
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین
محمدعلی نیکوکلام؛ مدرس فلسفه حوزه در درسگفتار علمی «
بررسی خلقت حضرت آدم از دیدگاه روایات امامیه و نسبت آن با نظریه تکامل» که شامگاه 31 فروردین از سوی
مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد با اشاره به رابطه نظریه تکامل و خلقت انسان، گفت: این موضوع از منظر مسلمین و ملحدین قابل بحث و بررسی است؛ ملحدان معتقدند که طبق نظریه تکامل، انسان امروزی با سایر موجودات دارای جد مشترک است و آنچه در قرآن و ادیان آمده است خلاف علم مدرن است ولی محققان مسلمان تکامل را زیر سؤال بردهاند.
وی با بیان اینکه در روایات برخی آیات مرتبط به صورت دقیق تفسیر شده است و از طرفی نکات جدیدی هم که در قرآن نیست به آن اضافه شده است، افزود: بر اساس نظریه تکامل، منشا تمام جانداران اعم از گیاهان و جانوران، به جد مشترک میرسد در نتیجه درست نیست بگوییم جد انسان امروزی انسانهای مستقل دیگری بودهاند. دانشمندان طرفدار این نظریه به خصوص داروین برای اثبات این نظریه از دیرینهشناسی و زمینشناسی و زیستشناسی و ... شواهدی ارائه دادند.
نیکوکلام با بیان اینکه جد مشترک انسان با برخی جانوران مانند گوریلها و شامپانزهها و دایناسورها و ... را به 12 هزار سال پیش مرتبط کردهاند، اضافه کرد: تکاملگرایان براساس برخی شواهد میگویند اجداد انسانها با میمونها و گوریلها و ... یکسان بودهاند.
وی اضافه کرد: به عقیده این دانشمندان، از حدود ده هزار سال قبل اتفاقاتی در عالم رخ داد که ما با انسان امروزی مواجه هستیم وگرنه تا ده هزار سال قبل انسانهایی کاملا متفاوت از امروز داشتیم که البته توجیهی برای این تغییرات ارائه نمیدهند.
100 آیه درباره خلقت انسان
نیکوکلام با بیان اینکه ما بیش از صد آیه در مورد خلقت انسان داریم و روایات متعددی هم در این زمینه وجود دارد، تصریح کرد: آیات قرآن با صراحت نظریه تکامل را رد کرده و خلقت دفعی آدم را مطرح فرموده است که علامه طباطبایی هم به آن تصریح دارد؛ دیدگاه دوم این است که نظریه تکامل قابل قبول است و آیات قرآن نیز کاملا با آن مطابق است که مرحوم آیتالله طالقانی و مرحوم سحابی آن را طرح کردهاند؛ دیدگاه سوم اینکه نظریه تکامل فرضیه است نه نظریه و آیات قرآن با آن در تضاد است.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: روایاتی وجود دارد که به یکسری انساننماها(نسناس) اشاره دارد یعنی از نظر دین، حضرت آدم و حوا اولین انسانها هستند ولی شواهدی وجود دارد که قبل از آنان هم موجوداتی شبیه انسانها وجود داشتهاند؛ این افراد با طرح این مسئله تلاش دارند که دین را زیر سؤال ببرند؛ آنچه مسلم است این است که قبل از حضرت آدم، آدمنماهایی وجود داشتهاند.
وی افزود: از منظر روایات نابودی این آدمنماها امری قطعی است ولی اینکه آیا همه آنان نابود شدند یا برخی و یا اینکه چه زمانی نابود شدند روایات مختلفی در این عرصه وجود دارد. اهمیت این بحث آن است که اگر مشخص شود همه این آدمنماها قبل از خلقت آدم نابود شدهاند بحث خلقت آدم از آنان منتفی است. احتمال دیگر اینکه برخی بعد از خلقت آدم نابود شدهاند، احتمال دیگر اینکه برخی از آنان بعد از خلقت آدم نابود شدند و برخی هم تا امروز وجود دارند.
برداشتهای مختلف درباره خلقت انسان از خاک
نیکوکلام با اشاره به خلقت آدم از خاک بیان کرد: در آیات قرآن و روایات داریم که آدم از خاک آفریده شده است؛ پیامبر(ص) فرمودند مردم فرزندان آدم هستند و مردم از خاک آفریده شدهاند؛ در مورد اینکه مراد خلقت آدم از خاک چیست برداشتهای مختلفی صورت گرفته است؛ برخی روایات کیفیت خلقت از خاک را بیان نکردهاند و حتی میتوان آن را از جنبه اخلاقی بحث کنیم یعنی روایات در مقام بیان این هستند که انسانها بدانید که همه از خاک آفریده شدهاید و هیچ برتری بین شما وجود ندارد.
وی افزود: برداشت دیگر این است که آدم از خاک آفریده شد و هر انسانی هم که آفریده میشود نطفه بوده است و منشا اصلی نطفه هم خاک بوده یعنی آدم هم والدینی داشت که قبل از تشکیل نطفه آنان، نطفه از خاک منشا گرفته است.
نیکوکلام تصریح کرد: برداشت دیگر این است که خلقت آدم از خاک بوده است و این مؤید نظریه تکامل است؛ نظر دیگر این است که آدم از گل به صورت مجمسه خلق شد و بعد در او روح دمیده شده است؛ در روایات از حضرت علی(ع) در مورد خلقت آدم داریم که مراد از خلقت آدم از خاک همان مجسمه است یعنی اندام انسان با گل ساخته شده است؛ طبق خطبه حضرت علی(ع) خلقت جسم آدم از خاک است. به تعبیر دیگر خاک از زمین گرفته شده و به گل تبدیل و اندام انسان ساخته شده است و خداوند روح را در آن دمیده است.
نیکوکلام با بیان اینکه مراد از جسم، جسم لطیفه است که روح در آن دمیده شده است، اظهار کرد: بدن از پدر و مادر متولد میشود ولی جسم لطیف از طریق دیگری به بدن منتقل شود و در تعبیر دیگر، جسم لطیف واسطه بین روح و جسم و پیوند این دو با یکدیگر است. احتمال دیگر هم درباره خلقت آدم از خاک، بدن ذرهای است که مربوط به عالم ذر است لذا اشاره به بدن عنصری ندارد؛ در روایات داریم که حضرت آدم از خلق شد و بدن ذرهای به نطفه تعقل گرفته و بدن انسان تولید میشود.
وی افزود: احتمال دیگر هم جسم عنصری آدم(ع) است یعنی جسم لطیف و مثالی و ذرهای مطرح نیست. مناظرهای بین خلقت معجزهای و تکاملی شبیهسازی شده است؛ طرفداران هر دو دیدگاه قرآن و حدیث و خلقت آدم را حق میدانند؛ طرفداران اعجاز به آیه 59 آلعمران استناد دارند که فرموده است خلقت عیسی(ع) همانند خلقت آدم(ع) است و این هر دو معجزه است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه یکسری روایات داریم که شباهت آدم و عیسی در نداشتن والده و والدین را رد کرده است، گفت: مخالفان این نظر معتقدند که این روایات در مقام جدل پیامبر(ص) با مسیحیان بوده وگرنه این شباهت بر اساس آیه مورد بحث درست است. برخی هم در توجیه گفتهاند که حضرت آدم، پدر و مادر انسانی نداشت بلکه پدر و مادر شبه انسانی داشت و عیسی(ع) هم پدر انسانی نداشت.
وی افزود: طرفداران اعجاز همچنین معتقدند که برخی موجودات مانند کلاغی که برای قابیل فرستاده شد خلق ابتدایی داشتند و از طریق تولد و یا تخمگذاری متولد نشده بودند و خلقت آدم(ع) هم اینطور بوده است.
وی در ادامه توضیح داد: طرفداران تکامل به یکسری روایات استناد میکنند که برخی موجودات از طبیعت و ساختاری به طبیعت و ساختار دیگری تبدیل شدهاند و این تکامل، کلان است. همچنین روایاتی وجود دارند که معتقدند یکسری آدمنماهایی قبل از آدم(ع) وجود داشتهاند. البته اگر بپذیریم که همه آدمنماها قبل از آدم از دنیا رفتهاند بنابراین این سخن درست نیست ولی اگر بپذیریم که نابود نشده و یا همه آنان از بین نرفتهاند در این صورت این امر منتفی نیست.
نیکوکلام بیان کرد: در برخی روایات نسل یاجوج و ماجوج را از نسل همین آدمنماها میدانند البته این روایت از نظر سندی ضعیف است همچنین یکسری روایات معارض داریم زیرا گفته شده است یاجوج و ماجوج از نسل برخی فرزندان نوح(ع) هستند.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: در روایاتی داریم که وقتی هابیل توسط قابیل کشته شد یک چهارم مردم آن دوره از بین رفتند و این روایت مؤید عدم وجود آدمنماها است ولی با هیچ روایتی نمیتوان تصریح کرد که آدم و حوا والدین آدمنما دارند. در مجموع بین این دو گروه تولد معجزهای حضرت آدم(ع) ارجح است و انسانهای امروزی نیای مشترک انسانی دارند و نمیتوانند از نسل آدمنما باشند.
وی در مورد نسناس گفت: طبق برخی روایات، نسناسها شبیه انسان بوده و عقل داشتهاند و دنبال جنگ و خونریزی بودند و آئین داشتند، البته خوی آنان عمدتا حیوانی بوده است گرچه این روایات معتبر نیست. اگر حضرت آدم(ع) در 10 هزار سال قبل متولد شده باشد آدمنماها مربوط به 20 هزار سال قبل هستند. این موجودات از نظر ظاهری شبیه انسان بودند ولی خوی حیوانی داشتند.
انتهای پیام