هوش مصنوعی اخلاق را در فضای مجازی به چالش می‌کشد

به گزارش خبرنگار ایکنا، سومین پیش نشست همایش ملی هوش مصنوعی، خانواده، تعلیم و تربیت با عنوان  «نقش هوش مصنوعی در ترویج ارزش‌های اخلاقی» با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عصر روز گذشته، 23 مهرماه به صورت برخط برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین قائمی‌نیا با بیان اهمیت و تأثیر فضای سایبری در زندگی انسان‌ها و جوامع امروز آن را یکی از مهم‌ترین پدیده‌های عصر جدید دانست که به عنوان «دومین زندگی» انسان‌ها شناخته می‌شود.

وی بر این باور است که ما در دو فضای متفاوت زندگی می‌کنیم: فضای زندگی روزمره و فضای سایبری که با فناوری‌های نوین شکل گرفته است. این فضای مجازی، جهانی اطلاعاتی است که قوام آن بر بارگذاری و دسترسی به اطلاعات از سراسر جهان است و نقش مهمی در تغییرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد. 

وی با اشاره به اینکه در این فضا، ما غالبا به مصرف‌کنندگان اطلاعات، تبدیل شده‌ایم و نمی‌توانیم تفاوت میان اطلاعات صحیح و نادرست را به راحتی تشخیص دهیم، گفت: آنچه در این موقعیت تجربه می‌کنیم قرار گرفتن در معرض آبشارهای اطلاعاتی  است که سرعت و حجم آن‌ها بسیار زیاد است و بر افکار و نگرش‌های ما تأثیر می‌گذارد. این وضعیت در جنگ ۱۲ روزه ایران نمونه‌ای واضحی از تأثیرات منفی آبشارهای اطلاعاتی بر جامعه و فرهنگ را پیش چشم کشید؛ جایی که اخبار نادرست و تبلیغات منفی به شدت منتشر شد و به ابتذال فرهنگی دامن زد.

قائمی‌نیا با بیان اینکه هرگز نمی‌توان مزایای فضای سایبری مانند تسهیل ارتباطات، دسترسی سریع به اطلاعات و افزایش آگاهی را کتمان کرد، افزود: ذاتا فضای سایبر بر پایه ارزش‌ها و اخلاق انسانی ساخته نشده است. این فضا بیشتر درگیر جریان‌های غیر اخلاقی، ابتذال فرهنگی، مسائل جنسی و سکولار است و به نوعی بر پوچ‌گرایی و بی‌اخلاقی سوق داده شده است. فلاسفه بر این باورند که این فضا بر پایه اخلاق خاصی شکل گرفته و نمی‌توان آن را کاملاً کنترل یا مدیریت اخلاقی کرد، هر چند برخی معتقدند می‌توان تغییرات اخلاقی در آن ایجاد کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به الگوریتم‌های هوش مصنوعی که براساس سلایق کاربران عمل می‌کنند و این امر منجر به سوق دادن افراد به سمت محتواهای خاص و حتی قربانی شدن جوانان در این مسیر می‌شود، گفت: این الگوریتم‌ها، سوگیری‌های اخلاقی خاصی دارند و توسط مراکزی طراحی می‌شوند که ممکن است جهت‌گیری‌های اخلاقی خاصی داشته باشند و این موضوع چالش‌های اخلاقی جدی ایجاد می‌کند.

وی در این باره بر ضرورت توجه علمی و فرهنگی به فضای سایبر تأکید کرد و گفت: باید در حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، مطالعات عمیق و گسترده‌ای در زمینه فضای سایبر انجام شود و استراتژی‌های فرهنگی و اخلاقی مناسب، برای مواجهه با این فضا تدوین شود، چرا که کنترل کامل آن ممکن نیست و در عین حال، فرصت‌هایی مانند راه‌اندازی کانال‌های دینی و فرهنگی در این فضا وجود دارد. 

قائمی‌نیا در ادامه به اهمیت و چالش‌های فضای سایبر در جامعه و فرهنگ اشاره کرد و گفت: فضای سایبر، به عنوان یک حوزه پوچ‌گرایانه و بی‌ارزش، تهدیدی جدی برای ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی انقلاب است و نباید آن را نادیده گرفت و مواجهه‌ای که اکنون صورت گرفته نمی‌تواند آسیب‌های کنونی را برطرف کند؛ چرا که این مواجهه بر مبنای اخلاق سکولار یا اخلاقی دینی است و نمی‌تواند مشکل فضای سایبر را حل کند و هر دو رویکرد در مقابل ماهیت غیراخلاقی و بی‌اخلاقی این فضا، ناکام خواهند ماند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نقش سلبریتی‌ها و تأثیرگذاری آنها در تغییر ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه تأکید کرد و گفت: اصلاح فرهنگی در سطح هنرمندان و رسانه‌ها می‌تواند به تغییرات مثبت در جامعه منجر شود. برای مثال، تغییر در وضعیت حجاب زنان در صدا و سیما و اصلاح هویت فرهنگی در فضای سایبر می‌تواند به تغییرات فرهنگی در سطح جامعه منجر شود.

قائمی‌نیا در ادامه با بیان راهکارهایی که بر افزایش آگاهی سایبری کاربران، به‌ ویژه در میان جوانان و دانش‌آموزان اشاره داشته باشد، گفت: باید کتاب‌های درسی و دوره‌های آموزشی در حوزه فضای سایبر تدوین و اجرا شود و همچنین تأسیس مراکز مطالعات فرهنگی فضای سایبر و تدوین سیاست‌های فرهنگی و اخلاقی در این حوزه ضروری است و  کنترل کامل فضای سایبر از طریق فیلترینگ کافی نیست و باید ارزش‌های اخلاقی در این فضا ترویج یابد تا جامعه به سمت اخلاقی‌تر شدن سوق داده شود.

وی در پایان بر اهمیت تدوین قوانین و سیاست‌های فرهنگی، آموزش عمومی و تخصصی و توسعه مطالعات فرهنگی در حوزه فضای سایبر تأکید کرد و خواهان توجه جدی نهادهای فرهنگی، علمی و قانون‌گذاری به این پدیده شد تا بتوان از تهدیدهای آن عبور کرده و از فرصت‌های فرهنگی و اخلاقی آن بهره‌مند شد.