میرداماد؛ احیاگر علوم عقلی در عصر صفوی

به گزارش ایکنا؛ مراسم بزرگداشت میرداماد با عنوان «شب میرداماد» عصر یکشنبه، ۱۲ آبان‌ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این مراسم، متن پیام سیدحسین نصر به مناسبت برگزاری این مراسم قرائت شد که شرح آن از نظر می‌گذرد؛

«میرمحمدباقر داماد از ستاره‌های درخشان آسمان حکمت و فلسفه اسلامی است که توانست در محیط جدید فرهنگی و علمی دوران صفویه در ایرانی که در آن شیعه اثنی عشری گسترش یافته و مذهب رسمی مملکت شده بود، فلسفه را اشاعه دهد و علوم عقلی را احیا کند. در این راه او از مزیتی بزرگ برخوردار بود؛ چون هم از طبقه علما بود و هم با درباره صفوی رابطه حسنه داشت و لذا از دو نیروی اصلی جامعه پشتیبانی می‌شد و در نتیجه می‌توانست به رغم مخالفت برخی از علما با فلسفه، آن را احیا کند و به انجام این مهم کمر همت بست. او موسس بابی جدید در فلسفه اسلامی است که بیش از نیم قرن پیش هانری کربن و راقم این سطور، آن را مکتب اصفهان نامیدیم و اکنون این عنوان عمومیت یافته است.

این متفکر بزرگ که به علت خدماتش به تبیین و استقرار علوم عقلی در جامعه ایران شیعی آن زمان ملقب به معلم ثالث شده است، هم مولف آثار پرارجی در فلسفه بود، به دو زبان عربی و فارسی و هم استادی توانا که شاگردانی مانند ملاصدرا و ملارجبعلی تبریزی و سیداحمد علوی را تربیت کرد که هر یک راهی مشخص به خود در زمینه فلسفه پیمودند. فیلسوفی که کوشید تفسیر اشراقی از حکمت مشایی و مخصوصا ابن سینا عرضه دارد. در عین حال شاعری بود برجسته با تخلص به اشراق و در بین فلاسفه دوره صفویه باید مقام اول را در شاعری از آن شخص او دانست. شاید به خاطر حفظ فلسفه از آنان که علم و استعداد کافی برای درک آن نداشتند او سخت مشکل‌نویس بود و نثری پیچیده داشت، چنانکه این خصلت زبانزد خاص و عام شد و داستان‌های زیادی درباره آن ساخته شد و کتب او کمتر از آثار ملاصدرا و سبزواری و دیگر حکمای بعدی خوانده می‌شد. به رغم این امر به آنچه او درباره زمان و رابطه آن با دهر و سرمد نگاشته بود مورد توجه فراوان قرار گرفت و حکمای بزرگ اخیر ما مانند مرحوم آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی و علامه طباطبایی در دروس خود به آن اشاره می‌کردند و گه‌گاهی نگاهی منتقدانه به آن داشتند.

بزرگداشت این حکیم والاقدر پدیداری مهم است که نشانه توجه بیشتر جامعه علمی ایران به آثار اوست. در واقع این امر ثمر فعالیت‌های پنجاه، شصت سال اخیر است که با توجه دانشمندانی چند، مانند دوستان عزیز راقم این کلمات مرحوم آیت‌الله مرتضی مطهری و دکتر مهدی محقق و خارج از ایران، کوربن و ایزوتسو آغاز شد و در محافل دانشگاهی ایران توجهی جدید به آثار این حکیم به وجود آمد و حتی در ممالک دیگر تحقیقاتی چند بر روی آثار او انجام یافت، مخصوصا کتاب قبسات. امیدوار است این بزرگداشت موجب آشنایی بیشتر دوستداران فلسفه و حکمت اسلامی با نوشته‌ها و افکار میرداماد شود و فصل مهمی از تاریخ فلسفه اسلامی را روشنتر سازد. برای کارگردانان و سخنرانان این بزرگداشت آرزوی از درگاه خداوند منان دارم. والسلام»