فغفورمغربی تشریح کرد:
چگونگی نتیجه‌بخشی پژوهش‌های قرآنی در حل مسائل کشور
گروه دانشگاه: رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه صدرا درباره چگونگی نتیجه‌بخشی پژوهش‌های قرآنی در حل مسائل کشور، گفت: باید تعامل بهتری میان مراکز اجرایی و پژوهشگاه‌ها برقرار شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید فغفورمغربی، رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه صدرا در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توانیم به خودباوری علمی آنچنان که شایسته است برسیم؟ گفت: اگر می‌خواهیم کار صحیحی انجام شود، باید ساختارهای اداری و سیستماتیک شکل بگیرد.
وی افزود: باید پژوهشگاه‌هایی به‌وجود بیاید که به‌ویژه در زمینه علوم انسانی، میان‌رشته‌ای باشند، به طور مثال جامعه‌شناسان و قرآن‌پژوه کنار هم باشند تا میانشان گفتگوی علمی شکل گیرد.
فغفورمغربی با بیان اینکه قرآن در علوم مختلف گزاره‌هایی دارد، اظهار کرد: این گزاره‌ها در علوم مختلف کم یا زیاد هستند، اما در بسیاری از زمینه‌ها نه تنها کار علمی، حتی دسته‌بندی هم نشده است. برای اینکار باید پژوهشگاه‌هایی تأسیس شود که مثل همه رشته‌های دیگر در این زمینه پرونده علمی تشکیل دهند، محققانی باشند یا تربیت شوند، ارتقای علمی مربوط به چنین کارهایی شود، پایان‌نامه‌ها یا رساله‌هایی برای دوره دکتری و ارشد با توجه به همین موضوعات تعریف شود، اگر چنین کارهایی انجام شد یک ساختار علمی در حوزه و دانشگاه به‌وجود می‌آید که می‌تواند زمینه‌ساز برگزاری نشست‌ها و همایش‌های مشترک خوبی شود. همین که همایشی برگزار شود و پرونده آن تا سال بعد بسته شود، پاسخگو نیست. این کارها در جمهوری اسلامی مخصوصاً در این دهه اخیر به حد کافی انجام شده است، الآن باید در ساختار سیستم علمی دانشگاهی و حوزه تغییر ایجاد شود و با هم مرتبط شوند همچنین کارهای میان‌رشته‌ای انجام شود و پژوهشگاه‌های با این رویکرد به‌وجود بیاید و مراکز با هم مرتبط شوند.
مأموریت‌های جدیدی برای پژوهشگاه‌ها تعریف شود
وی ادامه داد: وقتی دارایی‌های خودمان و توانمندی محققانمان را ببینیم خودباوری هم به وجود می‌آید. خودباوری وقتی به‌وجود می‌آید که کار جلو می‌رود و به نتیجه می‌رسد آنگاه می‌بینیم که توان داریم و ثمره آن ایجاد خودباوری است، اما اگر افراد تنها باشند و هر کسی در یک گوشه‌ای مشغول کار خود باشد، به جواب نمی‌رسیم. باید پشتوانه مالی، پشتوانه علمی مثل پژوهشگاه، پشتوانه ساختاری مثل دانشگاه و حوزه و مراکز پشتیبانی کننده مثل خدمات آموزشی و خدمات پژوهشی مثل تایپ، تکثیر و داوری و... همه کنار هم باشند. الآن به چنین شرایطی رسیده‌ایم؛ چون کم و بیش پژوهشگاه‌های نمونه و الگو وجود دارد و می‌توان از آنها الگوبرداری کرد و این کارها را سامان داد؛ به طور مثال به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه باید مأموریت جدیدی داد که با بودجه و نیروی مشخص روی یک موضوع میان‌رشته‌ای کار کند و گزارش تولید سالانه خود را ارائه بدهد، باید مأموریت‌های جدیدی تعریف شود یا برای مثال دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشکده اعجاز قرآن دارد، می‌توان همان را قدری گسترش داد و به‌صورت مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم روز درآورد و گسترش داد. وقتی یکباره به یک پژوهشگاه صد کار داده شود هیچ کدام را انجام نمی‌دهد، یک مأموریت به آن بدهند تا بیابند آیا توان انجام آن را دارد یا خیر؟ در حوزه هم چند مرکز وجود دارد، به آن مراکز هم کمک، و مأموریتی به آنها داد شود تا عیارشان سنجیده شود؟ بعد کم کم مأموریت‌ها را گسترش داد.
ضرورت تشکیل بانک اطلاعاتی از پژوهشگران مباحث میان‌رشته‌ای
وی با اشاره به ضرورت تشکیل بانک اطلاعاتی از پژوهشگران مباحث میان‌رشته‌ای بیان کرد: از این پژوهشگران دعوت، و وظایفی به ایشان در عوض پرداخت هزینه محول گردد؛ چرا که این ساختار در دانشگاهها و مراکز پژوهشی دنیا تعریف شده است.
چگونگی نتیجه‌بخشی پژوهش‌های قرآنی در حل مسائل کشور
وی در پاسخ به این پرسش که نتیجه پژوهش‌های قرآنی چگونه می‌تواند در حل مسائل کشور به کار گرفته شود؟ تشریح کرد: مراکز اجرایی کشور باید سفارش بدهند و بگویند در کجا مشکل دارند، پلیس، مددکاری اجتماعی، گردشگری و... مشکلاتشان را بگویند، به پژوهشگاه‌ها ارجاع بدهند تا این کار و تحقیق را با رویکرد اسلامی برای آنها انجام دهند، هم رویکرد علمی و هم جامعه‌شناسی داشته باشند؛ به طور مثال جامعه‌شناس‌ها با رویکرد علمی و پژوهشگران اسلامی نیز با رویکرد اسلامی مسائل را بررسی کنند، راه حل بدهند و داوری و بررسی شود. سفارش‌ها باید از طرف مراکز اجرایی باشد؛ چرا که مراکز پژوهشی مستقیما نمی‌توانند مثمر ثمر باشند، ممکن است خیلی کارها هم تولید شده باشد اما مصرف‌کننده نداند از کجا آن را دریافت کند و تولید‌کننده هم نداند به کجا آن را ارائه دهد، باید رابطه‌ای بین مصرف‌کننده و تولید کننده به‌وجود بیاید، خود دولت بخش‌هایی دارد؛ به طور مثال شاید معاونت علمی ریاست جمهوری بتواند اینها را با هم مرتبط کند. نمی‌خواهم بگویم یک نهاد جدید، با یک بودجه جدید و سیستم اداری به‌وجود بیاید و در آخر هم کار بدتر شود، منظورم این نیست. این مأموریت خاص را به همین مراکز موجود بدهند و بعد هم از آنها بخواهند، پیگیری و نظارت کنند، گزارش‌هایش را بررسی کنند. مراکزی که کارهای پژوهشی نظری یا حتی میدانی را انجام می‌دهند باید با هم هماهنگ شوند، از آنها دعوت کنند که بیایند و از کارهای یکدیگر مطلع شوند، بعد مراکز اجرایی که مصرف‌کننده هستند نیز بیایند و ببینند با هماهنگی چه کارهایی می‌توانند انجام دهند.
وی در خصوص راه‌های غلبه بر بی‌اعتمادی، به خصوص در حوزه دانش، تصریح کرد: معمولاً پژوهشگران روحیه تحقیق دارند و باید هم اهل تحقیق باشند، در یک مرکز پژوهشی اگر کسی را به عنوان مسئول تعیین کنند که تاکنون پژوهشی انجام نداده و اصلاً این کار را بلد نیست، قطعاً نمی‌تواند نیروهای خوبی را جذب و حتی مدیریت کند، اگر نیروهای خوب هم زیردستش باشند وقتی ببینند خود این فرد آدمی کارآمد نیست، آنها هم به کار اهمیت نمی‌دهند. باید کسانی باشند که واقعاً شایستگی‌های لازم را داشته باشند.
رئیس دانشکده علوم انسانی ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از دانشگاهها مرکز پژوهشی دارند، شاید بعضی از دانشگاهها تا پانزده مرکز پژوهشی هم داشته باشند و کارهایی هم انجام می‌دهند، از این مراکز پژوهشی خواسته شود تا مشکلات را بیابند. اینها در خود دانشگاهها نیروی زیادی دارند، کم و بیش بعضی جاها را می‌دانم که شورای پژوهشی دارند و پژوهش‌ها می‌آید ولی معمولاً پژوهش‌ها به افراد خاص داده می‌شود، و جوانترها و نیروهای جوان دانشگاهی که توان دارند به دلیل ارتباطاتی که اشخاص دیگر قبلاً داشته‌اند کمتر استفاده می‌شوند. باید به هر استادی که در دانشگاه توان پژوهشی دارد یک بودجه پژوهشی تعلق بگیرد، بعد به مراکز پژوهشی برود و به او طرح بدهند یا خودش به آنها طرح بدهد، آنها که موافقت کردند کار را انجام بدهد بعد هم به نسبت طرحی که انجام می‌دهد بودجه پژوهشی را از دانشگاه دریافت کند، این کار می‌تواند یک راهکار اجرایی و عملی باشد که هم در برابر کار و پژوهش بودجه‌ای داده شده و هم اینکه نیروهای جوان هم نادیده گرفته نشده‌اند، البته باید نظارت شود که پژوهش‌ها سرهم‌بندی و تکراری نباشد، اینها بستگی به مراکز دارد که چقدر مسئولان آنها توان این هماهنگی‌ها را داشته باشند.
وی افزود: باید پژوهشگاه‌هایی به‌وجود بیاید که به‌ویژه در زمینه علوم انسانی، میان‌رشته‌ای باشند، به طور مثال جامعه‌شناسان و قرآن‌پژوه کنار هم باشند تا میانشان گفتگوی علمی شکل گیرد.
فغفورمغربی با بیان اینکه قرآن در علوم مختلف گزاره‌هایی دارد، اظهار کرد: این گزاره‌ها در علوم مختلف کم یا زیاد هستند، اما در بسیاری از زمینه‌ها نه تنها کار علمی، حتی دسته‌بندی هم نشده است. برای اینکار باید پژوهشگاه‌هایی تأسیس شود که مثل همه رشته‌های دیگر در این زمینه پرونده علمی تشکیل دهند، محققانی باشند یا تربیت شوند، ارتقای علمی مربوط به چنین کارهایی شود، پایان‌نامه‌ها یا رساله‌هایی برای دوره دکتری و ارشد با توجه به همین موضوعات تعریف شود، اگر چنین کارهایی انجام شد یک ساختار علمی در حوزه و دانشگاه به‌وجود می‌آید که می‌تواند زمینه‌ساز برگزاری نشست‌ها و همایش‌های مشترک خوبی شود. همین که همایشی برگزار شود و پرونده آن تا سال بعد بسته شود، پاسخگو نیست. این کارها در جمهوری اسلامی مخصوصاً در این دهه اخیر به حد کافی انجام شده است، الآن باید در ساختار سیستم علمی دانشگاهی و حوزه تغییر ایجاد شود و با هم مرتبط شوند همچنین کارهای میان‌رشته‌ای انجام شود و پژوهشگاه‌های با این رویکرد به‌وجود بیاید و مراکز با هم مرتبط شوند.
مأموریت‌های جدیدی برای پژوهشگاه‌ها تعریف شود
وی ادامه داد: وقتی دارایی‌های خودمان و توانمندی محققانمان را ببینیم خودباوری هم به وجود می‌آید. خودباوری وقتی به‌وجود می‌آید که کار جلو می‌رود و به نتیجه می‌رسد آنگاه می‌بینیم که توان داریم و ثمره آن ایجاد خودباوری است، اما اگر افراد تنها باشند و هر کسی در یک گوشه‌ای مشغول کار خود باشد، به جواب نمی‌رسیم. باید پشتوانه مالی، پشتوانه علمی مثل پژوهشگاه، پشتوانه ساختاری مثل دانشگاه و حوزه و مراکز پشتیبانی کننده مثل خدمات آموزشی و خدمات پژوهشی مثل تایپ، تکثیر و داوری و... همه کنار هم باشند. الآن به چنین شرایطی رسیده‌ایم؛ چون کم و بیش پژوهشگاه‌های نمونه و الگو وجود دارد و می‌توان از آنها الگوبرداری کرد و این کارها را سامان داد؛ به طور مثال به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه باید مأموریت جدیدی داد که با بودجه و نیروی مشخص روی یک موضوع میان‌رشته‌ای کار کند و گزارش تولید سالانه خود را ارائه بدهد، باید مأموریت‌های جدیدی تعریف شود یا برای مثال دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشکده اعجاز قرآن دارد، می‌توان همان را قدری گسترش داد و به‌صورت مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم روز درآورد و گسترش داد. وقتی یکباره به یک پژوهشگاه صد کار داده شود هیچ کدام را انجام نمی‌دهد، یک مأموریت به آن بدهند تا بیابند آیا توان انجام آن را دارد یا خیر؟ در حوزه هم چند مرکز وجود دارد، به آن مراکز هم کمک، و مأموریتی به آنها داد شود تا عیارشان سنجیده شود؟ بعد کم کم مأموریت‌ها را گسترش داد.
ضرورت تشکیل بانک اطلاعاتی از پژوهشگران مباحث میان‌رشته‌ای
وی با اشاره به ضرورت تشکیل بانک اطلاعاتی از پژوهشگران مباحث میان‌رشته‌ای بیان کرد: از این پژوهشگران دعوت، و وظایفی به ایشان در عوض پرداخت هزینه محول گردد؛ چرا که این ساختار در دانشگاهها و مراکز پژوهشی دنیا تعریف شده است.
چگونگی نتیجه‌بخشی پژوهش‌های قرآنی در حل مسائل کشور
وی در پاسخ به این پرسش که نتیجه پژوهش‌های قرآنی چگونه می‌تواند در حل مسائل کشور به کار گرفته شود؟ تشریح کرد: مراکز اجرایی کشور باید سفارش بدهند و بگویند در کجا مشکل دارند، پلیس، مددکاری اجتماعی، گردشگری و... مشکلاتشان را بگویند، به پژوهشگاه‌ها ارجاع بدهند تا این کار و تحقیق را با رویکرد اسلامی برای آنها انجام دهند، هم رویکرد علمی و هم جامعه‌شناسی داشته باشند؛ به طور مثال جامعه‌شناس‌ها با رویکرد علمی و پژوهشگران اسلامی نیز با رویکرد اسلامی مسائل را بررسی کنند، راه حل بدهند و داوری و بررسی شود. سفارش‌ها باید از طرف مراکز اجرایی باشد؛ چرا که مراکز پژوهشی مستقیما نمی‌توانند مثمر ثمر باشند، ممکن است خیلی کارها هم تولید شده باشد اما مصرف‌کننده نداند از کجا آن را دریافت کند و تولید‌کننده هم نداند به کجا آن را ارائه دهد، باید رابطه‌ای بین مصرف‌کننده و تولید کننده به‌وجود بیاید، خود دولت بخش‌هایی دارد؛ به طور مثال شاید معاونت علمی ریاست جمهوری بتواند اینها را با هم مرتبط کند. نمی‌خواهم بگویم یک نهاد جدید، با یک بودجه جدید و سیستم اداری به‌وجود بیاید و در آخر هم کار بدتر شود، منظورم این نیست. این مأموریت خاص را به همین مراکز موجود بدهند و بعد هم از آنها بخواهند، پیگیری و نظارت کنند، گزارش‌هایش را بررسی کنند. مراکزی که کارهای پژوهشی نظری یا حتی میدانی را انجام می‌دهند باید با هم هماهنگ شوند، از آنها دعوت کنند که بیایند و از کارهای یکدیگر مطلع شوند، بعد مراکز اجرایی که مصرف‌کننده هستند نیز بیایند و ببینند با هماهنگی چه کارهایی می‌توانند انجام دهند.
وی در خصوص راه‌های غلبه بر بی‌اعتمادی، به خصوص در حوزه دانش، تصریح کرد: معمولاً پژوهشگران روحیه تحقیق دارند و باید هم اهل تحقیق باشند، در یک مرکز پژوهشی اگر کسی را به عنوان مسئول تعیین کنند که تاکنون پژوهشی انجام نداده و اصلاً این کار را بلد نیست، قطعاً نمی‌تواند نیروهای خوبی را جذب و حتی مدیریت کند، اگر نیروهای خوب هم زیردستش باشند وقتی ببینند خود این فرد آدمی کارآمد نیست، آنها هم به کار اهمیت نمی‌دهند. باید کسانی باشند که واقعاً شایستگی‌های لازم را داشته باشند.
رئیس دانشکده علوم انسانی ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از دانشگاهها مرکز پژوهشی دارند، شاید بعضی از دانشگاهها تا پانزده مرکز پژوهشی هم داشته باشند و کارهایی هم انجام می‌دهند، از این مراکز پژوهشی خواسته شود تا مشکلات را بیابند. اینها در خود دانشگاهها نیروی زیادی دارند، کم و بیش بعضی جاها را می‌دانم که شورای پژوهشی دارند و پژوهش‌ها می‌آید ولی معمولاً پژوهش‌ها به افراد خاص داده می‌شود، و جوانترها و نیروهای جوان دانشگاهی که توان دارند به دلیل ارتباطاتی که اشخاص دیگر قبلاً داشته‌اند کمتر استفاده می‌شوند. باید به هر استادی که در دانشگاه توان پژوهشی دارد یک بودجه پژوهشی تعلق بگیرد، بعد به مراکز پژوهشی برود و به او طرح بدهند یا خودش به آنها طرح بدهد، آنها که موافقت کردند کار را انجام بدهد بعد هم به نسبت طرحی که انجام می‌دهد بودجه پژوهشی را از دانشگاه دریافت کند، این کار می‌تواند یک راهکار اجرایی و عملی باشد که هم در برابر کار و پژوهش بودجه‌ای داده شده و هم اینکه نیروهای جوان هم نادیده گرفته نشده‌اند، البته باید نظارت شود که پژوهش‌ها سرهم‌بندی و تکراری نباشد، اینها بستگی به مراکز دارد که چقدر مسئولان آنها توان این هماهنگی‌ها را داشته باشند.
