شیعه و سنی در کنار هم امت تشکیل می‌دهند

به گزارش ایکنا، آیت‌الله احمد مبلغی، استاد درس خارج حوزه علمیه در سخنانی در نشست «فصل‌های ناگشوده در پژوهش در حوزه تقریب» که به مناسبت هفته پژوهش در پژوهشگاه مطالعات تقریبی برگزار شد، با تاکید بر اینکه اساسا پژوهش اهمیت فوق‌العاده‌ای در هر زمینه‌ مورد نیاز جامعه دارد تا بتواند برای جامعه مفید واقع شود، گفت: تقریب به چند دلیل به شدت به پژوهش نیازمند است چون مرتبط با مناسبات اجتماعی است و هر چیزی که مرتبط با مناسبات اجتماعی است از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

وی با بیان اینکه امور اجتماعی هم اموری هستند که تحت سنن الهی جریان می‌یابند، افزود: نظام روابط و پیدایش پدیده‌ها و نهادها در جامعه در اختیار ما نیست و ما از سنن اجتماعی استفاده می‌کنیم که خدا آن را ایجاد کرده است و اگر طبق سنت‌های الهی حرکت کنیم یک مسئله، اجتماعی خواهد شد.

وی با تاکید مجدد بر اینکه تقریب یک امر اجتماعی است، گفت: تقریب موضوعی بین شیعه و سنی است که منطقه جغرافیایی وسیعی در سطح کشورهای اسلامی را شامل می‌شود و چنین امر اجتماعی موضوع ساده‌ای نیست که بدون تحقیق وارد آن شویم. چگونه ممکن است تقریب را که ذات اجتماعی دارد بدون توجه به اجتماعی‌بودن آن به عرصه بینامردمی بکشانیم. ضمن اینکه تقریب مسبوق به تاریخی پر از اختلاف است.

اسباب تفرقه بیش از وحدت است

آیت‌الله مبلغی اظهار کرد: امروز متاسفانه دعوت به تفرقه بیشتر از دعوت به وحدت است و اسباب تفرقه هم از وحدت بیشتر است، افزون بر اینکه تاریخ در یک نقطه نمی‌ایستد و وقتی در یک مقطعی اختلاف بیشتر شود در مرحله بعد پیچیدگی بیشتری پیدا می‌کند و لایه‌ای از تعصبات آن را در برگرفته و شرایط را بدتر می‌کند. اگر مصلحان در همین مرتبه امور را اصلاح کنند وضع بهتر خواهد شد و در غیر این صورت شاهد وضعیت بدتری خواهیم بود.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: خدا نکند مسیر تاریخ به تفرقه کشیده شود که در این صورت  عالم و آدم باید جمع شوند تا آن را به مسیر اصلی برگردانند و باز هم موفق نخواهند شد. بنابراین تاریخ آنچنان که نباید شکل گرفته و افراد را وارد فاز تفرقه کرده است و اگر دو کلمه در مورد وحدت حرف بزنیم گویی اکل میته رخ می‌دهد در حالی که ندای اسلام و مبنای عقلانیت اسلامی است و هر انسان غیر دینی هم می‌فهمد که جامعه با وحدت حرکت می‌کند چه رسد به دین که از سوی خالق آفرینش و جامعه است.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: به خاطر دارم چندین سال قبل فردی به بنده گفت شما که در  تقریب فعالیت دارید هر چند وقت یکبار مدتی هم در مؤسسه ما کار کنید تا مثلا گناه شما پاک شود، این چنین ذهنیتی متاسفانه وجود دارد و نشانه پیچیدگی بحث است.

وی افزود: عامل دیگری که باعث اهمیت پژوهش در امر تقریب است، هویت‌های «به شرط لا» است یعنی فرد هویت خودش را طوری تعریف کرده است که اگر به هویت‌های دیگر «لا» نگوید احساس پوچی و بی‌هویتی می‌کند و از طرف مقابل هم اینطور است و او هم بقا و هویت خودش را به نفی طرف مقابل می‌بیند. چنین احساس هویتی نه در همه جامعه ولی در بخش‌های مهمی از جوامع اسلامی رسوخ یافته است.

شیعه و سنی در کنار هم امت هستند

آیت‌الله مبلغی اضافه کرد:  چه کسی حاضر است این مسئله را بفهمد و احساس کند که ما یک امت هستیم و شیعه در کنار سنی می‌تواند امت تشکیل دهد، ما یا امت را از اساس نفی می‌کنیم و اگر هم به آن توجه داریم یا فقط شیعه یا فقط اهل سنت را می‌بینیم. اگر این درست باشد پس روایت پیامبر که فرمود امت من 72 فرقه هستند بی معنا خواهد شد. بنابراین همه باید الزامات امت را رعایت کنند. کجا پیامبر(ص) و ائمه(ع)، امت را فقط شیعه می‌دیدند؟ ممکن است کسی بگوید ما امت را قبول نداریم، ولی بنده معتقدم چارچوبی که قرآن تعریف کرده بر مبنای امت است و آن وقت کسانی امت را نفی می‌کنند و اصلا برایشان مهم نیست.  

استاد درس خارج حوزه علمیه اضافه کرد: ممکن است کسی بگوید ما امت امت می‌کنیم ولی زبانی است؛ این هم خیلی بد است زیرا امت الزامات و قواعدی دارد که باید به آن پایبند باشیم؛ یک خانواده کوچک اگر قانون نداشته باشد از هم می‌پاشد آیا یک امت الزامات و قوانین ندارد؛ ما خیلی در خبط و خطا هستیم و اموری در قرآن وجود دارد که به آن پایبند نیستیم.

آیت‌الله مبلغی تصریح کرد: متاسفانه احساس شیعه و سنی این است که هر کدام فقط خود را امت می‌بینند؛ ما به شیعه بودن خودمان افتخار می‌کنیم و اهل سنت هم به سنی‌بودن که اشکالی هم ندارد ولی سخن ما با کسانی است که این هویت‌ها را با نفی غلیظ و شدید دیگران پیوند می‌زنند در حالی که کیان یکی وابسته به دیگری است و ما با هم امت هستیم و اگر امت نباشیم پودر خواهیم شد؛ قرآن می‌خواهد این امت در سطح جهانی گواه بر دیگران و پیامبر(ص) گواه بر این امت باشد.

تقریب، موضوعی به شدت نیازمند پژوهش

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه تقریب موضوعی نیست که به سادگی به آن بنگریم، تصریح کرد: 30 سال، 40 سال و صدسال اگر بدون پژوهش بمانیم به جایی نخواهیم رسید و نیازمند پژوهش‌های بینارشته‌ای هستیم. متاسفانه حجم پژوهش در تقریب خیلی کم است و ثانیا در ابعادی پژوهش کرده‌ایم که تکرار مکررات و برخی بدون اولویت است. 

وی با بیان اینکه تقریب بسیار حساس و شکننده است، اظهار کرد: تقریب، مذاهب را کنار هم قرار می‌دهد و همه افراد نسبت به مذهب خودشان حساسیت دارند بنابراین اگر شکسته شود آثار منفی زیادی به دنبال دارد. تقریب باید در تمامی لایه‌های جامعه حضور داشته و فعال باشد تا بتواند مؤثر باشد زیرا اگر ما در یک یا چند حوزه تقریب داشته باشیم ولی در چند عرصه نداشته باشیم همین حلقه مفقوده مابقی حوزه‌های تقریبی را هم نابود خواهد کرد و این هم دلیل دیگری برای پژوهش در این زمینه است. 

روایت تقریبی امام کاظم(ع)

آیت‌الله مبلغی با اشاره به چند عرصه پژوهشی در بحث تقریب، اضافه کرد: روایتی از امام کاظم(ع) داریم که در فضای امت مطرح شده است، برخی روایات صرفا در فضای داخلی شیعه رخ داده ولی برخی روایات نگاه به جامعه بزرگ اسلامی دارد. روایات مشترک اخیراً جایگاهی در حوزه های علمیه پیدا کرده است. از زمان آیت الله بروجردی رفتن به سمت احادیث مشترک با هدایت ایشان انجام گرفت این حرکت در دوره آیت‌الله تسخیری و ریاست وی بر مجمع تقریب به صورت جدی دنبال شد.

وی افزود: در ابتدا تصور ما این بود که همه این روایات مشترک در یکی دو جلد جمع خواهد شد ولی وقتی نوشتیم دیدیم به ۷۰ جلد  کتاب رسید یعنی آنقدر حدیث مشترک بین شیعه و سنی وجود دارد که توجه و تأمل برانگیز است و طبعاً باید برای عرضه مناسب آن تلاش شود. در روایت امام کاظم(ع) مشاهده می کنیم آن حضرت برای "اخبار مجمع‌ علیها" کارکرد قائل هستند و آن هم نه کارکردی ابتدایی و صرفاً نظری بلکه کارکردی در جهت رفع شبهات که باعث تفرقه کل امت می‌شود.

آیت‌الله مبلغی بیان کرد: بر اساس این روایت اخبار مجمع عليها (مشترك) مبنای حل مسائل پیش روی امت باید قرار گیرد. وی افزود اگر ما این کارکرد را که امام علی علیه الصلاة والسلام برای این نوع اخبار ارائه فرمودند لحاظ کنیم باید دریابیم احادیث مشترک را لازم است از حالت بودن و قرار دادن در ویترین و پز دادن و یا حتی بالاتر تالیف قلوب و تلطیف احساسات فراتر برده و از آن برای حل معضلات و مشکلات بین شیعه و سنی بهره ببریم.

وی تاکید کرد بر اساس این روایت حضرت این اخبار را به سمت برخوردار شدن از ارائه کارکردی همچون حل اختلافات و کاهش آن ارتقاء بخشیده است.

وی افزود بنابراین از منظر امام کاظم علیه السلام امت با بحران‌ها و مسائل مهمی فراروی خود مواجه هست که لازم است از اشتراکات حدیثی برای رفع آن استفاده کند. 

گزارش: عطااله اسماعیلی