تأثیر ذکر خدا در شکوفایی استعداد

به گزارش ایکنا، همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها، جلسه تدبر در سوره‌های قرآن که از سوی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در مسجد کوی دانشگاه و با سخنرانی هانی چیت‌چیان؛ کارشناس و مدرس قرآن برگزار می‌شود، اختصاص به بررسی سوره‌های جزء سی‌اُم قرآن دارد.

 

در دو جلسه قبل، بحث تدبری هانی چیت‌چیان در  مسجد کوی دانشگاه اختصاص به سوره مبارکه «عبس» داشت که ابتدا به خلاصه‌ای از مباحث طرح شده در جلسه پیشین پرداخته و در ادامه مباحث تکمیلی بررسی سوره عبس از نظر می‌گذرد:

چیت‌چیان در جلسه نخست بررسی سوره عبس به رویدادی که مبنای نزول این سوره بود، اشاره کرد؛ آنجایی که گویا در محفلی با حضور حضرت محمد(ص) موضوع ذکر و توسل مطرح می‌شود و افرادی گرد آن حضرت حلقه زده و به آنچه که پیامبر(ص) بیان می‌کرد، گوش می‌دادند، فرد نابینایی نیز وارد می‌شود و حضور این فرد به مذاق برخی در آن جمع خوش نیامده است.

 

به زعم چیت‌چیان در بیان این روایت قرآنی دو طیف از انسان‌ها مطرح می‌شوند، یکی افراد متمول مستغنی که احساس بی‌نیازی کرده و درک محضر رسول خدا برای آنها چندان عایدی ندارد و اگر هم در  محضر ایشان حاضر نمی‌شدند، از آنجا که خود را مستغنی می‌دانند، چنین تلقی دارند که خللی به آنها وارد نمی‌شود، اما از آن سو فرد نابینا؛ جامعه‌ای را نمایندگی می‌کند که اتفاقاً با وجود سر و وضع نامتعارف، اما نیازمند درک محضر پیامبر خدا هستند و تشنه شنیدن رهنمودهای آن حضرت.

 

کارشناس قرآن جلسات تدبر در قرآن مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در این جلسه با مقابل قرار دادن این دو طیف از انسان‌ها، چنین استنباط می‌کند که به حقیقت، این افراد با وجود سر و وضعی نه چندان آراسته از آنجا که در پی ذکر خدا هستند، ایشان در نزد خداوند محبوبیت و ارجحیت بیشتری به نسبت طیف مقابل دارند.

اما مباحث طرح شده از سوی هانی چیت‌چیان در جلسه شب گذشته تدبر در قرآن که یکشنبه 22 مهرماه در مسجد کوی دانشگاه برگزار شد به قرار زیر است:

 

«در ابتدای این جلسه براساس برخی از روایات‌ که از معصوم(ع) نقل شده است، فضیلت‌هایی در باب قرائت سوره عبس مطرح است. نخستین آن برگرفته از کتاب «البرهان» از امام صادق(ع) است با این مضمون که هر کسی این سوره را بارها بخواند بهشت بر او واجب شده و در آنجا تحت حمایت و پرورش دائمی خداوند قرار خواهد گرفت. دیگر روایت در باب فضیلت قرائت این سوره، از رسول خدا(ص) است که فرمودند: هرکس این سوره را بخواند در روز قیامت با چهره خندان و روی گشاده از قبر خارج خواهد شد.

 

حضور یک فرد نابینا در محضر رسول خدا(ص) در شرایطی که افراد زیادی از جمله متمولان در آن جمع بودند، موجب شد تا این سوره نازل شود؛ فردی که با وجود نقص در اندام ظاهریش اما فروتنی در رفتار و سکنات او مشاهده می‌شد و در عین حال افراد توانگری که با ورود او به این محفل زیر لب غرولندی کرده و نسبت به حضورش ایرادی حتی به شکلی مخفیانه و نه خیلی بارز داشتند.

 

فحوای این سوره در واکنش به چنین مواجهه‌ای، آن است که اساس شکل‌گیری چنین محفلی با حضور پیامبر(ص) به بهانه ذکر بوده است؛ افرادی بنا به نیتی غیر از ورانداز کردن وضعیت ظاهری و جایگاه اجتماعی، که یا از آن برخوردارند یا از آن محروم. لذا هر موضوعی به غیر از مسئله ذکر و گوش سپردن به رهنمودها و هدایتگری‌های پیامبر(ص) نباید مبنای قضاوت افراد حاضر در این مجلس باشد.

 

نکته ویژه‌ این ماجرا و دیگر آیات ذکر شده در این سوره این است که مبنای قضاوت و بررسی انسان‌ها در پیشگاه خداوند اعمال و رفتار است نه استعدادهایش. به هر حال داشتن مال که برخی به داشتن آن فخر می‌فروشند، از جمله استعدادهایی است که ممکن است نزد هر یک از ما وجود داشته باشد و اغلب اوقات برای به دست آوردن این دارایی عواملی دست به دست هم داده تا فرد بتواند آنها را به دست  آورد، لذا دارا بودن آن ملاک و معیاری برای قضاوت توانایی افراد نیست، بلکه آن چیز در پیشگاه خداوند اهمیت دارد که این دارایی در چه راه و به چه نحوی به کار برده شود.

 

به همین دلیل است که در آیات بعدی این سوره به برخی مخلوقات اشاره می‌شود، از پیدایش انسان که از نطفه‌ای پدید آمد تا آنجا که انسان را متوجه خوراکی که آنها را تناول می‌کند، کرده و می‌گوید که بهتر است به آن نظر کند تا منشأ به وجود آمدن آن را متوجه شود. پیش از بیان منشأ به وجود آمدن بسیاری از خوراکی‌ها که معمولاً  از دل دانه‌ای در خاک روئیده شده‌اند، صحبت از این به میان می‌آید که ابتدا آبی(باران) از آسمان فرود آمده و این مایع حیات خاک را شکافته و موجب باروری دانه شده است. هر دانه‌ای که از آن گیاه روید، در خود استعداد روییدن را دارد، اما آنچه که این استعداد را به فعل می‌رساند، آبی است که به آن نفوذ کرده و موجب سربرآوردن آن می‌شود؛ این آب به مثابه همان ذکری است که در محفل پیامبر(ص) درگرفته و استعدادهای هر فرد را بارور می‌سازد، فارغ از اینکه در ظاهرشان آیا بتوان آن قدرت و توانی را یافت یا خیر؟

 

شأن آن محفل و مجلس، ذکری است که با توسل به آن بسیاری از استعدادهای فرد شکوفا می‌شود، همچون قطره آبی که به دانه گیاه رسیده و موجب شکوفایی او می‌شود. در جریان آن محفل شاهدیم، بهانه‌تراشی فردی که خود را بی‌نیاز از آن ذکر دانسته در حالی که بیش از دیگران به آن ذکر نیازمند است، موجب می‌شود تا این ذکر(هدایت و موعظه) آن طور که باید و شاید به اذهان حاضران در آن محفل نرسیده و موجب باروری آنها نشود.

 

بخش پایانی این سوره نیز جذاب است؛ آنجا که صحبت از این امر است که در روز حشر همگی از هم فراری هستند. با وجود آنکه این امر در مورد روز حشر عمومیت دارد، اما اشاره این سوره در مورد افرادی است که همچون فرد مستغنی محضر رسول خدا(ص) با بیان موضوعی بی‌ربط در آن مجلس، مانع از برخورداری دیگر حضار از مواهب و نعمت‌های نهفته در مقوله ذکر می‌شود.»