مقابله دانشی با ناروافهمی دینی در «کنفرانس علوم انسانی و دینی، مبارزه با افراط گرایی»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست خبری «کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی و دینی، مبارزه با افراط‌گرایی» صبح امروز (۵ دی) با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رییس دانشگاه مذاهب اسلامی و جمعی از اهالی رسانه در محل دانشگاه مذاهب اسلامی تهران، برگزار شد.

در این نشست خبری، عادل ضیایی، معاون پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی و دبیر علمی کنفرانس با اشاره به ویژگی‌های این همایش گفت: این همایش با موضوع علوم انسانی و دینی و با مشارکت دانشگاه‌های داخلی و خارجی، هم‌چون دانشگاه بغداد، دانشگاه تهران، دانشگاه ادیان و مذاهب و جامعة‌المصطفی و هم‌چنین نهادهای یاری‌دهنده در برگزاری این کنفرانس، برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: در ضرورت مبارزه با افراط‌گرایی و این‌که امروزه به عنوان یک بحث ضروری در جامعه مطرح است، تردیدی وجود ندارد و به همین خاطر در اغلب بلاد اسلامی فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد. دانشگاه مذاهب اسلامی نیز سعی دارد گوشه‌ای از این رسالت مهم را انجام دهد.

ضیایی افزود: ایده شکل‌گیری این همایش از یکسال پیش وجود داشت. لذا در نشستی حجت‌الاسلام مبلغی لازمه برگزاری همایشی علمی در راستای مبارزه با افراط‌گرایی را مطرح کردند. بعد از قبول ایده برگزاری این همایش، دبیرخانه تشکیل شد و نهادها اعلام همکاری کردند، سپس اعضای هیئت علمی به منظور ارزیابی و داوری مقالات جذب شدند.

دبیر علمی این کنفرانس افزود: محورهای همایش مشخص شد و به دو نحو جذب مقاله داشتیم. اولا به افراد متخصص و صاحب‌نظر، سفارش مقاله دادیم و مقالات خوبی هم ارسال کردند که ارائه و چاپ خواهد شد. همچنین در فراخوانی عمومی اعلام شد که علاقه‌مندان بتوانند مقالات و پژوهش‌های خود را به این همایش ارسال کنند. از میان آثار دریافتی، مجموعا ۱۴ مقاله داخلی و ۷ مقاله خارجی در این کنفرانس ارائه خواهد شد.

مواجهه دانشی با افراطی‌گری

در ادامه این نشست خبری، حجت‌الاسلام احمد مبلغی، رییس دانشگاه مذاهب اسلامی با بیان فلسفه تشکیل این کنفرانس در این نشست خبری اظهار کرد: در قبال این پرسش که چرا دانشگاه مذاهب اسلامی به سمت برگزاری چنین نشستی رفته است، باید بگویم این دانشگاه بنا دارد یک نگاه دانشی به پدیده خشونت و افراطی‌گری بیفکند.

افراطی‌گری دچار ناروافهمی دینی شده است

وی افزود: افراطی‌گری با ابعادی که امروزه پیدا کرده و ریشه‌های تاریخی، اجتماعی، روانی و سیاسی، دچار یک‌نوع ناروافهمی دینی شده است. لذا باید به دنبال فهم و کشف تمام عوامل و ریشه‌های متنوع این پدیده پرداخت و از این منظر چاره‌ای جز حرکت در چارچوب ایجاد یک مطالعات جامع از منظرهای علوم مختلف نداریم.

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی ادامه داد: اگر به پدیده خشونت نگاه دانشی نیفکنیم، به بی‌راهه رفته‌ایم. خاستگاه مبارزه با خشونت باید مطالعات دانشی باشد و هر فعالیت دیگر بر این اساس و در این چارچوب باشد. ثانیا اگر به یک یا دو دانش در این زمینه بپردازیم، کافی نیست. باید به سمت بسیج علمی مطالعات عالمانه بر پایه علوم مختلف برویم تا بتوانیم از پس این پدیده برآییم.

مبلغی افزود: در این راستا جامعه‌شناسی باید به بررسی جامعه‌شناختی خشونت برود، روانشناسی، به دنبال بررسی عقده‌ها و تحلیل روانشناختی اختلافات قومی و آینده‌پژوهان به بررسی آینده خشونت و افراطی‌گری بپردازند. هم‌چنین جغرافیا، به دنبال بررسی موقعیت مکانی خشونت، تاریخ، در پی بررسی سیر تحول تاریخی و ریشه‌های این پدیده، فقه و حقوق، به دنبال درمان فقهی مشکلات خشونت و تفسیر در پی استفاده از ظرفیت‌های عظیم و اساسی خود برای برداشتن سوءبرداشت‌ها از مفاهیم قرآن باشد.

وی خاطرنشان کرد: کشورهایی که از خشونت متضرر می‌شوند، به ویژه کشورهای اسلامی، می‌توانند همکاری حقوقی با یکدیگر داشته باشند و با استفاده از یک سیاست جامع در منطقه، راهبردهای کلانی بر پایه دانش اسلامی، حقوق و سیاست‌های جناحی دنبال کند. اگر دست به مبارزه علمی و همه‌جانبه با این پدیده نزنیم، چه بسا تلاش‌ها به استحکام خشونت‌ها منجر شود.

مبلغی افزود: در موضوعات مختلفی هم‌چون جامعه‌شناسی، روانشناسی، فقه و حقوق، تاریخ، جغرافیا و روابط بین‌الملل مقالاتی به دبیرخانه همایش رسیده است که به واکاوی خشونت به مثابه یک پدیده اجتماعی پرداخته‌اند. طبق برنامه یک افتتاحیه ابتدا کنفرانس خواهیم داشت و بر اساس محورهای کنفرانس، ارائه مقالات با حضور اساتید و اعضای هیئت علمی آغاز می‌شود.

بیشترین سهم عوامل غلط ذهنی در بروز افراطی‌گری و خشونت

وی با اشاره به عوامل بروز خشونت و افراطی‌گری در این همایش گفت: در این کنفرانس به عوامل غلط ذهنی که به بروز خشونت و افراطی‌گری منجر شده‌اند، پرداخته می‌شود. برخی ذهنیت‌های غلط بیشترین سهم را در بروز و گسترش این پدیده داشته است. برداشت‌های غلطی از جهاد و هجرت نمونه‌ها آن است. عامل دیگر؛ تبیین‌ناشدگی مفاهیم است. بسیاری از مفاهیم در علوم دینی مبهم باقی مانده‌اند و عدم شناخت ماهیت این مفاهیم باعث شده کج‌اندیشان و افراط‌گرایان فرصت مانور روی فهم غلط خود پیدا کنند و باعث سوءبرداشت‌هایی از متون دینی شوند. لذا این پدیده‌ها را در منطقه و نقاط مختلف جهان گسترش می‌دهند.

خلاهای دینی؛ منشا نفوذ افراط‌گرایان

مبلغی افزود: عامل دیگر، کاستی‎‌های موجود در علوم دینی است. در فقه به بسیاری از امور پرداخته نشده و منجر به بروز فتوا انگاشته‌ها شده است. طبیعی است هر جایی که خلایی باشد، ویروس افراطی‌گری در این فضاها و شکاف‌ها رخنه می‌کند و به صحنه اجتماع می‌آید و منجر به بروز فاجعه می‌شود. خلاهای دینی مهم‌ترین عامل نفوذ افراط‌گرایان است. اولویت حوزه‌های علمیه در این زمینه این باید باشد که این مفاهیم را از فضای ابهام‌آلود خارج کند و تعریف دقیقی از این مفاهیم ارائه دهد تا دیگر شاهد این سوءبرداشت‌ها نباشیم. مفاهیمی که شاکله امت اسلامی است. مفاهیمی هم‌چون اعتدال امت، تسامح مذهبی، تفاهم علمی، گفت‌وگوی بین مذاهب و ادیان و امت و هم‌زیستی که در فقه ما غائبند.

طائفه‌گری سمی مهلک برای جوامع اسلامی

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی مقوله طائفه‌گری را یکی دیگر از موضوعات حاشیه‌ای این کنفرانس عنوان کرد و گفت: هم‌چنین یکی از موضوعات مورد نظر در کنفرانس پیش‎‌رو؛ مقوله طائفه‌گری است که یک سم مهلک است. مسئله‌ای که بر پایه یک‌سری عوامل ذهنی و تخیلی و ندیدن مسائل اصلی اسلامی، شاکله مذهبی و قومیتی را شکل می‌دهند. بررسی این پدیده به‌گونه‌ای است که نیاز است در یک همایش و کنفرانس مستقل به آن پرداخته شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم این کنفرانس نقطه شروعی برای دانشگاهیان، علما و کشورهای اسلامی باشد و رسانه‌ها نقش خود را به عنوان نقطه عطف شروع هر نوع حرکت اجتماعی، در این همایش به خوبی ایفا کنند. در این زمینه باید بگویم ادعا نداریم که بتوانیم در نخستین همایش با این عنوان همه مشکلات و مسائل افراطی‌گری را حل کنیم، اما این همایش می‎‌تواند نقطه عطفی برای توجه هرچه بیشتر به این پدیده باشد.

یادآور می‌شود، «کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی و دینی، مبارزه با افراط‌گرایی»، با مشارکت دانشگاه بغداد و چندین نهاد علمی، روز چهارشنبه ۸ دی ماه جاری با حضور برخی علما، مهمانان داخلی و خارجی، در محل دانشگاه مذاهب اسلامی تهران برگزار می‌شود.