فراگیری علم «قرائات» عمق بیشتری به دانش قرآنی‌ام افزود
نسرین رضانیا، ازجمله بانوان ایرانی دارنده اجازهنامه «اقراء» است که ضمن تبیین مراحل دریافت این اجازهنامه و نیز ضرورت آن برای حافظان قرآن گفت: اجازهنامه اقراء در بین بانوان قرآنی رواج پیدا کرده است، اما کسب علم «قرائات» برای تمامی داوران تجوید ضرورت دارد، چراکه دریایی از علم به روی آنها باز می‌کند.
چند سالی است که به منظور برقراری حلقه اتصال مقوله قرائت قرآن در ایران به اسناد معتبر شیوخ صاحب اجازه، اساتیدی از کشور‌های مصر، سوریه و عراق از جمله شیخ محمد فهمی عصفور مصری در ایران حضور یافتند تا حافظان و قاریان کشورمان نزد ایشان اقراء کرده و اجازه قرائت دریافت کنند. حال این استادان ایرانی هستند که می‌توانند اجازه قرائات را به دیگران اعطا کنند و زمینه دریافت اجازه قرائت طی سال‌های اخیر از سوی شورای عالی قرآن تسهیل شده است.
اقراء، یکی از سنت‌هایی است که از صدر اسلام تاکنون رواج داشته است. در این روش، قاری قرآن نحوه تلفظ و ادای دقیق کلمات قرآن را از استاد و شیخ قرائت فرا می‌گیرد و اینگونه الفاظ قرآن با دقت و امانت نسل به نسل و سینه به سینه حفظ و منتقل شده است.
پس از گسترش این جریان در کشور برخی از بانوان قرآنی نیز توانستند این اجازهنامه را از استادان بنام و صاحب اجازه دریافت کنند. نسرین رضانیا، ازجمله این بانوان است که با حضور در مراسم «اِشهار»، موفق به دریافت اجازه «قرائت و اقراء قرائات عشر» (تلاوت کل قرآن کریم به قرائات ۱۰گانه، ٢٠ روایت) از مهدی حسنی، مدرس و حافظ بین‌المللی شود. به همین بهانه با رضانیا، به منظور تبیین بیشتر معنای اجازهنامه تلاوت کل قرآن به قرائات ۱۰گانه و ضرورت آن گفت‌وگو داشتیم که متن آن را می‌خوانید؛
ایکنا_ در ابتدا خود را معرفی کرده و بگویید که علاقه شما برای دریافت این اجازهنامه و فراگیری تلاوت کل قرآن به قرائات مختلف از چه زمانی شکل گرفت؟
نسرین رضانیا از استان همدان هستم. زمستان سال ۹۷، طی اطلاعیه‌ای که از سوی شورای عالی قرآن به منظور برگزاری دوره‌ای آموزشی چهارساعته مهارت‌های علمی «اقراء» با حضور شیخ عصفور، از همدان به قم رفتم و در این دوره شرکت کردم.
طی این دوره از شیخ درخواست کردم که نزد ایشان کل قرآن را اقراء کنم. ایشان پذیرفتند تا در طول هفته یک ساعت در محضر ایشان در تهران اقراء کنم، ولی به دلیل بعد مسافت و اینکه این مسیر را برای صرفاً یک ساعت باید طی میکردم از استاد عصفور راهنمایی خواستم و ایشان استادی حاذق، دلسوز و مورد تایید خود را به بنده معرفی کنند و نزد استاد مهدی حسنی در مشهد مقدس رفتم و در نهایت اسفندماه سال ۹۷ محضر ایشان به روش حفص از عاصم از طریق شاطبیه اقراء کردم.
استاد حسنی، بزرگوارانه و همراه با اخلاق، ادب و صبر، آکسان‌ها را به بنده آموزش دادند و ایراد‌های تجویدی بنده را بیان و اصلاح کردند و دنیای جدیدی از علم قرائت بر روی بنده باز کردند. ولی به دلیل ضرورت تثبیت مطالب، تصمیم گرفتم در فرصت دیگری، مجددا خدمت وی برسم و حفص از عاصم را از طریق طیبة‌النشر، اقراء کنم. در فروردین‌ماه سال ۹۸ دوباره خدمت ایشان رسیدم و از استاد درخواست کردم تا «ورش از نافع و خلف از حمزه» را هم اقراء کنم. در ابتدای سال ۹۹ بود که ایشان طی پیشنهادی تاکید کردند که به دلیل اشتیاق به یادگیری، قراء سبعه را فرا بگیرم و بنده نیز پیشنهاد دادم در کنار این موارد، قراء عشره را هم آموزش ببینم و ایشان هم پذیرفتند.
برای فراگیری اصول قرائت عشره از استادان بزرگواری از جمله ابراهیم آهور، مهدی علم‌خواه و مهدی یعقوبی کمک گرفتم تا بتوانم این اصول را آموزش ببینم و در مردادماه سال ۹۹ شروع کردم. در آن مدت استاد هر روز به من زمان می‌دادند که بتوانم تلاوت کنم. از آنجایی که حافظ قرآن نبودم، استاد تاکید کردند که باید قرآن را حفظ کنم؛ لذا قرآن را به روش جدید و بدون تثبیت حفظ کردم. ایشان تاکید داشت که باید ابیات شاطبیه و ابیات الدره المضیئه را هم بخوانم. در حال حاضر نیز در حال تثبیت محفوظاتم هستم.
جلسه اِشهار نیز در ۱۶ مهرماه 1401 در روز آغاز امامت امام زمان(عج) با حضور آقای سیدعلی سرابی و جمعی از بانوان و آقایان قاری و حافظ که مدرک حفص از عاصم یا ورش و خلف از حمزه گرفته بودند در دارالقرآن حرم مطهر رضوی در مشهد برگزار شد. مدت زمانی که برای فراگیری قرائت عشر انجام دادم یک سال و پنج ماه بود.
ایکنا_ در این زمینه چه کتاب‌هایی را مطالعه کردید؟
کتاب‌های مختلفی را مطالعه کردم. به عنوان مثال کتاب شرح شاطبیه در اصول قرائت سبعه نوشته استاد حاجی‌اسماعیلی، کتاب التیسیر شاطبیه و الدره نوشته ابوایاد الغرباوی و جزوه‌ای که استاد ابراهیم آهور از جلسات استاد ابراهیم پورفرزیب(مولایی) جمع‌آوری کرده بودند، مطالعه کردم.
ایکنا_ چه میزان حضوری بودن سنت إقراء بر مخاطب اثرگذار است؟
هیچ چیزی جای حضور و مشافهه در امر آموزش را نمی‌گیرد، ولی به خاطر شرایط کرونا گاهی اوقات مجبور بودم تلفنی و مجازی با استاد تماس بگیریم و درس را ارائه دهم.
ایکنا_ برای مخاطبان به زبان ساده‌تر اقراء و قرائت 10گانه به بیست روایت را توضیح دهید.
بحث قرائات 10گانه و قرائات، علمی است که بعد از پیامبر اکرم(ص) به وجود آمد و مربوط به کیفیت خواندن کلمات قرآن کریم است. این علم بعد از زمان پیامبر اکرم(ص) به‌خاطر عوامل مختلفی، چون داشتن لهجه‌های مختلف و ابتدایی بودن خط عربی به وجود آمد که در قرن چهارم هجری دانشمندی به نام ابن مجاهد، قرائات معتبر را به هفت قرائت محدود کرد که به قراء سبعه مشهورند. بعد از آن در قرن هشتم هجری دانشمندی به نام ابن جزری سه قرائت دیگر را هم به قرائت سبعه افزود و به قرائت عشره معروف شد و هر کدام از این قراء ۱۰گانه دو راوی مشهور دارند که به بیست روایت معروف است.
اقراء نیز به این معنی است که فرد کل قرآن را از ابتدا تا آخر برای استادی که اجازهنامه دارد، بخواند. این کار باعث می‌شود ضمن اصلاح قرائت، تمامی قاریان و حافظان در این مسئله یک دست شوند. از زمان پیامبر اکرم(ص) این سنت تا به امروز وجود داشته و در مصر هر استادی که بخواهد آموزش قرآن داشته باشد، باید ابتدا اجازهنامه اقراء را دریافت کند.
در اقراء زیباخوانی ملاک نیست و درست‌خواندن ملاک است و استاد کاری به صوت و لحن ندارد و ساده خوانده می‌شود. در بیشتر کشور‌های اسلامی و همینطور کشور ما روایت «حفص از عاصم» خوانده می‌شود. اما در بعضی کشور‌ها «قالون» و «ورش از نافع» و همینطور «دوری از ابوعمرو» هم خوانده می‌شود. مابقی روایت‌ها هم جای خود دارد و باید در حفظ این روایت‌ها و انتقال آن به نسل‌های بعدی کوشش کرد. یکی از فواید اقراء کوشش در حفظ همین دستاوردها است.
ایکنا_ اگر قاری به دنبال دریافت اجازهنامه قرائت حفص از عاصم یا اجازهنامه قرائت عشر باشد، باید حافظ کل باشد؟
برای حفص از عاصم نیازی به حفظ نیست، اما برای روایت‌های دیگر، هچون ورش از نافع و خلف از حمزه باید چند جزء محفوظات داشت. به عنوان مثال برای دو یا سه روایت باید پنج جزء قرآن را حفظ بود و برای قرائت عشره باید حافظ کل بود.
ایکنا_ چه میزان دریافت این اجازهنامه برای حافظ قرآن ضرورت دارد؛ به ویژه برای بانوان که محافل قرآنی، آنچنان برایشان فراهم نیست؟
هر حافظ کل قرآن که علاقه به قرائت عشر داشته باشد، می‌تواند اجازهنامه بگیرید و آموزش ببیند. در زمینه علم قرائات کتاب‌ها و منابع بسیار زیادی وجود دارد و بانوان قرآنی می‌توانند این علم را یاد بگیرند، به دیگران ارائه دهند در این حوزه پژوهش و حتی کتاب تألیف کنند یا آموزش دهند. وقتی که این علوم را فرا گرفتم، متوجه شدم که چقدر بی‌سواد بوده‌ام. کسب این علم برای تمامی استادان و داوران تجوید ضرورت دارد، چراکه دریایی از علوم قرآنی به روی آنها باز می‌کند و من زمانی که این علم را فرا گرفتم، تجوید را بهتر و بیشتر شناختم.
ایکنا_ آیا می‌توانید با دریافت این اجازهنامه، این علم را تدریس کنید و به دیگران اجازهنامه دهید؟
در حال حاضر قرائت عشره، حفص از عاصم یا روایت‌های دیگر را به تعدادی از دوستان، استادان و داوران مسابقات قرآن در دانشگاه بوعلی سینای همدان آموزش می‌دهم و هر بزرگواری که دوست داشته باشد، آماده خدمت هستم.
ایکنا_ نباید این اجازهنامه از طرف نهاد و سازمانی اعطا شود؟
من اجازهنامه خود را از استاد حسنی گرفتم. اگر بخواهیم رسمی‌تر و مورد تایید نهادی باشد باید در شورای عالی قرآن آزمون دهیم و مهر تایید را بگیریم. البته بنده تأئیدیه قرائت حفص از عاصم را از شورای عالی قرآن گرفتم و امیدوارم در فرصت‌های بعدی آزمون قرائت عشر را هم با موفقیت بدهم. در این مسیر تلاش میکردم تا با روش و تدریس سایر اساتید آشنا شوم و لذا نزد استاد محمدرضا پورزرگری، اقراء ورش از نافع و همینطور در سال ۱۴۰۰ با استاد علی‌اکبر ملکشاهی، اقراء حفص از عاصم داشتم. ایشان بسیاری از ایراد‌های ریز تجویدی و نکات مهم را در حین اقراء برای بنده روشن کردند.
شرح مقدمه ابن جزری را نزد استاد عمران از استادان علوم قرآنی کشور افغانستان به صورت تلفنی آموزش دیدم و به تازگی نزد استاد عبدالکبیر حیدری از اساتید مطرح کشور افغانستان که اجازهنامه عشر صغری را از مصر گرفته‌اند به صورت تلفنی آزمون خواهم داد و اجازهنامه شرح مقدمه ابن‌جزری را هم خواهم گرفت. هم‌اکنون نزد استاد جواد دلفانی در حال آموزش قرائت عشر کبری یعنی ۲۰ روایت از طریق طیبة النشر هستم و امیدوارم روزی بتوانم اقراء عشر کبری را هم داشته باشم.
در خدمت اساتید دیگری از جمله عباس امام‌جمعه و ابراهیم آهور هم بوده‌ام. از همه از اساتید خود ممنونم که همگی اسطوره اخلاق و تقوا هستند و به حقیر روش تدریس و اصول علم قرائات را دادند. همچنین مدرک سطح هشت را از سازمان تبلیغات اسلامی تهران دریافت کرده‌ام.
ایکنا_ پس از دریافت اجازهنامه، در صورت نبود تمرین چه میزان احتمال فراموشی وجود دارد؟
به دلیل اینکه اصول بیست روایت است، اگر تمرین نشود ممکن است از یاد برود. بنده بعد از اتمام اقراء، با استاد مصطفی اصفهانیان، حافظ بین‌المللی قرآن، یک‌بار از ابتدا به‌صورت کلی و جمعی با توجه به ابیات شاطبیه و الدره تمام اصول را دوره کردم. استاد اصفهانیان بسیار حاذق و مسلط به قرائت عشر هستند و کمک‌های زیادی به حقیر کردند. در نزد ایشان به صورت حفظ، اقراء حفص از عاصم داشتم، اما در نزد اساتید دیگر از جمله حسنی، پورزرگری و ملکشاهی از متن مصحف می‌خواندم، لذا برای تثبیت اصول ۲۰ گانه و اینکه دچار فراموشی نشوم، تکرار و تمرین روزانه دارم.
ایکنا_ به عنوان سؤال پایانی، نظر خود را درباره فعالیت‌های قرآنی بانوان بگویید.
الحمدالله بانوان فعالیت‌های خوبی دارند، هر چند که به اندازه آقایان نیست. اما ای کاش می‌شد، محفل انس با قرآن برای بانوان بیشتر شود. امروز در بین خانم‌های قرآنی بحث اقراء رواج پیداکرده است و توصیه می‌کنم ترتیل را هم جدی‌تر بگیرند و محافل دوستانه قرآنی داشته باشند و فعالیت خود را تنها به مسابقات ختم نکنند.
توصیه می‌کنم شرح مقدمه ابن جزری در تمامی کلاس‌ها و جلسات قرآن تدریس شود. امروز در کشور‌های دیگر آموزش ابن جزری وجود دارد، ولی در ایران نیست. یکی از شروط دریافت اقرا در کشور‌های دیگر، گذراندن مقدمه شرح ابن جزری است. ما به کسی می‌گوییم قاری درجه ۱ که حافظ باشد و ۲۰ روایت را هم یاد گرفته باشد.
در آخر از خدای مهربان، امام زمان(عج) و پدر و مادر مرحومم و همینطور تمامی استادانی که به حق برایم زحمت کشیدند و همسر و دختر مهربانم که صبورانه مرا کمک کردند کمال تشکر را دارم. امیدوارم عامل به قرآن باشم و فردای قیامت شرمنده خدا و قرآن نباشم.
یادآور می‌شود، در جلسه رسمی «اشهار» که در قالب اختتامیه جشن دوره «اقراء»، ۱۴ مهرماه ۱۴۰۱ در دارالقرآن حرم مطهر رضوی برگزار شد، اسامی دیگر افرادی که مفتخر به کسب یک یا چند اجازه قرائت شدند، به شرح زیر است: مختار دهقان (اجازه روایت حفص)، حسین پور کویر (اجازه روایت حفص)، مسعود پنجه (اجازه روایت حفص)، حمید صفدری (اجازه روایت حفص)، سعید حاجی ابراهیمی (اجازه روایت حفص)، مریم خطیب (اجازه روایت حفص از دو طریق شاطبیه و طیبه النشر)، میرزایی‌پور (اجازه روایت حفص به دو طریق شاطبیه و طیبه النشر و اجازه روایت ورش از نافع )، لیلا بایست (اجازه روایت حفص از طریق طیبه النشر و روایت ورش از طریق شاطبیه و روایت خلف از طریق شاطبیه)، مهری برات‌زاده ( اجازه روایت حفص)، رؤیا فضایلی، حافظ کل قرآن کریم (اجازه روایت حفص ) و ماه نو(اجازه روایت حفص).
انتهای پیام
