نحوه سخن گفتن با بررسی انواع «قول»های قرآن + فیلم
قاری و مدرس قرآن با تأکید بر «آداب سخن گفتن از نگاه قرآن»، گفت: بهره‌مندی از درس‌های انواع «قول»های بیان شده در قرآن، کلام ما را تأتیرگذار می‌کند، اما مخاطب نیز باید همین روند را در دستور کار قرار دهد تا بتوان فرهنگ سخن گفتن و گفتمان را اصلاح کرد.
به گزارش ایکنا، عیدانه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۹۹ اجرای طرح خانه‌های نورانی با همکاری دیگر نهادهای قرآنی و فرهنگی است. در قالب این طرح که با همکاری ایکنا اجرا می‌شود، هر روز شاهد انتشار فایل تصویری از یکی از اساتید قرآنی کشورمان خواهیم بود. این طرح در این روزهای قرنطینه خانگی به دلیل شیوع کروناویروس از پویش #درخانه_بمانیم حمایت می‌کند.
محمودرضا بیژنی، قاری قرآن، در اجرای طرح #خانه‌های_نورانی شرکت کرد. در ذیل متن و فیلم سخنان این مدرس قرآن با موضوع «آداب سخن گفتن از نگاه آیات کلام وحی» منتشر می‌شود.
«زبان مهمترین عامل ارتباط انسان است. نحوه استفاده از زبان و نوع بیان می‌تواند بسیار معجزه‌گر و یا بالعکس عامل خطا و گناه باشد. گناهانی که می‌تواند زبان ما را به آن دچار کند، حدود 30 گناه شمرده شده است که اهم آن شامل دروغ گفتن، غیبت، سخن‌چینی، تهمت زدن، خشونت در زبان و ادا و بیان، آزار با زبان، هتک حرمت، کفر نعمت کردن و تبلیغ باطل کردن است. نبی مکرم اسلام(ص) فرموده‌اند «با درست شدن زبان و بیان می‌توان ایمان و قلب را به صراط مستقیم که همان راه درست است، هدایت کنیم.»
پس اگر بخواهیم نحوه سخن گفتن خود را ترمیم، تثبیت و تقویت کنیم و به نقطه مطلوب‌تری برسانیم، انواع قول‌ها را در قرآن بررسی می‌کنیم. ما در حرف زدن از آنچه می‌بینیم و می‌شنویم، استفاده می‌کنیم، در صورتی که با توجه به انواع قول‌هایی که خالق هستی برای ما مخلوقات بیان فرموده‌اند، می‌تواند راهگشا باشد. با درست به کار بردن ادبیات و بهره‌برداری صحیح از کلمات و زبان می‌توانیم ارتباطات خود را تصحیح کنیم.
«قولاً معروفاً» در سوره‌های بقره و نساء به معنای شایسته و نیکو سخن گفتن همراه با نصیحت و ارشاد است. در این آیات تأکید شده است که با یتیمان و یا با زنان و همسران با قول معروف، صحبت کنید، البته این را می‌توان به تمام مخاطبان تسری داد. «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» (بقره / 83) تأکید شده با بیان خیر مخاطب را به سمت کمال راهنمایی کنیم.
«قَوْلًا لَيِّناً»(طه / 44) یعنی زمانی که می‌خواهید با دشمن صحبت کنید، توأم با مهربانی و عواطف انسانی سخن بگوییم چنانکه زمانی که حضرت موسی(ع) و حضرت هارون(ع) مأمور شدند تا به سوی فرعون (که دشمن بزرگ آنها بود)، بروند تأکید شد که با نرمی سخن بگویند، قولی که توأم با مهربانی است.
«قَوْلًا سَدِيداً»(احزاب / 70)؛ سدید به معنای محکم، استوار و خلل‌ناپذیر است و در آنچه که حق و موافق با حقیقت است. یعنی نوع صحبت ما باید سدید باشد و باید حق را بیان کنیم. سخنی که تهی از دروغ و تهمت و... باشد و در عین حال، مفید فایده و مثمر ثمر، راهگشا و برای رهنمون شدن به سوی حق و حقیقت مخاطب باشد.
«قَوْلًا بَلِيغاً» (نساء / 63)؛ در این آیه اشاره شده یعنی بیان رسا، شیوا و مبهم و گنگ نباشد. زمانی که می‌خواهیم فردی را اندرز و پند دهیم، قولمان باید شیوا باشد. تذکر برای عمل درست باید با قول اثرگذار باشد تا طرف مقابل متوجه حرف ما شود.
«قَوْلًا كَرِيماً»(اسرا / 23) کریم به معنای بخشنده و بزرگوارانه است، یعنی هنگامی که می‌خواهید با پدر و مادر صحبت کنید، اینگونه باشد و بر این گفته تأکید شده است یعنی با آنها لطیف، سنجیده، بزرگوارانه صحبت کنیم و حتی می‌توان گفت با افرادی که بزرگتر از ما هستند (حال از لحاظ سن و سال، از لحاظ منصب) چه خوب است که آنها را مورد توجه قرار دهیم.
«قَوْلًا مَيْسُوراً»(اسراء / 28) یعنی باید با گفتاری نرم و آمیخته با مهر با مخاطب صحبت کنیم، به ویژه فردی که نیازمند و مستمند است که به کمک و رهنمودهای ما نیازمند است. اگر با گفتار نرم و آمیخته با مهربانی صحبت کنیم، چه بسا موجب گشایش در امور ما نیز شود.
«قَوْلًا عَظِيمًا«(اسراء / 40)؛ جاهلان نسبت ناروایی را به خدا دادند که فرشتگان همه دختر هستند در صورتی که دختردار شدن خودشان را در زمان جاهلیت خوب نمی‌دانستند و در مقابل این سخن زشت و لغو را به خداوند نسبت می‌دادند. به هیچ مخلوقی نباید نسبت ناروا دهیم.
«قَوْلاً ثَقِیلاً»(مزمل / 5)؛ بنابر نظر مفسران و صاحبان نظر، مراد از این قول، گفته کریم الله است که از لحاظ محتوا و مفاهیم سنگین است که تحمل آن در قلوب انسان، نیازمند ظرفیت خاص است.
امیدوارم بتوانیم موارد ذکر شده را در عمل اجرا کنیم. دانستن اینها خوب، اما عمل کردن مهم است. همه ضعف داریم، شاید با استفاده از این انواع قول که به آنها تصریح شده است، بتوانیم کلام خود را تأتیرگذار کنیم. البته مخاطب باید همین روند را در دستور کار قرار دهد تا بتوان فرهنگ سخن گفتن و گفتمان صحیح بین خودمان را اصلاح و تعدیل کنیم. با آرزوی سلامتی.»
بیشتر بخوانید:
- معلم قرآن از چگونه سلیمانی شدن می‌گوید + فیلم
- تشکیل جلسه قرآن در هر خانه با نگاهی تعلیمی و تربیتی + فیلم
- تأثیر فضای معنا و مفهوم آیات در حفظ راحت و ماندگارتر قرآن + فیلم
- رویکرد‌های تعلیم‌محور و کمی‌محور را کنار بگذاریم
یادآوری می‌شود، طرح خانه‌های نورانی از سوی ستاد مقابله فرهنگی با کرونا مستقر در معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ابتدا تا انتهای فروردین‌ماه ۹۹ اجرا خواهد شد. در این طرح، برخی نهادها و مراکز مختلف قرآنی ازجمله ایکنا، شورای عالی قرآن، رادیو قرآن و... با معاونت همکاری خواهند داشت.
