تأثیر دعا بر ابعاد روحی و روانی افراد / مواردی که مانع استجابت دعا می‌شوند

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ساجدی‌نسب، کارشناس علوم دینی و استاد حوزه علمیه خراسان، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، درباره آداب، اهمیت و کیفیت دعا اظهار کرد: با توجه به اینکه انسان یک موجود ارتباطی است و از این رو ارتباطات او می‌تواند در قالب ارتباط با خدا، با خود، دیگران و طبیعت باشد، اما در این میان یکی از مهم‌ترین اینگونه ارتباطات، ارتباط با خداوند است.

وی ادامه داد: اگر انسان بتواند ارتباط خوبی را با خدا برقرار کند، قطعا حال خوب و زندگی بهتری نیز خواهد داشت که این ارتباط با خدا در قالب نماز خواندن، تلاوت قرآن و دعا کردن است اما در بین این موارد می‌توان مهم‌ترین ارتباط با خدا را دعا، دانست.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه دعا در دین ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، تاکید کرد: در آیه 77 سوره مبارکه فرقان خداوند می‎فرماید: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا، بگو که اگر دعای شما (و ناله و زاری و توبه شما) نبود خدا به شما چه توجه و اعتنایی داشت؟ که شما کافران(آیات حق را) تکذیب کردید و به کیفر همیشگی آن گرفتار خواهید شد.» در حقیقت این آیه نشان‌دهنده این است که دعا و صحبت کردن با خدا در زندگی ما اهمیت زیادی دارد. همچنین روایات متعددی نیز وجود دارد که گفته می‌شود، ناتوان‌ترین و عاجزترین مردم، افرادی هستند که نتوانند دعا کنند.

ساجدی بیان کرد: در واقع دعا کردن به منظور صحبت کردن با خداوند و اینکه وجود و حضور خدا را در اطراف خود باور کردن، است. البته دعا کردن نیز مانند هر مقوله دیگری نیاز به آموزش دارد و بهتر است که انسان بداند چگونه دعا کند، بداند چه دعاهایی باارزش است و در حقیقت بداند چه دعایی می‌کند تا پس از چند سال، اظهار پشیمانی نکند و با خود نگوید که ای کاش چنین خواسته‌ای را از خدا نداشتم. از این رو ما می‌توانیم به این امر توجه داشته باشیم که ائمه اطهار(ع) از خداوند چه خواسته‌هایی داشته‌اند و ما نیز همان خواسته‌ها را از خدای خود داشته باشیم.

آداب دعا کردن در دین ما

این کارشناس علوم‌دینی با اشاره به اینکه در دین ما نیز آدابی برای دعا کردن در نظر گرفته شده است، اظهار کرد: از جمله آدابی که در دین ما به آن‌ها تاکید شده می‌توان از فرستادن صلوات پیش و پس از دعا اشاره کرد، زیرا صلوات موجب اجابت شدن دعاهای ما می‌شود، از دیگر آداب دعا کردن می‌توان به اعتراف کردن گناهان خود در نزد خدا و همچنین خدا را تمجید کردن، بدین منظور که نعمت‌هایی را که به خداوند به ما عطا کرده است، یاد کرد.

وی در ادامه بزرگ ندانستن خواسته‌ها را یکی دیگر از آداب دعا کردن دانست و عنوانکرد: این در حالی است که همواره خداوند بزرگ است و برای او هیچ کاری غیرممکن نیست و اگر او بخواهد کاری انجام شود، قطعا انجام خواهد شد و از این رو نباید خواسته‌های خود را بزرگ بدانیم و هر آنچه را که می‌خواهیم و در دل داریم از خداوند طلب کنیم. لذا انسان باید سعی کند حال خوبی را برای خود ایجاد کند و بتواند ارتباط بهتری را با عالم معنا و معنویت برقرار کند و از این طریق خواسته‌های خود را از خداوند بخواهد.

این استاد حوزه علمیه خراسان خاطرنشان کرد: از این رو توجه به این آداب دعا قطعا می‌تواند ما را در جهت رسیدن به خواسته‌هایمان کمک کند، همچنین علی‌رغم این موضوع نیز توجه به این امور به ما کمک می‌کند که ما دعای بهتری داشته باشیم و بتوانیم این ارتباط را به خوبی برقرار کنیم.

چه موانعی موجب استجابت دعا می‌شوند؟

وی با اشاره به موانعی که باعث اجابت نشدن دعا می‌شود، بیان کرد: در معارف ما بحثی در خصوص اجابت دعا وجود دارد و موجب می‌شود که دعای ما با تاخیر مستجاب شود، گناه است چرا که در حقیقت افراد با گناهان خود به خداوند بی‌توجهی می‌کنند و همین امر مانع اجابت دعا می‌شود. همچنین دعای ظالم نیز هیچگاه مستجاب نمی‌شود که این ظلم می‌تواند در حق فرزند، همسر، اطرافیان و... باشد.

این کارشناس علوم دینی تصریح کرد: روایتی از امام سجاد(ع) وجود دارد که ایشان چند مورد از عدم استجابت دعا را مطرح می‌کنند که در این میان می‌توان به دو مورد از آن‌ها، سوء نیت و دیگری هم افرادی که به نمازهای خود بی توجه باشند، اشاره کرد. همچنین حضرت زهرا(س) نیز می‌فرمایند فردی که به نمازش بی‌توجه باشد، به 15 درد مبتلا خواهد شد که یکی از این دردها این است که نه دعای خود و نه دعای خوبان در حق او مستجاب می‌شود.

شرایط مستجاب شدن دعا

ساجدی با اشاره به چگونگی بهتر مستجاب شدن دعا نیز اظهار کرد: قطعا توجه به مکان مانند مسجد، اماکن متبرکه، حرم‌های مطهر و مکان‌های مقدس و همچنین توجه به زمان مانند ابتدای اذان، پس از نمازها می‌تواند تاثیر بیشتری در استجابت دعا داشته باشد.

این پژوهشگر دینی عنوان کرد: توجه به این امور قطعا دعای ما را به اجابت نزدیک‌تر می‌کند، اما اینگونه هم نیست که دعا کردن را تنها به این اماکن و زمان‌ها منحصر کنیم، بلکه در هر جایی که حال خوبی برای دعا کردن داشته باشیم در همانجا خداوند حاضر است و حرف ما را خواهد شنید اما به هر حال توجه به این دو امر به بهتر شدن استجابت دعا کمک شایانی می‌کند.

تاثیرات دعا بر روی روح و روان افراد

وی با بیان اینکه دعا و ارتباط با خدا می‌تواند در ابعاد روحی و روانی افراد تأثیرات بسزایی داشته باشد و این ارتباط موجب رشد شخصیت درونی ما می‌شود، خاطرنشان کرد: همچنین این در حالی است که در مباحث روانشناسی گفته می‌شود که فرض بگیرید که خدایی وجود نداشته باشد و ما برای داشتن سلامت نسبی روانی لازم است که خدایی را برای خود مجسم کنیم و آن ‌را بپرستیم تا به آرامش نسبی روانی دست پیدا کنیم.

این استاد حوزه علمیه خراسان در پایان بیان کرد: البته در حال حاضر نیز برخی از افراد هستند که خداوند را قبول ندارند و به نوعی «آتیئیست» هستند و یا به نوعی تظاهر به این کار می‌کنند که خداوند را قبول ندارند، اما همان افراد هم در جایی از زندگی خود به نقطه‌ای می‌رسند که با خدای خود ارتباط برقرار می‌کنند، البته که شاید این ارتباط، زبانی نباشد اما در حقیقت آن‌ها در افکار خود با خدای خود صحبت می‌کنند و در راستای مسائل زندگی خود از خداوند طلب کمک می‌کنند.