کد خبر: 3567796
تاریخ انتشار : ۱۰ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۲:۰۹
محسن رجبی‌قدسی:

دشواری در آموزش موجب دوری از قرآن می‌شود/ آموزش زبان قرآن در سیره نبوی

گروه دانشگاه: یکی از مولفین مصحف آموزشی زبان قرآن اظهار کرد: هدف از آموزش قرآن در سیره نبوی، آموزش زبان قرآن است؛ زبان قرآن زبانی جهانی است که در قرآن و احادیث بر «تیسیر»، به معنای آسان‏‌سازی آموزش آن تاکید شده تا آیات قرآن ذکر زبان و قلب مردم شود.

محسن رجبی قدسی، یکی از مولفین «مصحف آموزشی زبان قرآن» درباره این مصحف و آموزش زبان قرآن در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هدف از آموزش قرآن در سیره پیامبر اکرم(ص) آموزش زبان قرآن است و از این رو مصحف زبان قرآن براساس الگوهای سیره نبوی تدوین شده است. اساسا زبان قرآن زبانی جهانی است که همه مردم جهان مخاطب آن هستند.

پژوهشگر گروه مطالعات قرآنی بنیاد پژوهش‌های اسلامی در خصوص این مصحف گفت: مصحف آموزشی زبان قرآن دارای پیشینه تحقیقاتی سی‌ساله و بر اساس آموزه‌های سیره نبوی است. بر این اساس قرآن کریم به هفت قسمت تقسیم می‌شود که از سوره قاف تا ناس که حزب مفصّل نام‌گذاری شده و این حزب متن آموزشی مصحف زبان قرآن است که آموزش از سوره ناس شروع و به سوره قاف ختم می‌شود.

وی افزود: برای تدوین مصحف آن را در دو بخش تنظیم کردیم که در بخش نخست مصحفِ آموزشی زبان قرآن متن سوره‏‌های حزب مُفصّل (به ترتیب از سوره قاف تا سوره ناس) با دو خط نسخ نیریزی و کوفی چاپ شده است. با این توضیح که پس از مقدمه، در صفحات فرد، سوره‌های حزب مفصل با خط نسخ نیریزی و بر اساس صفحه‌بندی رایج مصاحف (۶۰۴ صفحه‏‌ای) تدوین شده‏‌اند و در صفحات زوج که متناظر صفحه‏‌های فردند، سوره‌های حزب مفصل با خط کوفی و بر اساس ضوابط کتابت قرآن، مذکور در طرح جامع آموزش زبان قرآن چاپ شده‏‌اند.

رجبی قدسی تصریح کرد: در بخش دوم، مصحف آموزشی زبان قرآن کوشش شده است، ذیل هر یک از سوره‏‌ها از ناس تا قاف، ابتدا نکات مهم آموزشی مرتبط با وضع خاص هر سوره مطابق طرح جامع «آموزش زبان قرآن» بیاید تا استادان را در تعلیم سوره‏‌ها کمک و یاری کند، سپس مفردات هر سوره بر مبنای کتب لغت و فرهنگ‌نامه‏‌های قرآنی و تدبر در سیاق آیات تبیین می‏‌شوند و در ادامه مباحث سوره‏‌شناسی (وجه تسمیه سوره، مکی یا مدنی بودن سوره، محور موضوعی سوره و نمایی کلی از محتوای سوره) و نکات مهم تفسیری هر سوره به کمک کتب تفسیری خواهد آمد.

رجبی یادآور شد: در بخش نخست مصحفِ آموزشی زبان قرآن نیز متن سوره‏‌های حزب مفصل (به ترتیب از سوره قاف تا سوره ناس) با دو خط نسخ نیریزی و کوفی چاپ شده است. با این توضیح که پس از مقدمه، در صفحات فرد، سوره‌های حزب مفصل با خط نسخ نیریزی و بر اساس صفحه‌بندی رایج مصاحف (604 صفحه‏‌ای) تدوین شده‏‌اند و در صفحات زوج که متناظر صفحه‏‌های فردند، سوره‌های حزب مفصل با خط کوفی و بر اساس ضوابط کتابت قرآن، مذکور در طرح جامع آموزش زبان قرآن چاپ شده‏‌اند.فلسفه آموزش قرآن؛ آموزش زبان قرآن است

مدرس دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد مقدس با تاکید بر هدف و فلسفه آموزش قرآن گفت: اسوه حسنه در حوزه تعلیم و تعلم قرآن، «آموزش زبان قرآن» است؛ یعنی هدف و فلسفه آموزش قرآن در سیره مرضیه خاتم پیامبران(ص) عبارت است از «آموزش یک زبان» و زبان قرآن بنا به ماهیت و موقعیت قرآن، زبانی است جهانی و بین‏‌المللی که همه مردم‏ جهان با هر لهجه و زبان و گویشی که به آن سخن می‏‌گویند، مخاطب آن هستند و می‏‌توانند به‏‌راحتی همان‏‌طور که زبان مادری‏شان را فراگرفته‏‌اند، زبان قرآن را نیز بیاموزند و با آن سخن بگویند و در این میان، فرقی میان عرب‏‌زبان و غیر عرب‏‌زبان و باسواد و بی‏‌سواد اصطلاحی وجود ندارد.

وی افزود: بنا بر تعلیم پیامبر اکرم(ص)، قرآن مجید به هفت حزب تقسیم می‏‌شود، حزب هفتم قرآن از سوره قاف تا سوره ناس (جمعا 65 سوره) که از سوی رسول خدا، «حزب مُفَصَّل» نام‏‌گذاری شده، متن درسی آموزش زبان قرآن است، البته تعلیم زبان قرآن از سوره الناس شروع و به سوره قاف ختم می‏‌شود.

مولف مصحف زبان قرآن خاطرنشان کرد: روش آموزش زبان قرآن در سیره نبوی، سمعی - شفاهی (شنیداری - گفتاری) است؛ یعنی تعلیم قرآن هیچ‏‌گاه با روخوانی و آموزش حروف و حرکات و متن مکتوب قرآن آغاز نمی‏‌شود، بلکه معلم آیات را شمرده شمرده با صدایی بلند و غرا، بدون صوت و لحن عربی و تجوید و ترتیل مرسوم می‏‌خواند و متعلمان پس از گوش سپردن به آیات، آن‌ها را مانند معلم تکرار می‏‌کنند و می‏‌خوانند. با چند بار تکرار، آیات از قلب و زبان معلم وارد قلب و زبان متعلم می‏‌شود. در عهد نبوی به این انتقال، تعلیم قرآن ‏گفته می‏‌شد؛ البته منظور از این انتقال، حفظ دقیق و بدون هیچ‏‌گونه خطا و اشتباهی در خواندن نیست، بلکه هدف، حمل قرآن و آشنایی با نمای کلی آیات و سوره‏‌هاست به طوری که ‌آیات و فرازهای قرآن بیش از هر جمله دیگری بر سر زبان قرآن‏‌آموز حاضر باشد، گرچه آن سوره را دقیق و کامل از بَر نباشد.

رجبی قدسی افزود: پس از فراگیری هر سوره یا چند آیه، قرآن‏‌آموزان تشویق می‏‌شوند آن‌ها را با رعایت آدابی رونویسی کنند، مانند این‌که آیات را از حفظ ننویسند و حتما از مصحف‏‌های معتبر چاپی استفاده کنند؛ بهتر است بنا به توصیه امام صادق(ع) با رنگ سیاه روی صفحه کاملا سفید کتابت کنند و مانند خط کوفی که خط قرآن است، بدون نقطه و اِعراب بنویسند تا وقتی هم از روی نوشته می‏‌خوانند در واقع متکی به شنیده‏‌های قبلی تلاوت کنند. رعایت این نکات سبب استقرار و تحکیم آموخته‏‌های شفاهی می‏‌شود و نخستین زمینه‏‌های تدبر و دقت در متن کلام‌الله را فراهم می‏‌آورد و به قول امام صادق(ع) مانع هدر رفتن قرائت‏ می‏‌شود.

مقارئه میان استاد و دانشجویان

این پژوهشگر قرآنی خاطرنشان کرد: برای تثبیت آموزش می‏‌توان در هر جلسه آموزش، مقداری از وقت را برای تکرار و تمرین اختصاص داد و آیات را به شیوه‏‌هایی مانند هم‌خوانی، مُقارئه میان استاد و دانشجویان یا دو گروه از قرآن‏‌آموزان یا زنجیره‏‌ای خوانی تکرار کرد. فقط باید توجه شود که قرآن‏‌آموزان کلاس به عناوینی مانند زرنگ‏‌ها و تنبل‏‌ها، خوش‏‌صداها و بدصداها، پیشرفته‏‌ها و پس‏رفته‏‌ها تقسیم نشوند، بلکه آن‏‌دسته از دانشجویانی که قرآن را سریع‏‌تر فرا می‏‌گیرند در تعلیم مشارکت داده شوند تا آنان نیز نقش معلمی را در کلاس تجربه کنند و یادآور شود که همه در این فضیلت که قرآن را فرامی‏‌گیرند یکسان هستند و کسی بر دیگری برتری ندارد. همچنین، مطابق آموزه‏‌های نبوی، خداوند به کسی که قرآن را با کندی و سختی یاد می‏‌گیرد، دوبرابر اجر و پاداش می‏‌دهد.

شیوه خودتصحیح، غلظ‌خوانی نداریم

وی با تاکید بر این موضوع که در آموزش زبان قرآن چیزی به عنوان غلط‌خوانی نداریم، گفت: در فضای آموزش زبان قرآن، هر گونه که قرآن بر زبان قرآن‏‌آموز جاری و روان شود، درست و صحیح است و اصولا چیزی به عنوان غلط‏‌خوانی نداریم. بنابراین، هیچ‏‌کس حتی معلم حق بازخواست از قرآن‏‌آموز را ندارد و نباید قرائت نادرست او را در جمع و حضور دیگران تصحیح کند، بلکه با تکرارهای مکرر و توصیه به نوشتن قرآن او را در مسیر تصحیح قرار می‏‌دهد، شیوه‏‌ای که امروزه در علم تعلیم و تربیت، شیوه «خودتصحیح» نام گرفته است.

تاکید بر تیسیر به جای تعسیر

مولف مصحف زبان قرآن تاکید کرد: در لسان قرآن و احادیث بر «تیسیر»؛ به معنای آسان‏‌سازی آموزش قرآن و قرائت آن و بستن راه‏ هر گونه سخت‏‌گیری در آن فراوان تاکید و توصیه شده است تا آیات قرآن ذکر زبان و قلب مردم شود. «تعسیر» و ایجاد دشواری و سختی با هر استدلال و بهانه‏‌ای، نتیجه‏‌ای جز تنفر و دوری دانشجویان از قرآن را در پی نخواهد داشت و مانع انس و مجالست و هم‌نشینی و هم‏‌صحبتی اقشار مختلف مردم با قرآن می‏‌شود.

تدبر و فهم آیات با تمرین‌های تصریفی؛ خواندن آیات مشابه

وی با تاکید بر اینکه در آموزش زبان قرآن، نیازی به آموزش جداگانه مفاهیم و ترجمه نیست، گفت: چون هدف از آموزش قرآن، آموزش زبان قرآن است، نیازی به آموزش جداگانه مفاهیم و ترجمه نیست، بلکه با انواع تمرین‏‌های تصریفی (خواندن آیات مشابه هم) و کوشش برای پیداکردن محور موضوعی سوره‏‌ها با راهنمایی استاد، دانشجویان به تدبر و فهم آیات و سوره‏‌ها سوق داده می‏‌شوند. البته اگر دانشجویان بخواهند یافته‌های خود را به‏‌صورت علمی و ‌عمومی ارائه دهند، هرچه اطلاع آنان از این حوزه‌ها بیشتر باشد، در ارائه و تدوین آن موفق‌تر خواهند بود.

قرآن را باید با زبان خودش فهمید

رجبی قدسی با یادآوری سخنی از رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه قرآن را باید با زبان خودش فهمید، اظهار کرد: حضرت آیت‏‌الله خامنه‏‌ای بر این باورند که قرآن را با زبان خودش باید فهمید، لذا ترجمه قرآن نمی‏‌تواند قرآن باشد، به نظر بنده با قرآن باید انس گرفت، اگر کسی عربی هم نمی‏‌داند. اگر چندبار با دقت بخواند، به‏‌تدریج یک فهم و برداشتی از قرآن پیدا می‏‌کند. قرآن تدبر می‏‌خواهد و هیچ‏‌کدام از کتاب‏‌های دینی جای قرآن را نمی‏‌گیرد.

وی در پایان گفت: پیامبر اکرم(ص) به موازات تعلیم قرآن، پی‏‌جویی و اصرار بر فهم هر آنچه در قرآن مکتوب و مقروء، برای قرآن‏‌آموز، غریب و دیرآشنا به نظر می‏‌آید را توصیه فرموده‏‌اند که متاسفانه فقط در علم مفردات قرآن اندکی به آن توجه شده است. در حالی که این تعلیم نبوی می‏‌توانست جایگزین بسیار مناسبی برای ترجمه‏‌ها باشد.

رجبی‌قدسی همچنین خاطرنشان کرد: مصحف آموزشی زبان قرآن در حال تکمیل است و استادان و دانشجویان می‌توانند از طریق ایمیل درج شده در انتهای مقدمه با مولفان در ارتباط باشند و مطالب تکمیلی را از طریق ایمیل یا تلگرام دریافت کنند.

یادآور می‌شود، مصحف آموزشی زبان قرآن در نشست تخصصی «مصاحف آموزشی قرآن کریم» ویژه اساتید درس کارگاه قرائت و ترجمه قرآن در رشته علوم قرآن و حدیث که به همت مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور، در روز 6 بهمن ماه جاری برگزار شد، ارائه گردید.

فایل ضمیمه مصحف آموزشی زبان قرآن را از اینجا دریافت نمایید.
captcha