به گزارش
ایکنا؛ حجتالاسلام والمسلمین رضا اسلامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی امروز 15 شهریورماه در هشتمین نشست از نشستهای چالشهای فقه در دنیای معاصر در مدرسه تخصصی فقهی امام خمینی(ره) گفت: وقتی سخن از چالش میکنیم گاهی به معنای بحران و گاهی در مفهوم صعوبت است یعنی الزاما به معنای افتادن در دستاندازی نیست که نتوانیم از آن بیرون بیائیم و فقها نتوانند پاسخگو باشند.
وی با بیان اینکه تعریف ما از چالش هر چیزی است که فقه را با دشواری مواجه کند تصریح کرد: اولین چالش در این مسیر، موضوعشناسی است زیرا برخی کارشناسان ما با اینکه 20 سال درس یک مسئله مانند بورس و نفت و ... را خواندهاند ولی در انتقال آن به فقیه با مشکل مواجهند یعنی فرایند ارتباط میان فقیه و کارشناس روندی طولانی دارد.
اسلامی با تاکید بر اینکه فقیه باید موضوعشناسی حتی در موضوعات کاملا عرفی هم داشته باشد عنوان کرد: یکی از مسائل مبتلا به در سالیان قبل بحث شرکتهای هرمی بود که چون یکی از مجتهدین موضوع شناسی مناسبی نکرده بود فتوا به حلیت آن داد در حالی که این نوع فعالیت اقتصادی وارد هر کشوری که شده بنیان اقتصادی آن را از هم پاشیده است.
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: یکی دیگر از چالشهای فراروی فقه، بحث حکومت و نظامسازی است همچنین برخی تاکید بر قرآن محوری در فقه دارند که بنده دیدگاه اندک متفاوتی با آنان دارم زیرا معتقدم از ظرفیت قرآن در فقه بهره درستی برده نشده است ولی این حرف هم درست نیست که فقه ما قرآنمحور نیست.
اسلامی تاکید کرد: اینکه برخی معتقد هستند که تمام آیات قرآن قابلیت بهرهگیری فقهی دارد ریشه و اساس محکمی ندارد و هیچ مقاله و کتابی هم در این زمینه نوشته نشده است و اگر کسانی که مدعی هستند فارغ از شعار آن را بنویسند در این صورت میتوانیم در این زمینه بحث کنیم.
وی با بیان اینکه شعار برخی از مباحث را سر میدهیم عنوان کرد: بنده از تعبیر انما المومنون اخوه استفاده فقهی کردهام ولی با این حال مکتوبی در مورد این موضوعات قرآنی با نگاه فقهی به صورت مبسوط نداریم.
اسلامی، تاثیرگذاری شرائط سیاسی و اجتماعی را یکی دیگر از این چالشها برشمرد و تصریح کرد: این شرایط ممکن است وضعیتی را بر فقها تحمیل کند و فشار روانی و جوزدگی فقها را به واکنشهایی وادارد که البته دو واکنش ممکن است صورت بگیرد یکی واکنش بدعت دانستن پدیدههای جدید که همان فقه داعشی است و دیگری فقه سوپر پویا است که برای خوشامد مردم و جامعه هر چیزی را زود میپذیرد که در نهایت هم، پاسخ ها جامعه را با دردسرهای بیشتر مواجه میکند و کل فقه زیر سؤال میرود.
وی افزود: این نوع چالش در فقه شیعه راه ندارد و متن حوزه هم آن را نمی پذیرد ولی حاشیه حوزه و برخی مجتهدان متجزی و فضلا این تاثیرپذیری را دارند و حتی در فضای رسانه هم این مباحث را مطرح میکنند.
وی اظهار کرد: خیلیها میخواهند حوزه زود در مورد مسائل مستحدثه جواب بدهد که بنده معتقدم نباید هم زود جواب دهد زیرا باید ابتدا به درستی موضوع شناسی شود؛ مثلا هنوز قاری قرآن هنرمند شناخته نشده ولی یک کسی روی سن یک دستی تکان دهد هنرمند شناخته میشود بنابراین حوزه باید ابتدا موضوع برایش خوب روشن شده باشد که بتواند جواب دهد.
وی ادامه داد: چالش دیگر تجدید نظر در منابع فقهی است مثلا قرآن یکی از منابع فقهی است ولی در قرآن، امکان تجدید نظر نیست بلکه در روش برداشت شاید بتوانیم این کار را انجام دهیم؛ در روایت و عقل میتوان دامنه کارآیی آن را بحث کرد که البته این چالش از دید بنده چندان جدی و در متن حوزه شیعی نیست البته در میان فقهای مذاهب دیگر جایگاه عقل و عرف در حال تبدیل به چالش است.
اسلامی گفت: تجدید نظر در مبانی حدیثشناسی، رجالی و ... فقه از دیگر چالشهاست مثلا بگوییم این اصول فقه جواب نمیدهد و باید اصول دیگری وارد کنیم در این صورت وقتی اصول ناکارآمد شد خود فقه نیز کارآیی نخواهد داشت که البته تا جایی که بنده بررسی کردهام ابن نوع مباحث مانند هرمنوتیک هم چالش چندانی بر سر راه فقه نیست.
اسلامی اظهار کرد: چالش در عرصه فقه حکومت و نظامسازی وجود دارد ولی معتقدم که اصول فقه موجود هم میتواند پاسخگو باشد که بنده قصد دارم بحثی با عنوان اصول فقه موجود را در کتابی بررسی کنم.
وی با طرح این سؤال که آیا فقه میتواند با تحول روشی دچار چالش شود و یا چالشها را برطرف کند بیان کرد: امروز حیات خلوتها از بین رفته و میتواند برای فقه چالش ایجاد کند از جمله در اینکه مرجع تقلید به راحتی نمیتواند اظهار نظر کند زیرا خود فضلای حوزه بر او اشکال می کنند و بحث دیگر شیعه و سنی است چون تمام کتب ما را خط به خط، کدگذاری کردهاند و در این میان یک مستشرق بحث میکند که در فقه شما آنقدر اختلاف است که گویا اصالت ندارد.
اسلامی تاکید کرد: البته این چالش ریشه و اصالت و واقعیتی ندارد ولی متاسفانه در بیرون به فقه ما اینگونه نگریسته میشود و همهگیر و گسترده است.
این محقق گفت: چالش فقه و حقوق و فقه و علوم دیگر مسئلهای جدید است؛ همچنین روند جهانی سازی باعث چالش در فقه شده است زیرا وقتی جهانیسازی شد عمده افراد یک چیزی را قبول میکنند مانند حریم میان زن و مرد که فقه بر آن تاکید دارد ولی برخی میگویند آیا در چنین دورهای امکان چنین مباحثی وجود دارد زندگی با ایجاد روابط بسیار محدود میان زن و مرد ممکن است.
وی اظهار کرد: چالش دیگر این است که شخصیت فردی که میخواهد به فقه بپردازد میتواند متحول شود مثلا نسل جدید طلاب تفاوت زیادی با طلاب گذشته دارند همچنین دنیای معاصر دنیای تشتت افکار است در حالی که در گذشته فقها تمرکز داشتند مثلا اساتید رده دوم و سوم حوزه اشتغالات زیاد و مسئولیتها و سمتهای مختلفی دارند و درس در حاشیه کار آنان است به همین دلیل هم امروز برخی بر سر حوزه قم میزنند و نجف را به رخ میکشند.
این محقق تصریح کرد: چالش فقه معامله و توجیهگر از دیگر چالشهاست که ممکن است گرفتار آن شویم البته از دید بنده چالشهای اصلی همان چند مورد اول است.
انتهای پیام