به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیین افتتاحیه دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی صبح امروز، دوشنبه، 27 آبان‌ماه با سخنرانی علی لاریجانی، رئیس مجلس و رضا غلامی، رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره برگزار شد.

گزارش تصویری افتتاحیه این کنگره را اینجا ببینید!

لاریجانی با تأکید بر این‌که مسئله تحولات در علوم انسانی موضوع شعاری و زمانی نیست، اظهار کرد: باید مدام با مسئله تحول مواجه بود و کمک کرد که مسئله شکافته شود و با کمک افراد فاضل موضوع دنبال شود.

وی افزود: در زمینه اهمیت علوم انسانی بحث‌های زیادی بین متفکرین انجام شده  و در سال‌های اخیر رهبری توجه تام به این موضوع کردند و ذهن‌ها را ترغیب نمودند. مشکل‌ترین بخش علمی، علوم علوم انسانی است، چون با موضوعی مواجهیم که چه در بعد فرهنگی و چه اجتماعی، دارای اراده و اختیار است و همین نکته باعث تمایز علم انسانی با دیگر مطالعات که موضوع مطالعه صاحب اراده نیست، می‌شود. به عنوان مثال در علوم تربیتی، انسان را مورد بررسی قرار می‌دهیم که در آن موضوع ما از فهم کلیات برخوردار است و هم صاحب اراده است.

لزوم ایستادگی در تحول

رئیس قوه مققنه با اشاره به اینکه شاید برخی علوم دقیقه، مبانی متافیزیکی آن‌ها خیلی منقح نشده باشد، اما تاثیر آن مبانی در علوم انکارناپذیر است، بیان کرد: جهان‌بینی و ارزش‌ها در گستره علوم انسانی مداخله می‌یابد، اگر به طور طبیعی انسان را موجودی فطرتا الهی بدانیم، بنابراین تاثیر این فکر در علومی چون سیاست و اقتصاد متجلی می‌شود و باعث می‌شود روش عمل و جهان‌بینی کاملا متفاوتی با فیلسوفانی شکل بگیرد که انسان را ذاتا درنده‌خو می‌دانند.

دقت متفکران در علوم انسانی

وی خاطرنشان کرد: موضوع علوم انسانی در طول تاریخ حساسیت متفکران را بر‌انگیخته است و حتی در آثار قدمایی مثل ارسطو نیز اگر توجه کنیم؛ آنجایی که علوم را طبقه‌بندی می‌کند، بخشی را علوم نظری می داند که الهیات و ریاضیات و طبیعیات است، گروهی را علوم عملی می‌داند که شامل سیاست و اجتماعیات و اخلاق است و طبقه سوم را علوم تولیدی می‌داند که فن و هنر در آن است. مقصود از این طبقه‌بندی این است که این بخش دوم که عملی است، وجه ممتازی دارد که در آثار ارسطو هم توجه تام در بخش اخلاقیات ملاحظه می‌شود و کتاب او در این زمینه گواه حساسیت وی در این بخش است که نشان‌دهنده دغدغه فکری در علوم انسانی از دیرباز در بین متفکرین است.

وی تصریح کرد: توجه به علوم انسانی و دغدغه‌های متفکران منحصر به ما نیست و در میان اندیشمندان و فلاسفه غربی نیز چنین دغدغه‌ای وجود داشته‌است. ممکن است مبانی فکری آنها متفاوت باشد، اما  این دغدغه وجود داشته‌است. برای ما این حساسیت باید بیشتر باشد، چون ما لفظ اسلامیت را به کار می‌بریم و این کار را به سادگی نمی‌توانیم انجام دهیم و پسوند اسلامی  راپشت هر علمی به کار ببریم .

شرایط اخذ علم از غرب

رئیس قوه مقننه در ادامه گفت: ما نباید با این نظر افراطی عمل کنیم که تمامی علوم غربی را پس بزنیم، بلکه باید بدانیم که اسلام به فراگیری علم حتی از منافقان توصیه کرده‌است، اما باید شرایط اخذ علم را رعایت کرد. برای اخذ علم ما باید به آثار قدما توجه داشته باشیم. به عنوان مثال ابن سینا آثار فلسفی خود را بر سیستم و دستگاه فکری ارسطو بنا کرده، اما آن را با نگاه اسلامی تغییر داده است. در سایر علوم نیز به همین ترتیب عمل کرده مثلا در ریاضیات هم که از یونان گرفته بود، با نگاه اسلامی وارد شده‌است. بنابراین باید شرایط اخذ علم را رعایت کرد و هرچند که علوم غربی هستند، ما باید این علوم را به‌صورت اسلامی اخذ و بهره‌برداری کنیم.

تشکیل دستگاهی فکری با شمول حداکثری حقایق

وی بیان کرد: اسلامیت در خود نوعی کمال را دارد و به خاطر کمالی که در کنه این مفهوم است، ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که با افزودن پسوند اسلامی به علوم دستگاه واحدی را تشکیل داده‌ایم که همه نظرات را جامع یک نظر کرده‌است. بلکه ما باید در پی ایجاد نظام فلسفی‌ای باشم که بیشترین حقایق را مطرح کند و چنین بیان کنیم که نظام فلسفی‌مان بیشترین حقایق را توضیح می‌دهد و با این وصف مدعی طراحی نظام فلسفی‌ای که تمامی حقایق و فکر بشر را شکل داده‌باشد، نیستیم، بلکه با استخدام کلمه اسلامی در فلسفه می‌گوییم با بهره‌گیری از مبانی دینی نظام فلسفی را شکل می‌دهیم.

فطرت و عدالت حلقه مفقوده در استقدلال و آزادی انسان
وی افزود: در توجه به رشد مسائل و علوم اسلامی باید به دو نکته توجه داشت، یکی موضوع فطریات در انسان است که شهید مطهری نیز به عنوان مسئله‌ای اصلی برای انسان‌شناسی به آن اشاره داشت. موضوع فطریات در میان جامعه ما چه بین فیلسوفان و چه جامعه‌شناسان به خوبی شفاف نشده‌است. از منظر قرآن، انسان دارای سرشت الهی است. حتی در بحث‌های علم سیاست توجه به فطریات رکن مهمی است، یعنی تلقی از انسان در اداره اجتماع و چگونه مدیریت آن در شناخت فطرت نهفته‌ است که می‌تواند تحول بنیادین در تلقی ما در علوم انسانی داشته باشد. با توجه به تلقی از مسئله فطرت به آزادی می‌رسیم.

علی لاریجانی گفت: مبحث بعدی که صاحب اهمیت بسزایی است، بحث عدالت است. محور اصلی فلسفه اسلامی در زمینه سیاست، عدالت است، در حالی که اکثر نحله‌هایی که در زمینه فلسفه اقتصاد کار می‌کنند، دغدغه اصلی شان عدالت نیست و از آزادی و برابری سخن می‌گویند. مبنای عدالت این است که برای به فعلیت رسیدن  فطرت انسان‌ها بسترسازی می‌کند.

نقایص تحقیقات داخلی
وی در آخر بیان کرد: یکی از اشکالات ما آن است که روش‌های ما متکی به سیستم‌های متعارف دنیا نیست و بسیاری از مقالات ما در سازمان علومی که در حال رشد هستند، جانمایی نمی‌شود و لذا مورد نقادی قرار نگرفته و شکل نمی‌یابد. ما با وجود اینکه تحقیقات نسبتا خوبی داریم که باید در مجرای مقالات علمی دنیا قرار بگیرد تا  برای نقد و بررسی جهانی مورد توجه قرار بگیرند، به دلیل روشمند نبودن و عدم تبعیت از روش متعارف جهانی در تحقیق مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند.

نکته دیگر اینکه در زمینه علوم و تحقیقات، باید به علوم تطبیقی بسیار توجه کرد. هرچند که موضوع مورد توجه بسیار کوچک باشد، اما مطالعات تطبیقی می‌تواند در رشد و اعتلای علوم کمک کند.

خبرهای مرتبط:

مخالفان دنبال منزوی کردن علوم انسانی اسلامی هستند

تمایز روش‌شناختی؛ مبنای نیازمندی به الگوهای متعدد در تولید علم دینی

گزارش ایکنا از کمیسیون تعلیم و تربیت اسلامی کنگره علوم انسانی اسلامی

دست‌یابی به سعادت متعالی؛ اساس فلسفه سیاسی اسلام