تنها رقیب دموکراسی لیبرال، مردمسالاری دینی است
گروه اندیشه: نویسنده کتاب «عدالت از منظر مردمسالاری دینی و لیبرال» معتقد است که امروز تنها رقیب دموکراسی لیبرال در جهان مردمسالاری دینی قرار دارد.
سیدمحمدرضا شریعتمدار، نویسنده کتاب «عدالت از منظر مردمسالاری دینی و لیبرال» در‌گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به این سؤال که مسئله کتاب چیست؟ گفت: سؤال اصلی این است که عدالت در دو مکتب فکر دموکراسی لیبرال و مردمسالاری دینی به چه معناست و ما آمده‌ایم و از دیدگاه این دو مکتب، عدالت را بررسی کرده‌ایم.
دموکراسی لیبرال و مردمسالاری دینی در مقابل است
شریعتمدار در خصوص دغدغه اصلی نگارش کتاب گفت: در حالی‌که اندیشه‌های سوسیالیستی کمرنگ شده و غالب نیست، دو دموکراسی لیبرال و مردمسالاری دینی در مقابل هم هستند.
وی ادامه داد: ما در 5+1 شاهد یک تقابل میان مکتب فکری غربی که دموکراسی‌لیبرال است و مکتب فکری جمهوری اسلامی ایران که مردمسالاری‌دینی را نمایندگی می‌کند، هستیم و این نشان می‌دهد که تنها رقیب دموکراسی لیبرال مردمسالاری دینی است. ما خواسته‌ایم ببینیم که این دو مکتب فکری چه نظری درباره عدالت دارند.
شریعتمدار در پاسخ به اینکه ویژگی‌های کتاب چیست، گفت: عدالت یکی از مفاهیم رایج در اندیشه سیاسی است، امروزه دو مکتب فکری عمده در جهان مطرح است، یکی مکتب دموکراسی لیبرال و بدیل آن مردمسالاری دینی است که در جمهوری اسلامی تبلور یافته است.
وی ادامه داد: این کتاب بین این دو مکتب فکری بحث عدالت را بررسی کرده و تفاوت‌های این دو اندیشه درباره عدالت را بیان کرده‌ام. عدالت در اندیشه مردمسالاری دینی که برخاسته از قرآن و احادیث اهل بیت(ع) است، مفهومی است متناظر با عدالت در کل هستی و مبتنی بر هستی‌شناسی و انسان‌شناسی خاصی است.
عدالت متناظر با عناصر اندیشه دینی است
نویسنده کتاب «عدالت از منظر مردمسالاری دینی و لیبرال» افزود: کل هستی بر اساس عدالت است و انسان نیز در هستی جایگاه خاصی دارد و خلیفة‌الله است و باید عدالت را گسترش دهد. عدالت در مردمسالاری دینی متناظر با دیگر عناصر اندیشه دینی است و از هستی‌شناسی و انسان‌شناسی شروع می‌شود و در جای جای این مکتب جایگاه خاصل خود را پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: در دموکراسی لیبرال عدالت مفهومی حاشیه‌ای است و در این اندیشه بیشتر بر روی آزادی افراد تأکید می‌شود و لیبرالیسم به معنای آزادگرایی است و بیشتر به دنبال این است که افراد از قیودی که بر ایشان تحمیل می‌شود، آزاد شوند.
شریعتمدار تصریح کرد: عدالت در اندیشه لیبرال جایگاه مشخصی ندارد و بیشتر اندیشمندان لیبرال به آن توجه نکرده‌اند، مگر چند اندیشمند خاص که به صورت حاشیه‌ای به آن پرداخته‌اند و این مهم‌ترین تفاوت میان مردمسالاری دینی و دموکراسی لیبرال است؛ عدالت در مردمسالاری دینی جایگاهی متناطر با دیگر اجزا دارد، اما در لیبرالیسم یک مفهوم حاشیه‌ای است.
وی در پاسخ با توجه به اینکه در اندیشه جان راولز که لیبرال هم هست عدالت جایگاهی اساسی دارد، آیا این تفاوت‌های میان اندیشمندان لیبرال و یا دینی دیده شده است، گفت: در واقع طیف‌ها وجود دارند اما ما سعی کرده‌ایم به عصاره این دو اندیشه توجه کنیم.
به رغم توجه راولز، عدالت در لیبرالیسم جایگاهی ندارد
نویسنده کتاب «عدالت از منظر مردمسالاری دینی و لیبرال» افزود: ما تلاش کرده‌ایم که عناصر اصلی این دو اندیشه را بیابیم و بعد از این مرحله یک نگاه جامع پیدا کرده‌ایم که در آن تمام اندیشمندان دموکراسی لیبرال و با مردمسالاری دینی متفق‌القول‌اند و یک تعریف برای این اندیشه‌ها در آورده‌ایم. با توجه به این عناصر اصلی بررسی کرده‌ایم که عدالت چه جایگاه دارد و متوجه شده‌ایم که عدالت در مردمسالاری دینی، جایگاهی اصیل دارد که همه به آن پرداخته و در مورد آن صحبت کرده‌اند در حالی که در دموکراسی لیبرال، عدالت جایگاه مشخصی ندارد. همان‌طور که اشاره شد تنها راولز به عدالت پرداخته و این به آن خاطر است که عدالت در اندیشه لیبرال جایگاهی ندارد.
وی در پاسخ به اینکه همکاری شما با سیدباقری در نگارش این کتاب چگونه شکل گرفت؟ گفت: بنده طرح اصلی کتاب را تدوین کردم و دکتر سیدباقری به عنوان ناظر طرح، نظراتی داشتند که قرار شد با هم همکاری کنیم و کار تکمیل شود.
عدالت با عناصر اندیشه سوسیالیسم متناظر نیست
شریعتمدار در پاسخ به این پرسش که آیا اندیشه سوسیال دمکراسی به مردمسالاری دینی نزدیک است، گفت: این طور نیست، در سوسیال دموکراسی عدالت مفهومی اساسی است، اما باز آنها تعریفی از عدالت ارائه می‌کنند که با دیگر عناصر اندیشه‌شان وابستگی و تناظر ندارد.
وی در پایان گفت: در مردمسالاری دینی ما یک هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی داریم که تمام اینها با یکدیگر با هم تنیده شده‌اند، در حالی که در مفاهیم سوسیالیسم این طور نیست و بحث هستی‌شناسی و انسان‌شناسی مطرح نمی‌شود و عدالت به عنوان مفهوم خاص در مقابل آزادی عنوان می‌شود؛ لیبرالیسم به دنبال تحقق آزادی در جامعه است در حالی که سوسیالیسم به دنبال این هست که عدالت را گسترش دهد اما اصل در سوسیالیسم جامعه است و مشکل این جاست که سوسیالیسم ما‌بین مبانی هستی‌شناسی و انسان‌شناسی و عدالت پیوندی ایجاد نکرده است.
گفتنی است تاب کتاب «عدالت از منظر مردم سالاری دینی و لیبرال» اثر سیدمحمدرضا شریعتمدار و سیدکاظم سیدباقری از سوی کانون اندیشه جوان منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد.
