ظرفیت‌های قرآن برای بسط نظریات تجربی و عقلی

سیدمحمد مقیمی؛ رئیس دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره  رابطه قرآن و علم پرداخت و گفت: اخیرا کنگره بین‌المللی علم و قرآن توسط دانشگاه تهران برگزار شد و افرادی از کشورهای مختلف در آن حضور داشته و به ارائه مقاله پرداختند هدف ما این بود که بتوانیم ایده‌ها و دیدگاه‌هایی که در مقالات مختلف ارائه می‌شود استفاده و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم. از سوی دیگر هدف ما این بود که بتوانیم از طریق این ایده‌ها به محققاتی که قصد فعالیت در زمینه قرآن و علم در قالب پایان‌نامه، رساله و سایر تحقیقات دانشگاهی دارند کمک کنیم.

کمک آموزه‌های قرآنی به توسعه علم

وی افزود: تأکید ما بر این است که حوزه‌هایی غیر از علوم اجتماعی و انسانی را درگیر مطالعات قرآنی کنیم. قطعاً آموزه‌های قرآنی هم می‌تواند به شکل‌گیری نظریات جدید و هم تبیین نظریات موجود کمک کند بنابراین فعالیت‌ها و کنگره‌هایی مانند همایش قرآن و علم، نقطه عطفی برای دانشمندان ما در زمینه علوم تجربی، علوم زیستی و پزشکی خواهد بود. همانگونه که محققان ما در علوم تجربی و علوم زیستی باید برای بررسی فرضیات و فرضیه‌سازی خودشان به طبیعت مراجعه کنند که آفریدگارش خدای متعال است، قرآن کریم نیز یکی از نشانه‌های الهی است که به صورت مکتوب در اختیار ما قرار دارد و می‌تواند منبع مهمی برای مطالعات علمی باشد.

مقیمی ادامه داد: باید تلاش کنیم شاهد تحولی در مطالعات عالمان دانشگاهی در حوزه تجربی، زیستی و پزشکی باشیم. با توجه به اسرار پنهان و نهفته‌ای که در قرآن کریم وجود دارد به نظرم این ظرفیت در اساتید و پژوهشگران ما وجود دارد که بتوانند از قرآن کریم برای بسط نظریات علوم تجربی و عقلی استفاده کنند. 

توصیه‌هایی به پژوهشگران

رئیس دانشگاه تهران با توصیه‌ به افرادی که قصد تحقیق و پژوهش در زمینه قرآن و علم دارند، گفت: همواره وقتی می‌خواهیم به قرآن برای بهره‌مندی از معارف آن ورود کنیم حتما باید در درجه اول با روش‌شناسی موضوع آشنا باشیم و بر روش‌های تفسیر تسلط داشته باشیم و دیدگاه مفسران مختلف در زمینه قرآنی را مطالعه کنیم. چه به شکل شخصی قصد استفاده از این معارف را داشته باشیم و چه به عنوان محققی که قصد توسعه یافته‌های علمی از طریق قرآن کریم را دارد.

وی تصریح کرد: اگر قصد فعالیت در زمینه قرآن و علم را داریم باید به شکل ژرف‌نگرانه و محققانه به این حوزه ورود کنیم. بنده تجربه‌ای دارم و کتابی در زمینه اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام نوشته‌ام و روش کارم این بود که برای بهره‌گیری از قرآن کریم، مانند هر کتاب و منبع دیگری اقدام به فیش‌برداری از اولین تا آخرین آیه قرآن کردم و متوجه شدم وقتی انسان با یک مدل مفهومی مشخص به قرآن ورود کند و بداند دنبال چه مفاهیم و داده‌هایی است متوجه می‌شود در قرآن کریم آنقدر پویایی وجود دارد که هر بار به آیه‌ای مراجعه می‌کنیم می‌توانیم آن را از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار دهیم.

خصوصیتی منحصر به فرد در قرآن

مقیمی ادامه داد: بنده این تجربه را داشته‌ام که گاهی به یک آیه مراجعه و یک تحلیل مدیریتی از آن نوشته‌ام و روز بعد دیده‌ام که لایه‌های پنهان دیگری هم در آن وجود دارد. این از خصوصیات منحصر به فرد قرآن کریم است که به اقتضای زمان، شرایط و حتی ذهنیت محقق می‌توان برداشت‌های مختلفی در عرصه‌های علمی و اجتماعی از آن داشت و آنها را تدوین کرد. خدای متعال می‌فرماید قرآن کریم برای هدایت بشریت آمده است لذا می‌توان از این کتاب در همه زمینه‌های هدایتی بشر استفاده کرد.

رئیس دانشگاه تهران در پایان گفت: البته باید توجه داشته باشیم که قرآن کریم کتابی علمی نیست و نگاهمان اینگونه نباشد که ما در حال مراجعه به یک دایره‌المعارف علمی هستیم که هر آنچه در رابطه با علوم وجود دارد باید در این قرآن باشد. قاعدتاً این نوع نگاه در میان مفسران و صاحبنظران قرآنی، غالب نیست اما ما اعتقاد داریم با استفاده از مصداق‌ها و مثال‌ها و آیاتی که در قرآن کریم وجود دارد می‌توانیم جنبه‌هایی از علوم مختلف را در قرآن کریم مشاهده و برای تبیبین نظریات موجود و حتی نظریه‌پردازی جدید از آن استفاده کنیم.

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی