، رضا سلامت‌پناه، و جمعی از کار‌شناسان و پژوهشگران دینی و قرآنی برگزار شد.
