نقش صبر در مبارزه با نفس اماره + فیلم

سعید بیابانکی، شاعر و پژوهشگر ادبی در شانزدهمین برنامه چشمه حکمت ایکنا که به مناسبت ماه مبارک رمضان تهیه شده، با عرض ارادت و ادب به تمامی روزه‌داران و اشاره به لزوم توجه ویژه به «تزکیه نفس» در این ماه مبارک گفت: در درس‌گفتار پیشین به مفهوم «صبر» به‌اختصار در ادبیات عرفانی اشاره کردیم و در این فرصت قرار است بار دیگر به همین مفهوم با شاهد مثال‌هایی از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی در دیوان شمس بپردازیم.

نفس اماره را می‌توان به وسیله صبر و خِرَد مهار کرد. اگر صبر و خرد از وجودی رخت بربندد، نفس اماره قوت گیرد.

چون‌که سلیمان بِرود، دیو شهنشاه شود

چون بِروَد صبر و خِرَد، نفس تو اماره شود

صفت پیران و شاهان حقیقی صبر و امانت‌داری است.

شمس تبریز کَم سخن بود

شاهان همه صابر و امینند

صبر، آدمی را صدرنشین می‌کند و به مقام رفیعی می‌رساند.

در اگر بر تو ببندد، مرو و صبر کن آنجا

ز پس صبر تو را، او به سَرِ صدر نشاند

بهتر و بالاتر از صبر چیزی وجود ندارد اما صبر در مقابل معشوق نیز معنا ندارد.

بِه از صبوری اندر زمانه چیزی نیست

ولی نَه از تو، که صبر از تو سخت عار بود

صبر مانند ابری است که از آن حکمت و معرفت نازل می‌شود و در دیوان شمس از زبان مولانا بارها به ماه رمضان و ماه نزول قرآن اشاره شده است:

صبر چو ابری است خوش، حکمت بارد از او

زانکه چنین ماه صبر، بود که قرآن رسید

مرد حقیقی، کسی است که بتواند از عهده صبر و صدق برآید.

ای برادر عاشقی را درد باید؛ درد کو؟

صابری و صادقی را مرد باید؛ مرد کو؟

ادعای دل‌دادگی و عاشقی تنها از جانب کسی پذیرفته است که در صبر و شکیبایی استقامت داشته باشد.

دل‌داده آن باشد که او در صبر باشد سخت رو

نی، چون تو گوشه گشته‌ای، در گوشه‌ای افتاده‌ای

و در پایان به قول لسان‌الغیب، حضرت حافظ:

گویند سنگ لعل شود در مقام صبر

آری شود؛ ولیک به خون جگر شود