Quranın alban dilinə ilk tərcüməsi
"İQNA"-nın ustad doktor Fəthi Mahdevin müəllifi olduğu və ərəb dilinə İbrahim Fəzlullah tərəfindən tərcümə edilmiş “Əl-Ədəbul-Ərəbi fil-Lüğətil-Albaniyyə 1921-2021” (Alban dilində ərəb ədəbiyyatı 1921-2021) kitabına istinadən xəbər verir. Bu kitab bu yaxınlarda nəşr olunub. 1921-ci ildən bu yana son yüz il ərzində alban dilinə tərcümə edilmiş və 2021-ci ilə qədər tamamlanacaq ərəb ədəbiyyatından bəhs edir.
İordaniyanın “Alan Naşirun və Moziun” nəşriyyatında çap olunan və 198 səhifədən ibarət olan bu kitab ilk dəfə 2008-ci ildə Kosovonun paytaxtı Priştinada nəşr olunub. Həmçinin 2009-cu ilin ən yaxşı kitabı mükafatını Albaniya İslam Mədəniyyəti və Düşüncə İnstitutundan alıb.
Bu kitabda müəllif hesab edir ki, ərəb dilindən alban tərcümələrinin sayının artması ərəb ədəbiyyatının tərcüməsi üçün keyfiyyət sıçrayışıdır. Həmçinin Priştina Universitetində 1973-cü ildə yaradılan və yarım əsri keçmiş Şərqşünaslıq kafedrasının yaradıcıları və məzunları arasında olan tədqiqatçıların ərəb dili sahəsində yarım əsrlik səylərinin sübutudur.
“Ərəb ədəbiyyatı alban dilində 1921-2021” kitabında nəzərdə tutulan odur ki Alban dilində ərəb ədəbiyyatının başlanğıc nöqtəsi 1921-ci ildir. Bu da Quranın alban dilinə ilk tərcüməsinin nəşri ilə eyni vaxta təsadüf edir.
Başqa sözlə, Quran ərəb dilinin ali rəmzi kimi tanınır. Möcüzə və bəlağətinə görə Ərəb ədəbiyyatında ən gözəl mətn hesab olunur. Çünki burada “ədəbiyyat” anlayışına istənilən gözəl mətn daxildir.
Bu kitabda Mahdevin “Əl-Quranu əzəmu əsərin fil-Ədəbil-Ərəbi” (Quran ərəb ədəbiyyatında ən böyük əsərdir) adlı analitik qaynaq araşdırması hazırlayan ustadı Həsən Kəlşinin (1922-1976) yolu ilə getdiyi görünür. Bu, 1967-ci ildə Belqradda serb dilində nəşr olunmuş "Muxtarat Minəl-Quran" (Qurandan seçmələr) kitabına müqəddimədir.
(Keçmiş) Kommunist Yuqoslaviyada Mahdev bir zamanda Qurani-Kərimi alban dilinə tərcümə etməklə məşğul idi ki, kommunist Albaniyasında evdə Quran nüsxəsi olan ev sahibi həbsə aparılırdı. 1985-ci ilə qədər o, Qurani-Kərimin alban dilinə tərcüməsini nəşr etdirdi ki, bu da Quranın ərəbcədən alban dilinə ilk tam tərcüməsi idi.
Mahdevdən əvvəl Quranın tərcümələri müsəlmanlar və qeyri-müsəlmanlar tərəfindən Balkan bölgəsinin Serbiya, Bosniya, Bolqarıstan və s kimi qeyri-ərəb dillərində idi.
Maraqlıdır ki, Qurani-Kərimin tərcüməsinin qadağası qaldırıldıqdan sonra “Qurani-Kərimin tərcüməsi üçün tavan varmı?” sualı verilənə qədər, alban dilində ardıcıl tərcümələrə tələbat və ən yaxşı tərcüməni əldə etmək üçün müsabiqə yarandı.
