برخی نهادها علوم انسانی اسلامی را جدی نگرفته‌اند

عطاءالله رفیعی آتانی، رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اینکه چه نسبتی میان اسلامی‌سازی علوم و اسناد بالادستی کشور و به خصوص سند پیشرفت کشور برقرار است، گفت: نقش علوم انسانی نقش نرم‌افزاری برای سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌سازی‌هاست و می‌تواند به تصمیم‌گیران سیاسی کشور کمک کند تا از استدلال لازم در مواجهه با مقولات برخوردار باشند.

استاد دانشگاه علم و صنعت افزود: اگر پیشرفت کشور موضوع اصلی است، باید فرایندهای منجر به پیشرفت به واسطه علوم انسانی اسلامی تبیین و مستدل شوند، گویی این علوم سیستم اعصاب الگوی پیشرفت هستند که همه پیام‌ها و اجزا را به هم متصل می‌کنند.

رفیعی آتانی با بیان اینکه رگ و پی همه ارتباطات و اسناد به وسیله علوم اجتماعی و انسانی متصل می‌شوند، افزود: برای ایجاد روابط میان سازه‌های اصلی پیشرفت، سازه‌ها باید اسلامی باشند؛ مثلاً نمی‌توانیم در نظام مالی و پولی کشور از مدل و دانشی که اساس آن توجیه و تحقق رباست استفاده کنیم؛ در هر بعدی از ابعاد پیشرفت همین مسئله وجود دارد؛ در آموزش و پرورش، که هسته اصلی پیشرفت کشور  است، اگر بخواهیم با نظام فکری که ماهیت آن غربی است به این بحث همت گماریم، طبیعتاً نمی‌توانیم پیشرفت اسلامی داشته باشیم.

استادیار دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه هر کسی که از پیشرفت ایرانی و اسلامی سخن می‌گوید باید از علوم انسانی اسلامی نیز سخن بگوید، تصریح کرد: علوم  انسانی اسلامی بر مبنای اسلام تمامی ضوابط و اجزای پیشرفت را تبیین، توضیح و براساس آن برنامه‌ریزی و مدیریت می‌کند.

راه طولانی فراروی علوم انسانی اسلامی

وی در پاسخ به اینکه جامعه ایستا نیست و اگر مدلی برای پیشرفت هم ندهیم، جامعه مدلی را برای خود طی خواهد کرد که عمدتاً هم تقلید از دیگران است. در این صورت تکلیف دغدغه‌مندان این عرصه چیست؟ بیان کرد: اکنون در وسط این ماجرا قرار داریم و پیشرفت کشور و تولید علوم انسانی اسلامی هم متوقف نشده است؛ در آغاز انقلاب نیستیم و مقدار زیادی کار علمی انجام شده، نیروهای زیادی تربیت کرده‌ایم و متون خوبی برای علوم انسانی اسلامی تولید شده است. بنابراین چندان هم بی‌الگو نیستیم.

استادیار دانشگاه علم و صنعت اضافه کرد: راه طولانی را با موفقیت‌های خوبی طی کرده‌ایم ولی با اینکه موفقیت‌های ما زیاد است، نسبت به آنچه باید باشیم راه طولانی در پیش داریم. البته نسبت به آنچه بودیم راه طولانی را طی کرده‌ایم.

اهتمام ویژه به علوم انسانی نیست

رفیعی آتانی با بیان اینکه باید نظام و دولت و تمامی نهادهای اثرگذار در جامعه اهتمام ویژه به خرج دهند که متأسفانه آن طور که درخور و شایسته است این کار انجام نمی‌شود، اظهار کرد: نهادهای علمی، مسئولان و نهادهایی که امکانات مالی و جایگاه دارند آن طور که باید و شاید به این مقوله نمی‌پردازند و اهتمام نمی‌کنند. به نظر می‌آید که دولت و قوه مقننه و نظام به اهمیت این موضوع پی ببرند. یکی از مشکلات مهم اقتصادی کشور، نظام بانکی و مالی و پولی کشور است و همه هم می‌دانند که دین در این عرصه حرف برای گفتن دارد، ولی اراده جدی برای الگوسازی و ایجاد دانش کافی برای اصلاح نظام بانکی نداریم.

وی در ادامه افزود: الگوسازی برای اجرا مهم‌ترین بحث محسوب می‌شود. مبانی و معارف غنی است، ولی راهکارهای تحقق آن کار مهمی تلقی می‌شود، چون وقتی مبانی وارد سازوکار اجرا شوند، ماهیت خود را از دست می‌دهند؛ چون سازوکارهای بانکی متناسب با مبانی نیست، این مبانی را در خود هضم می‌کند. لذا یک مدل و سازوکار جدید و جدی برای تحقق بانکداری اسلامی لازم است.

رفیعی آتانی درباره اینکه رهبر معظم انقلاب مجبور شدند که بعد از دو سال مجدداً سند را برای نقد به نخبگان بسپارند آیا نبود وفاق بر روی آن سبب این امر است؟ اظهار کرد: در مورد ضرورت وفاق بر سند شکی نیست، چون هیچ طرح ملی بدون وفاق به ثمر نمی‌رسد ولی متأسفانه این اتفاق رخ نداده است؛ این طور نیست که موضوع گفت‌وگوی جامعه علمی کشور بحث در مورد این سند باشد.

عدم اراده جدی برخی نهادها

رفیعی آتانی در مورد چرایی این مسئله گفت: فکر می‌کنم ناسازگاری‌ میان درون نهادهای نظام برای پیگیری این موضوع و فقدان هماهنگی‌ها مشکل اصلی است؛ مجلس که به این الگو بیش از هر چیزی نیاز دارد اراده جدی نشان نداده است. البته در موضوعات دیگر هم این طور است؛ مثلاً همه در مورد مشکلات اقتصادی اتفاق نظر دارند، ولی چقدر توضیح درستی از این مشکلات وجود دارد؛ چقدر سازوکارهای درست برای بهبود اوضاع پیش بینی شده یا همه معتقدند که وضعیت کنونی نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی را به درد پیشرفت کشور نمی‌خورد ولی اقدامی هم نمی‌شود. بنابراین اهمال و کم‌کاری خاص این موضوع نیست.

استاد دانشگاه علم و صنعت در پاسخ به این سؤال که با این توصیف و تفسیر آیا با توجه به عدم اهتمام به وجود الگو برای همه تا رسیدن به پیشرفت آینده مبهمی نداریم اظهار کرد: نکاتی که بیان می‌شود عمدتاً برای تنبه و توجه دادن است وگرنه آینده مبهم نیست، چون اولاً نهادهای مختلف کشور همه با مسائل جدی روبه‌رو هستند و باید پاسخگو باشند. پس باید دنبال راه حل بروند که خود این دستاورد بزرگی است؛ از طرف دیگر رهبری نظام در بالاترین سطح پشت این مسئله ایستاده است و از طرفی شاهد پیشرفت در بخش‌های مختلف فناوری، نانو، تسلیحات نظامی و هوافضا و ... با دخالت مستقیم ایشان هستیم.

وی تأکید کرد: این اراده برای پیشرفت و تحقق این مباحث وجود دارد و کاش دیگران هم بودند و آن وقت عرصه علوم انسانی هم مانند عرصه‌های دیگر بود؛ مثلاً صنایع موشکی و پیشرفت‌های عظیم کشور را ملاحظه کنید. بنابراین سرمایه‌های کمی برای انجام این کارهای بزرگ نداریم ولی همچنان این گلایه باقی است که نهادهای مسئول به طور کامل به وظیفه خود نمی‌پردازند و باید این کار از رسانه ها آغاز شود. الان چقدر موضوع اصلی رسانه‌ها بحث پیشرفت و سند است؛ عمدتاً به موضوعات سیاسی و یا حوادث پرداخته می‌شود و کار باید از رسانه‌ها آغاز شود تا حساسیت‌های جامعه بالا برود.