حکمرانی اسلامی، مردم‌محور و ولایت‌‌پایه است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری، شامگاه پنجم بهمن‌ماه در همایش ملی حکمرانی اسلامی که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در دفتر قم این پژوهشگاه برگزار شد، به شاخصه‌های حکمرانی اسلامی در قیاس با حکمرانی لیبرال و خوب پرداخت و گفت: حکمرانی به معنای پیشبرد امر حکومت و حرکت رو به جلو نسبت به اهداف، برنامه‌ها و تلاش برای حل مسائل جامعه براساس مبانی، سازوکارها، فرایندها، ساختار، روش‌ها، فنون و سبک‌های مدیریتی و قواعد و معیارهای حکم است و همه اینها در عنوان حکمرانی قرار دارد.

وی افزود: نام دیگر حکمرانی، حکومت‌رانی است و اگر با حکومت مقایسه کنیم، حکومت سه مؤلفه اقتدار، ساختار و وظایف دارد. حکمرانی هم اعمال حکومت با توجه به این سه بعد و اعمال هوشمندانه و حکیمانه اقتدار در یک ساختار مناسب برای تحقق وظایف با استفاده از همه ظرفیت‌ها و همه افراد ذی‌نفع در حکم و در قدرت است. چه بخش عمومی، چه دولتی و چه غیر دولتی.

آیت‌الله کعبی با بیان اینکه حکمرانی به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌شود و وجه ممیز بین حکمرانی اسلامی از دیگر حکمرانی‌ها در چند چیز است، اظهار کرد: اول مشروعیت الهی یعنی نقطه عزیمت حکمرانی اسلامی، توحید است. در اصل دوم قانون اساسی چند اصل مرتبط با این مسئله یعنی کرامت انسان و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا، نقش بنیادی وحی و معاد در قوانین و امامت و تداوم آن و عدالت در خلقت و تکوین و تشریع به عنوان زیرساخت اعتقادی حکمرانی اسلامی بیان شده است.

مردم‌باوری در حکمرانی اسلامی

استاد حوزه علمیه گفت: وجه ممیزه دیگر حکمرانی اسلامی در مقایسه با سایر حکمرانی‌ها، مردم‌باوری و حضور ایشان در متن حکومت است؛ در نظامات لیبرال، جامعه به دوبخش فرمانروایان و فرمانبران تقسیم می‌شود ولی در اندیشه سیاسی اسلام، یک بخش وجود دارد و نه دو بخش و قرآن از آن تعبیر به «بعضکم من بعض» کرده است و همه موظف به اجرای برنامه‌های اسلام به یک اندازه هستند و در حقیقت پیوند امام و امت مطرح است.

وی اضافه کرد: مردم‌باوری چند مؤلفه دارد؛ ابتدا رأی مردم و دوم حضور مردم در حکمرانی که در فرمایش امام علی(ع) در نهج‌البلاغه منعکس شده است، یعنی مردم باید تعاون و همکاری داشته باشند و ساحت قدرت، مردمی است گرچه مبانی نظام، الهی است؛ سوم مشارکت مردم در عرصه‌های فرهنگی، سیاسی و ...؛ چهارم نظارت مردم به خصوص امر به معروف و نهی از منکر، پنجم لزوم جلب رضایت عمومی که به عنوان عمود دین مطرح شده است. از این رو حاکم موظف است که بشنود و رضایت عموم مردم را جلب کند.

وی ادامه داد: موضوع دیگر در مردم‌باوری، رشددادن مردم و جانشینی‌سازی و کادرسازی و چرخش نخبگان است. بحث رشددادن مردم هم خیلی حائز اهمیت است و مردم باید در محورهایی چون رشد عقلانی، هدایت دینی، آگاهی‌های عمومی، بصیرت‌افزایی، انسجام اجتماعی، اخلاق و معنویت و تعالی فرهنگی رشد داده شوند.

حکمرانی اسلامی، مردم‌محور و ولایت‌‌پایه

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه حکمرانی اسلامی، مردم‌محور و ولایت‌پایه است، اظهار کرد: وجه ممیزه دیگر حکمرانی اسلامی، کارآمدی و فسادستیزی است. ممکن است گفته شود که غرب هم کارآمدی و فسادستیزی دارند،  از این رو باید این وجه در راستای اهداف حکمرانی اسلامی مدنظر قرار گیرد که حداقل آن چند چیزی است که امام علی(ع) بر آن تأکید فرمودند: جهاد با عدو، اصلاح و عمارت بلاد؛ استصلاح اهل که استصلاح هم الزاماً کارآمدی و مبارزه با فساد نیست بلکه تلاش برای تحقق حیات طیبه است.

وی با تأکید بر مؤلفه عدالت در حکمرانی اسلامی با بیان اینکه نباید به نام عدالت، پیشرفت صورت نگیرد و نباید به بهانه پیشرفت، عدالت نفی شود، گفت: قدرت در اسلام ابزاری برای رشد و پیشرفت و تحقق حیات طیبه و رشددادن مردم است نه طعمه‌ای برای برخی افراد.

آیت‌الله کعبی افزود: محور دیگر حکمرانی اسلامی، کرامت‌بخشی به انسان است و باید به کرامت توأم با مسئولیت انسان در برابر خدا توجه شود، همچنین احیای ظرفیت‌های مردمی در تمامی عرصه‌ها از دیگر وجوه ممیزه است لذا حضور مردم را صرفاً نباید در حضور اقتصادی و سیاسی خلاصه کنیم.

وی با بیان اینکه سیره نبی مکرم اسلام(ص)، سیره امام علی(ع) و سیره امامین انقلاب، مبنای حرکت در نظام و حکمرانی اسلامی است، به برخی ویژگی‌های سیره نبوی در حکمرانی پرداخت و افزود: روشن‌بودن اهداف و وظایف و تأکید بر تحقق آن، جذابیت مطلق بر پایه رحمت الهی، تحقق اخلاق و معنویت در حکمرانی، مدیریت جهادی اعم از قتالی و نفس و .. و تلاش برای خدمت و پیشرفت و تحقق عدالت، قاطعیت در مبارزه با جرم و جنایت و فساد و فتنه، محاربه و بغی و ناامنی از جمله ویژگی‌های سیره نبوی بوده است.

حکمت و تدبیر در حکمرانی اسلامی

کعبی بیان کرد: حکمت و تدبیر در حکمرانی هم از دیگر ویژگی‌های سیره حکمرانی نبوی بوده است و ایشان بارها فرمودند که من از سوء تدبیر برای امتم می‌ترسم و نه از فقر جامعه یعنی ممکن است سرمایه در جامعه باشد ولی تدبیر نباشد و پیشرفتی شاهد نباشیم.

وی افزود: پیشرفت امور حکومت هم نه صرفاً قانون‌گذاری بلکه سازماندهی، هماهنگی، هم‌افزایی، راهبردنویسی و تحقق برنامه‌ها و راهبردها و تصحیح خطاها باید بر پایه حکمت و تدبیر رخ دهد. آینده‌نگری هم از دیگر وجوه حکمرانی در سیره نبوی است که پیامبر امام علی(ع) را به عنوان ولی مؤمنین انتخاب کردند.

ساختارهای قدیمی کشور باید متحول شوند

کعبی با اشاره به ویژگی‌های حکمرانی در نظام اسلامی امروز، گفت: حکمرانی امروز در مقام اجرا و عمل نیازمند یکسری پیش‌نیاز است و یکی از آن‌ها سازماندهی و شبکه‌سازی است. همچنین تحول در ساختارهای قدیمی با ایجاد انعطاف، بسیار لازم است. باید تمرکز بر حل مشکلات معیشتی مردم باشد. اجتهاد تمدن‌ساز و مستمر با نیازهای زمان هم از دیگر لوازم حکمرانی در شرایط کنونی است.

کعبی با تأکید بر اینکه امروز باید کشور را بر پایه علوم و فنون به پیش ببریم، گفت: همچنین مقاومت و مقابله با نظام سلطه با طراحی عبور از غرب باید به عنوان مؤلفه حکمرانی در انقلاب اسلامی محقق شود.