هر روز با تفسیر آیه‌ای از قرآن/
نقش نماز در تقويت روحيه‌ها
گروه اندیشه: مولف تفسیر نمونه در تفسیر آیه 238 سوره بقره نوشته است که چه عملى بهتر از نماز و پيوند با خدائى كه فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است، مي‌تواند روحيه را تقويت كند؟
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در آیه 238 سوره بقره می‌خوانیم: «حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَى وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ». ترجمه آیت‌الله مکارم‌شیرازی از آیه چنین است که در انجام همه نمازها، (به خصوص) نماز وسطی [= نماز ظهر] کوشا باشید! و از روی خضوع و اطاعت، برای خدا بپاخیزید». عبارت «الصَّلَاةِ الْوُسْطَى» در این آیه مورد بحث بسیاری در میان مفسران قرار گرفته است اما این عبارت از نظر آیت‌الله مکارم‌شیرازی به معنای نماز ظهر است که در ترجمه ایشان بازتاب داشته است.
مولف در تفسیر نمونه و در ذیل این آیه می‌نویسد: از آنجا كه نماز مؤثرترين رابطه انسان با خدا است و در صورتى كه با شرائط صحيح انجام گيرد دل را لبريز از عشق و محبت خدا مى‌كند و در پرتو آن انسان بهتر مي‌تواند خود را از آلودگى به گناه پاك سازد، در آيات قرآن تاكيد فراوانى روى آن شده است.
مفسران، تفسيرهاى زيادى ذكر كرده‌اند، در تفسير مجمع‌البيان شش قول، در تفسير فخر رازى هفت قول، در تفسير قرطبى ده قول و در تفسير روح المعانى سيزده قول نقل شده است. بعضى آن را نماز ظهر، و بعضى نماز عصر، و بعضى نماز مغرب و بعضى نماز عشا و بعضى نماز صبح و بعضى نماز جمعه، و بعضى نماز شب يا خصوص نماز وتر دانسته‌اند و براى هر يك از اين اقوال توجيهى ذكر شده، ولى با قرائن مختلفى كه در دست است، روشن است كه منظور همان نماز ظهر است، زيرا علاوه بر اينكه نماز ظهر در وسط روز انجام مى شود، و شان نزول آيه نيز گواهى مى دهد و روايات متعددى كه از معصومين (عليهمالسلام ) نقل شده بر آن تاكيد دارند.
تاكيد روى اين نماز به خاطر اين بوده كه بر اثر گرمى هواى نيمروز تابستان، يا گرفتاری‌هاى شديد كسب و كار، نسبت به آن كمتر اهميت می‌دادند، آيه فوق اهميت نماز وسطى و لزوم محافظت بر آن را مورد تاكيد قرار داده است.
«قانتین» در این آیه از ماده قنوت و به دو معنى است اول، پيروى و اطاعت كردن و دوم، خضوع و خشوع و تواضع، ولى بعيد نيست كه در آيه فوق به هر دو معنى باشد چنانكه در حديثى از امام صادق (عليه السلام ) مى‌خوانيم كه در تفسير جمله «وقوموا لله قانتين» فرمود: منظور اين است كه نماز را با خضوع و توجه به خداوند بجا آوريد و در حديث ديگرى مى فرمايد: «يعنى از روى اطاعت بپاخيزيد».
ممكن است كسانى تصور كنند كه تا اين حد اصرار و تاكيد درباره نماز يك نوع سختگيرى محسوب مى‌شود و شايد انسان را از وظائف خطيرى كه براى دفاع از خود در چنين لحظات دارد، غافل سازد. در حالى كه اين يك اشتباه بزرگ است معمولا انسان در اين حالات بيش از هر چيز نياز به تقويت روحيه دارد و اگر ترس و وحشت و ضعف روحيه بر او غلبه كند، شكست او تقريبا قطعى خواهد بود، چه عملى بهتر از نماز و پيوند با خدائى كه فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چيز در برابر اراده او سهل و آسان است، مي‌تواند روحيه سربازان مجاهد يا كسانى كه مواجه با خطرى شده‌اند را تقويت كند!
گذشته از اين شواهد فراوانى در مجاهدات مسلمين صدر اول ديده مى‌شود، در اخبار مربوط به جنگ چهارم مسلمانان با صهيونيست‌ها كه در رمضان سال 1393 - هجرى قمرى - روى داد مى‌خوانيم كه توجه سربازان اسلام به نماز و مبانى اسلام اثر فوقالعاده‌اى در تقويت روحى آن‌ها و پيروزى بر دشمن داشت.
به هر حال اهميت و تاثير نماز، بيش از آن است كه در اين مختصر بگنجد، بى‌شك نماز اگر با همه آداب بخصوص با حضور قلب كه روح آن است انجام شود، تاثير فوق العاده مثبتى در فرد و جامعه دارد، و مي‌تواند بسيارى از مشكلات را حل كند، و جامعه را از بسيارى از مفاسد برهاند و در حوادث سخت و پيچيده ، يار و ياور انسان باشد.
مولف در تفسیر نمونه و در ذیل این آیه می‌نویسد: از آنجا كه نماز مؤثرترين رابطه انسان با خدا است و در صورتى كه با شرائط صحيح انجام گيرد دل را لبريز از عشق و محبت خدا مى‌كند و در پرتو آن انسان بهتر مي‌تواند خود را از آلودگى به گناه پاك سازد، در آيات قرآن تاكيد فراوانى روى آن شده است.
مفسران، تفسيرهاى زيادى ذكر كرده‌اند، در تفسير مجمع‌البيان شش قول، در تفسير فخر رازى هفت قول، در تفسير قرطبى ده قول و در تفسير روح المعانى سيزده قول نقل شده است. بعضى آن را نماز ظهر، و بعضى نماز عصر، و بعضى نماز مغرب و بعضى نماز عشا و بعضى نماز صبح و بعضى نماز جمعه، و بعضى نماز شب يا خصوص نماز وتر دانسته‌اند و براى هر يك از اين اقوال توجيهى ذكر شده، ولى با قرائن مختلفى كه در دست است، روشن است كه منظور همان نماز ظهر است، زيرا علاوه بر اينكه نماز ظهر در وسط روز انجام مى شود، و شان نزول آيه نيز گواهى مى دهد و روايات متعددى كه از معصومين (عليهمالسلام ) نقل شده بر آن تاكيد دارند.
تاكيد روى اين نماز به خاطر اين بوده كه بر اثر گرمى هواى نيمروز تابستان، يا گرفتاری‌هاى شديد كسب و كار، نسبت به آن كمتر اهميت می‌دادند، آيه فوق اهميت نماز وسطى و لزوم محافظت بر آن را مورد تاكيد قرار داده است.
«قانتین» در این آیه از ماده قنوت و به دو معنى است اول، پيروى و اطاعت كردن و دوم، خضوع و خشوع و تواضع، ولى بعيد نيست كه در آيه فوق به هر دو معنى باشد چنانكه در حديثى از امام صادق (عليه السلام ) مى‌خوانيم كه در تفسير جمله «وقوموا لله قانتين» فرمود: منظور اين است كه نماز را با خضوع و توجه به خداوند بجا آوريد و در حديث ديگرى مى فرمايد: «يعنى از روى اطاعت بپاخيزيد».
ممكن است كسانى تصور كنند كه تا اين حد اصرار و تاكيد درباره نماز يك نوع سختگيرى محسوب مى‌شود و شايد انسان را از وظائف خطيرى كه براى دفاع از خود در چنين لحظات دارد، غافل سازد. در حالى كه اين يك اشتباه بزرگ است معمولا انسان در اين حالات بيش از هر چيز نياز به تقويت روحيه دارد و اگر ترس و وحشت و ضعف روحيه بر او غلبه كند، شكست او تقريبا قطعى خواهد بود، چه عملى بهتر از نماز و پيوند با خدائى كه فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چيز در برابر اراده او سهل و آسان است، مي‌تواند روحيه سربازان مجاهد يا كسانى كه مواجه با خطرى شده‌اند را تقويت كند!
گذشته از اين شواهد فراوانى در مجاهدات مسلمين صدر اول ديده مى‌شود، در اخبار مربوط به جنگ چهارم مسلمانان با صهيونيست‌ها كه در رمضان سال 1393 - هجرى قمرى - روى داد مى‌خوانيم كه توجه سربازان اسلام به نماز و مبانى اسلام اثر فوقالعاده‌اى در تقويت روحى آن‌ها و پيروزى بر دشمن داشت.
به هر حال اهميت و تاثير نماز، بيش از آن است كه در اين مختصر بگنجد، بى‌شك نماز اگر با همه آداب بخصوص با حضور قلب كه روح آن است انجام شود، تاثير فوق العاده مثبتى در فرد و جامعه دارد، و مي‌تواند بسيارى از مشكلات را حل كند، و جامعه را از بسيارى از مفاسد برهاند و در حوادث سخت و پيچيده ، يار و ياور انسان باشد.
