حجت‌الاسلام بهمنی:
مبانی و مدل مفهومی شهید صدر در تفسیر قرآن جدی گرفته شود
گروه حوزه‌های علمیه: مدیر گروه قرآن مرکز فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه صدر به شدت از تفسیر ترتیبی پرهیز می‌دهد، بیان کرد: صدر جزء معدود عالمان تراز اول است که وارد وادی نظریه‌پردازی شده با این معنا که همه علوم را می‌توان از قرآن استخراج کرد اما متأسفانه مبانی و مدل مفهومی ایشان در کشور جدی گرفته نشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، امروز، 22 اردیبهشت ماه در پیش‌همایش علوم انسانی قرآن بنیان در مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه مبحث علوم قرآن بنیان از مباحث حیاتی و مهم است، گفت: مطالبه مرحوم صدر از روزی که فرموده اند تا امروز بر زمین مانده است و اگر از نقطه ای که ایشان شروع کرد ادامه می دادیم پیشرفت زیادی داشتیم.
وی با اشاره به بحث تفسیر موضوعی و روش صدر در این عرصه عنوان کرد: وی در ابتدای سال 1358 و در حالی که هنوز یک ماه بیشتر از پیروزی انقلاب نگذشته بود و جهان نیز دوقطبی بود و برخی رنگ لیبرالیستی و برخی رنگ کمونیستی به خود گرفتند وی در چنین فضایی می گوید دست از تفسیر ترتیبی بردارید و سراغ استنطاق از قرآن بروید که متاسفانه این مسئله جدی گرفته نشد.
بهمنی با بیان اینکه صدر به شدت از تفسیر ترتیبی پرهیز می دهد بیان کرد: صدر جزء معدود عالمان تراز اول است که وارد وادی نظریه پردازی شده با این معنا که همه علوم را می توان از قرآن استخراج کرد؛ این برای تعریف پدیده های هستی و شناخت انسان وارد قرآن می شود و نظریه قرآن را در مقابل نظریات دیگر قرار می دهد و اگر این مباحث در کشور ما جدی گرفته شده بود امروز سیاستمداران ما دستشان در مقابل نظریات رقیب باز بود.
مدیر گروه علوم قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن گفت: وی رویکرد اجتهادی کل‌نگر داشت، و می خواست نظامات را از درون دین به صورت کلی استخراج کند به همین دلیل وقتی در مقابل اقتصاد لیبرالیستی و ... اقتصادنا را می نویسد نشان می دهد که وی یک جبهه روشمند در مقابل جبهه رقیب ساخته است در حالی که برخی در کشور ما به مباحث جزیی و برداشت های جزیی می بالیدند.
بهمنی بیان کرد: در دهه هایی در کشور ما افرادی با افتخار اعلام می کردند که سیاست ما اقتصاد لیبرالیستی است بدون اینکه قبحی داشته باشد این مرهون برداشت های جزیی از قرآن است البته اگر برداشتی وجود داشته باشد. اینها علنا اعلان می کنند که ما دنبال لیبرالیسم اقتصادی هستیم.
استاد حوزه علمیه با اشاره به مدل مفهومی مرحوم صدر اظهار کرد: مرحوم صدر می گوید اولین گام برای استنطاق از قرآن مسئله محوری و اینکه همراه با مسئله سراغ قرآن برویم؛ لذا مسئله شناسی، پیشینه شناسی، طرح سؤال، استنطاق، مقایسه، نظریه و تدوین مراحل و عوامل اصلی فرایند مدل مفهومی نظریه قرآن بنیان شهید صدر است.
بهمنی ادامه داد: صدر معتقد است عالمی که وارد تفسیر موضوعی می شود باید مشکلات واقعی جامعه خود را مورد توجه قرار دهد و از بین این مشکلات باید بالاترین آن را انتخاب کند؛ مرحله بعد نیز پیشینه شناسی است و مفسر هم مسایل زمانش را می شناسد و هم باید پیشینه آن را بشناسد.
وی اظهار کرد: هر مفسری قبل از ورود به قرآن باید مبانی و روش اجتهادی خود را بیان کند و بعد به مدلولات تفسیری بپردازد و اجتهاد و نوآوری داشته باشد.
وی ادامه داد: یکی از مراحلی که وی بر آن تاکید دارد این است که مفسر باید وارد مقایسه تطبیقی با نظریات رقیب شود و نتایج قرآنی را با دستاوردهای بشری مقایسه کند و عناصری که بیشتر در مقایسه مورد تاکید است اهداف و مبانی است.
این محقق قرآنی عنوان کرد: وی به کرات تاکید می کند که ما به دنبال نظریه هستیم. می گوید قرآن اصطلاحاتی دارد که فارق و ممیز میان اسلام و سایر مکاتب است و ما باید به اینها دست یابیم همچنین بر روی دستیابی به اصلی ترین مفهوم تاکید دارد و بعد از آن همه مفاهیم ذیل آن را با مفهوم اصلی مقایسه می کند زیرا در تفسیر موضوعی استقراء تام مورد نیاز است.
بهمنی در خاتمه تاکید کرد: اینها باید در مباحث مدرسه ای ما مورد بحث قرار می گرفت تا امروز سامانه قوی برای آغاز و انجام نظریه‌پردازی می‌داشتیم.
بهمنی گفت: یکی از فوری ترین کارها برای اسلامی سازی علوم انسانی، نقض کردن مطالب دیگران و عدم بازی کردن در محیط فکری دیگران و در مرحله تبیین است.
وی با اشاره به بحث تفسیر موضوعی و روش صدر در این عرصه عنوان کرد: وی در ابتدای سال 1358 و در حالی که هنوز یک ماه بیشتر از پیروزی انقلاب نگذشته بود و جهان نیز دوقطبی بود و برخی رنگ لیبرالیستی و برخی رنگ کمونیستی به خود گرفتند وی در چنین فضایی می گوید دست از تفسیر ترتیبی بردارید و سراغ استنطاق از قرآن بروید که متاسفانه این مسئله جدی گرفته نشد.
بهمنی با بیان اینکه صدر به شدت از تفسیر ترتیبی پرهیز می دهد بیان کرد: صدر جزء معدود عالمان تراز اول است که وارد وادی نظریه پردازی شده با این معنا که همه علوم را می توان از قرآن استخراج کرد؛ این برای تعریف پدیده های هستی و شناخت انسان وارد قرآن می شود و نظریه قرآن را در مقابل نظریات دیگر قرار می دهد و اگر این مباحث در کشور ما جدی گرفته شده بود امروز سیاستمداران ما دستشان در مقابل نظریات رقیب باز بود.
مدیر گروه علوم قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن گفت: وی رویکرد اجتهادی کل‌نگر داشت، و می خواست نظامات را از درون دین به صورت کلی استخراج کند به همین دلیل وقتی در مقابل اقتصاد لیبرالیستی و ... اقتصادنا را می نویسد نشان می دهد که وی یک جبهه روشمند در مقابل جبهه رقیب ساخته است در حالی که برخی در کشور ما به مباحث جزیی و برداشت های جزیی می بالیدند.
بهمنی بیان کرد: در دهه هایی در کشور ما افرادی با افتخار اعلام می کردند که سیاست ما اقتصاد لیبرالیستی است بدون اینکه قبحی داشته باشد این مرهون برداشت های جزیی از قرآن است البته اگر برداشتی وجود داشته باشد. اینها علنا اعلان می کنند که ما دنبال لیبرالیسم اقتصادی هستیم.
استاد حوزه علمیه با اشاره به مدل مفهومی مرحوم صدر اظهار کرد: مرحوم صدر می گوید اولین گام برای استنطاق از قرآن مسئله محوری و اینکه همراه با مسئله سراغ قرآن برویم؛ لذا مسئله شناسی، پیشینه شناسی، طرح سؤال، استنطاق، مقایسه، نظریه و تدوین مراحل و عوامل اصلی فرایند مدل مفهومی نظریه قرآن بنیان شهید صدر است.
بهمنی ادامه داد: صدر معتقد است عالمی که وارد تفسیر موضوعی می شود باید مشکلات واقعی جامعه خود را مورد توجه قرار دهد و از بین این مشکلات باید بالاترین آن را انتخاب کند؛ مرحله بعد نیز پیشینه شناسی است و مفسر هم مسایل زمانش را می شناسد و هم باید پیشینه آن را بشناسد.
وی اظهار کرد: هر مفسری قبل از ورود به قرآن باید مبانی و روش اجتهادی خود را بیان کند و بعد به مدلولات تفسیری بپردازد و اجتهاد و نوآوری داشته باشد.
وی ادامه داد: یکی از مراحلی که وی بر آن تاکید دارد این است که مفسر باید وارد مقایسه تطبیقی با نظریات رقیب شود و نتایج قرآنی را با دستاوردهای بشری مقایسه کند و عناصری که بیشتر در مقایسه مورد تاکید است اهداف و مبانی است.
این محقق قرآنی عنوان کرد: وی به کرات تاکید می کند که ما به دنبال نظریه هستیم. می گوید قرآن اصطلاحاتی دارد که فارق و ممیز میان اسلام و سایر مکاتب است و ما باید به اینها دست یابیم همچنین بر روی دستیابی به اصلی ترین مفهوم تاکید دارد و بعد از آن همه مفاهیم ذیل آن را با مفهوم اصلی مقایسه می کند زیرا در تفسیر موضوعی استقراء تام مورد نیاز است.
بهمنی در خاتمه تاکید کرد: اینها باید در مباحث مدرسه ای ما مورد بحث قرار می گرفت تا امروز سامانه قوی برای آغاز و انجام نظریه‌پردازی می‌داشتیم.
بهمنی گفت: یکی از فوری ترین کارها برای اسلامی سازی علوم انسانی، نقض کردن مطالب دیگران و عدم بازی کردن در محیط فکری دیگران و در مرحله تبیین است.
