پیامبر(ص) تعصبات جاهلی را به ارزش‌های الهی تبدیل کرد
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، گفت: یکی از اقدامات جدی پیامبر(ص) نفی عصبیت‌های جاهلی و تعصبات کور و غیرانسانی و غیرتوحیدی بود؛ مثلاً تعصب و غیرت‌ورزی به منطقه و قوم و قبیله و ... به نحوی که حق را فدای این نوع تعصبات می‌کردند. پیامبر اکرم(ص) برای اینکه مردم از این نوع تعصبات نابجا رها شوند، اخوت دینی و برادری ایمانی را مطرح کردند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین عبدالمحمدی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 22 شهریورماه در نشست علمی «حضرت رسول اکرم(ص) بنیانگذار تمدن اسلامی» که به مناسبت سالروز وفات نبی مکرم اسلام(ص) برگزار شد، گفت: همانطور که مورخان و محققان در منابع تاریخی ذکر کرده‌اند، پیامبر(ص) در جامعه‌ای مبعوث به رسالت شد که مردم از جهات مختلف در انحطاط بودند. از نظر سیاسی منحط بودند زیرا نظام قبیلگی حاکم بود، امنیت و نظم اجتماعی وجود نداشت و فساد و جنگ‌های طولانی و درگیری‌های خشونت‌بار و غارت‌گری فراوانی هم بر مردم حاکم بود. گاهی دو قوم و قبیله بر سر کوچک‌ترین مسائل به جان هم می‌افتادند و افراد زیادی از دو قبیله کشته می‌شدند.
وی با بیان اینکه مهم‌تر از همه معضلات فرهنگی وجود داشت یعنی علم و دانش و خردورزی رو به افول بود، تصریح کرد: جامعه عصر جاهلیت از جهت فرهنگی در انحطاط شدید بود؛ قرآن کریم در توصیف آن فرموده است: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راه‌های متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دل‌های شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید، و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید.» پیامبر(ص) برای اینکه چنین جامعه‌ای را نجات دهد و به تعالی برساند، روی فرهنگ جامعه متمرکز شد.
تبدیل ارزش‌های جامعه به ارزش‌های الهی
استاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) اضافه کرد: فرهنگ در واقع نوع بینش و جهان‌بینی افراد جامعه است و پیامبر(ص) فرهنگ الهی و توحیدی را بر چنین جامعه‌ای حاکم کرد و عمده تلاششان را هم روی مبدأ و معاد گذاشت؛ خداباوری و توحید را به جای شرک نشاندند. ایشان بینش و نگرش مردم را تغییر دادند و به تبع آن ارزش‌ها هم تغییر یافت و به ارزش‌ها و بینش‌های اخلاقی و توحیدی تبدیل شد.
عبدالمحمدی با بیان اینکه شئون انسانی چند بخش است یعنی فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، اظهار کرد: اگر فرهنگ جامعه دچار انحاط شود و حاکم ستمگری بر مردم حکومت کرد، عملکرد او و فرهنگ منحط بر سایر عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی هم اثر خواهد گذاشت و البته نقش فرهنگ نسبت به سایر بخش‌ها همانند نسبت سر به سایر اعضای بدن است لذا فرهنگ جامعه به مغز و اعصاب تشبیه شده است.
وی ادامه داد: پیامبر(ص) در مدت کوتاهی جامعه منحط جاهلی را تغییر داد؛ یعنی 13 سال در مکه تلاش بی‌نظیری داشت و فکر و فرهنگ مردم را تغییر داد؛ فردی خدمت ایشان رسید و گفت من تازه ایمان آورده‌ام و قرآن به من بیاموزید و ایشان هم او را به یکی از صحابه آشنا به قرآن معرفی کرد و او هم آموزش را از سوره زلزال شروع کرد؛ این فرد با همین سوره تغییر و تحول یافت به گونه‌ای که پیامبر(ص) در وصف او گفت که او وقتی نزد من آمد بدوی بود و وقتی به منطقه خود رفت، مدنی رفت.
نفی تعصبات جاهلی
استاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: یکی از اقدامات جدی پیامبر(ص) نفی عصبیت‌های جاهلی و تعصبات کور و غیرانسانی و غیرتوحیدی بود؛ مثلاً تعصب و غیرت‌ورزی به منطقه و قوم و قبیله و ... به نحوی که حق را فدای این نوع تعصبات می‌کردند. پیامبر اکرم(ص) برای اینکه مردم از این نوع تعصبات نابجا رها شوند، اخوت دینی و برادری ایمانی را مطرح کردند. قرآن کریم در این باره فرمودند: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ همچنین قرآن و پیامبر(ص) بر ولایت مؤمنان بر یکدیگر تصریح کردند. «وَالمُؤمِنونَ وَالمُؤمِناتُ بَعضُهُم أَولِياءُ بَعضٍ ۚ يَأمُرونَ بِالمَعروفِ وَيَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ وَيُقيمونَ الصَّلاةَ وَيُؤتونَ الزَّكاةَ وَيُطيعونَ اللَّهَ وَرَسولَهُ ۚ أُولٰئِكَ سَيَرحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ».
وی تأکید کرد: این آیات مؤید آن است که مؤمنان بر همدیگر ولایت دارند و اخوه و برادر همدیگر هستند و این هویت هیچ رنگ قومی و قبیله‌ای و سرزمینی هم نداشت، لذا سلمان را که یک برده ایرانی است به عنوان یک شخصیت برتر و کارگزار امین و مشاور خود معرفی می‌کند و می‌فرماید: سلمان منا اهل البیت ولی عموی خود ابوجهل را که سرکش و طغیانگر است مورد نفرین و لعن او و قرآن کریم قرار می‌گیرد.
استاد مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: پیامبر(ص)، ملاک برتری افراد را تقوا، حق و انسانیت قرار دادند نه قوم و قبیله و نژاد و رنگ پوست و ... و خود این مسئله از مهمترین ارکان تمدن اسلامی است و در کنار اینها نظم، رواداری و تساهل و امنیت پایدار هم ایجاد کردند که از مؤلفه‌های تمدنی است. امروز اگر در جوامع اسلامی شاهد مشکلات هستیم به خاطر همین نوع تعصبات جاهلی است و قدرت‌های بزرگ هم از این مسائل سوء استفاده کرده و به تفرقه میان مسلمانان دامن می‌زنند.
لزوم بازگشت به تعالیم اسلامی
عبدالمحمدی تأکید کرد: امروز اگر ما دنبال ایجاد تمدن اسلامی هستیم، این تمدن با تعصبات جاهلی و قومی و عربی و عجمی رخ نمی‌دهد و باید به تعالیم اسلامی برگردیم که آزمایش خود را پس داده است. امیدواریم ملت مسلمان روز به روز به اخوت اسلامی نزدیک شوند.
وی اظهار کرد: اگر امام خمینی(ره) موفق شدند، ایران را به عظمت برسانند به علت این بود که به شدت از تعصبات پرهیز داشتند، وحدت اسلامی، اقوام و زبان‌ها و فرهنگ را بیان فرمودند و هیچ‌گاه از تعصبات نادرست حمایت نکردند و همه ملت را زیر پرچم توحید و اسلام و قانون اساسی گرد هم آوردند، درحالی که برخی بر روی پان ترکیسم و پان عربیسم تأکید می‌کردند.
عبدالمحمدی تصریح کرد: در نگاه امام(ره) آنچه می‌تواند ملت ایران را به وحدت برساند، فقط دین اسلام است کما اینکه در دوره پیامبر(ص) بلال حبشی و سلمان فارسی و صحابه دیگر از سرزمین‌های دیگر را گرد هم آورد، تنها و تنها به خاطر دین بود و امروز هم برای ایجاد تمدن اسلامی همین موضوع ضروری است.
وی با بیان اینکه قرآن کریم در سوره مبارکه حجرات در آیه 13 «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» ملاک برتری انسان‌ها را بیان فرموده است، افزود: پیامبر هم فرمودند خدا و پدر شما یکی است و عرب بر عجم و برعکس فضیلتی ندارد مگر اینکه کسی تقوای بیشتری داشته باشد. تفاوت ظاهری برای مدیریت جامعه و تعارف میان شعوب و قبایل مختلف است. پیامبر(ص) بدی یک فرد از یک قبیله را توجیه نمی‌کردند.
عبدالمحمدی بیان کرد: پیامبر(ص) با محوریت قرآن کریم توانست ارزش‌های جاهلی را به ارزش‌های الهی و توحیدی تغییر دهد و از عجایب این است که این کار در مدت بسیار اندکی صورت گرفت که 13 سال آن در مکه و در سخت‌ترین شرایط بود و در 10 سال مدینه هم ایشان تمدن دینی را بنیانگذاری و احکام اسلامی را تا حدودی نهادینه کردند.
انتهای پیام
