ایجاد هوشیارسازی جامعه برای مقابله با عوام‌زدگی
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: همواره می‌توان با افزایش سطح فرهنگ جامعه و ایجاد هوشیارسازی جامعه برای مقابله با عوام‌زدگی که به نوعی می‌تواند از سوی نخبگان جامعه روحانیت صورت گیرد، دو راهی است که برای مقابله با عوام زدگی باید به آن توجه شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سلطانیه، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: در تعریف عوام‌زدگی باید گفت مقوله‌ای است که دین و حقایقی را که در دین وجود دارد به گونه‌ای به زبان آورد که دلخوش عوام باشد و اینگونه نیست که سطح حقایق تنزل پیدا کند تا عوام متوجه آن شوند. به تعبیر دیگر نیز عوام‌زدگی تغییر حقیقت دین بر اساس ذائقه مردم است که در حقیقت این موضوع یکی از انحرافات اساسی است که ممکن است ایجاد شود و قاعدتا طبقه اولی که ممکن است این انحراف در آن‌ها به وجود آید، روحانیت معظم هستند.
وی اظهار کرد: همواره این موضوع می‌تواند سرمنشأهای متفاوت و البته متعددی داشته باشد که اگر به نوع مقابله ائمه اطهار(ع) با این مسئله بپردازیم همین امر خود ممکن است این سرمنشأها را به ما نشان دهد.
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: در حقیقت مهم‌ترین مسئلهای را که شاید به عبارتی سرمنشأ عوام‌زدگی علما باشد، حب مقام است و اینکه افرادی اطراف آن‌ها جمع شده‌اند و آن‌ها متمایل به ترک علما نیستند، بنابراین در اینجا علما ممکن است امور را به گونه‌ای جلوه دهند که از استحکامی که در یک بعد وجود دارد دست بکشند تا برای آن افراد این مسئله جلوه بهتری پیدا کند.
اهمیت تعبیر عوام‌زدگی توسط شهید مطهری
سلطانیه با بیان اینکه مرحوم شهید مطهری از جمله افرادی بود که تعبیر عوام‌زدگی را در جامعه ترویج کرد، گفت: از جمله مسائلی است که پرداختن به آن سخت و نجات دادن افرادی که گرفتار این مسئله هستند نیز کار بسیار دشواری است و همچنین از جمله خون دل‌هایی که شهید مطهری خوردند نیز از باب همین مسئله بوده است تا بتواند این مسئله را برای افراد تبیین و با آن نیز مقابله کند.
وی بیان کرد: افرادی مانند شهید مطهری معتقد هستند که روحانیت یک نهاد مستقل است که باید همواره در کنار مردم باشد و علیه ظالم، شورش کند و لذا از طرفی نیز افرادی که حوزه را یک نهاد مردمی، می‌دانند باید مراقبت بیشتری داشته باشند تا این عوام‌زدگی را در برابر مردم‌داری ندانند و معتقد به این نباشند که چون بناست مردم‌دار باشند این امر باعث شود که رنگ‌وبوی عوامی به دین دهند و حقیقت را به گونه دیگری جلوه دهند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: در حقیقت این امر با تنزل دادن سطح معارف برای فهم عوام متفاوت است و این در حالی است که قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره کرده است و لذا افراد باید در جهت تبیین این موضوع دقت و توجه لازم را داشته باشند.
چگونه باید با عوام‌زدگی مبارزه کرد؟
سلطانیه با اشاره به مبارزه با عوام‌زدگی در جامعه توسط نهاد روحانیت و همچنین روش مبارزاتی ائمه اطهار(ع) با این موضوع، بیان کرد: اولین کاری که می‌توان در این زمینه انجام داد این است که سطح فرهنگ عمومی جامعه را افزایش داد و اینگونه در میان مردم ترویج پیدا نکند که ما برای اینکه افزایش دین‌داری در بین مردم رخ دهد، همانگونه که آن‌ها متمایل هستند دین را باید عرضه کنیم.
وی اضافه کرد: اینکه می‌بینیم قرآن کریم و ائمه اطهار(ع) دعوت به عقلانیت کردند و دین را یک دین عاقلانه ترسیم کردند و آنچه را که عقل می‌فهمد، دین هم به آن حکم می‌کند و آیات و روایاتی که بر بعد عقلانی دین ما تأکید دارند، این به عبارتی مبارزه با همین مسئله است و در حقیقت یکی از ویژگی‌هایی که دین مبین اسلام از آن برخوردار است بُعد عقلانیت احکام و داده‌هایی است که اسلام عرضه می‌کند و ما می‌توانیم از این بُعد در جهت مقابله با این مسئله استفاده کنیم.
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: پس از اینکه سطح فرهنگ عمومی افزایش پیدا کرد قاعدتا چون نخبگان جامعه روحانیت نیز نقش بسزایی برای این مسئله دارند باید یک هوشیارسازی فرهنگی برای این افراد ایجاد شود که هرچه را افراد جامعه و عوام به آن تمایل دارند موجه جلوه ندهند.
سلطانیه اضافه کرد: در این میان نیز شاید مبارزه‌ای را که امام علی(ع) با خوارج داشتند نیز از همین باب باشد و بسیاری از جریان‌سازی‌هایی که در زمان ائمه اطهار(ع) شکل می‌گرفت و این بزرگواران نیز با آن‌ها مقابله می‌کردند از این باب بود که این مسئله ممکن بود برای برخی از افراد دلخوش‌کننده بوده باشد اما منتهی به عوام‌زدگی مناسک دینی می‌شده است.
تبیین عقلانی در گرو تبیین صحیح حقایق دین
وی تصریح کرد: بنابراین اگر ما می‌خواهیم تبیین درستی از حقایق دین و ایده‌هایی که دین مبین اسلام مطرح کرده، داشته باشیم باید یک تبیین عقلانی داشته باشیم که جریان‌سازی ما بر اساس همین تبیین عقلانی شکل گرفته باشد، چرا که اگر مراقب این موضوع نباشیم، بالاخره کار را ممکن است به عقب بکشانیم.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: اگر بخواهیم به اهمیت عقلانیت پی بریم، کتاب کافی یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که بسیاری از روایات ما در این کتاب گنجانده شده و در این میان نیز می‌توان به کتاب اول آن تحت عنوان «العقل والجهل» اشاره کرد. در حقیقت این مهم است که نگرش ما باید یک نگرش کاملا عقلانی باشد تا این موضوع را از دستخوش انحرافاتی که ممکن است وجود داشته باشد نجات دهیم.
سلطانیه بیان کرد: در حقیقت جمهوری اسلامی شکل گرفت تا سطح بینش افراد را افزایش دهد و به نوعی تعالی فرهنگی را به دنبال داشته باشد و اگر ما بر این مهم تمرکز نکنیم قاعدتا ممکن است که عوام‌زدگی دامن گیر همه افراد جامعه شود.
پیامدهای عوام‌زدگی
وی اظهار کرد: همواره خطری که ممکن است این مسئله به دنبال داشته باشد، رشد سطحی‌نگری مذهبی در جامعه است و این مسئله، مسئله بسیار مهمی است. از این‌رو ما باید برای مقابله با این موضوع توجه بیشتری داشته باشیم. همچنین این مسئله ممکن است حتی مقابله با حق و جلوه‌های حق را نیز برای یک جامعه اسلامی به دنبال داشته باشد.
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه دوران کنونی یکی از دوران‌هایی است که این موضوع جلوه‌گری خاصی می‌کند، گفت: بنابراین کاری که ما باید در مقابل انجام دهیم این است که زودباور نباشیم و همواره پرهیز از زودباوری یکی از راه‌های مبارزه با عوام‌زدگی از نگاه قرآن است. همچنین ائمه اطهار(ع) توصیه کردند که از زودباور بودن و از تصدیق سخن دیگران پرهیز کنید و برای تصدیق سخن دیگران شتاب نکنید.
سلطانیه تصریح کرد: اکنون نیز که در ایام انتخابات قرار داریم باید توجه داشته باشیم هرکسی که هر حرفی را می‌زند نبایستی فوراً آن را باور کنیم، بلکه باید در ابتدا نگاهی به سابقه آن شخص داشته باشیم و موضوعاتی را که آن شخص به آن‌ها می‌پردازد با دقت بیشتری بررسی کنیم، چرا که موضوعاتی از جمله نظم، انضباط، تقویت معنویت، خداباوری، حق‌محور بودن و نه مدیر بودن در مقابل عوام‌زدگی قرار دارند و ممکن است که در این ایام نیز دیده شوند.
انتهای پیام
