بررسی مسائل نگارش تاريخ در جهان اسلام در «تاريخ‌نگاری اسلامی»
گروه انديشه: كتاب «تاريخ‌نگاری اسلامی» نوشته چيس اف. رابينسن كه با ترجمه مصطفی سبحانی و توسط پژوهشكده تاريخ اسلام منتشر شده است، مقدمه‌ای بر گونه‌های اصلی، مباحث و مسائل تاريخ‌نگاری اسلامی است.
به گزارش خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، كتاب «تاريخ‌نگاری اسلامی» نوشته چيس اف. رابينسن، مدرس در دانشگاه آكسفورد كه با ترجمه مصطفی سبحانی و توسط پژوهشكده تاريخ اسلام منتشر شده است، مقدمه‌ای است بر گونه‌های اصلی، مباحث و مسائل تاريخ‌نگاری اسلامی در زبان عربی و اولين مطالعه از اين دست می‌باشد كه بر كاركردهای اجتماعی و سياسی نگارش تاريخ در جهان اسلام تأكيد می‌كند.
اين اثر كه بررسی خود از ريشه‌های اين سنت را در قرن هشتم و نهم ميلادی آغاز می‌كند و سپس پيشرفت و تحول آن را تا شروع قرن شانزدهم دنبال می‌كند، اثری باارزش و معتبر و با اين حال، راهنمايی قابل دسترس در رشته‌ای پيچيده چون تاريخ است كه به كار خوانندگانی می‌آيد كه حتی دانشی بسيار قليل يا گاه هيچ اطلاعی از تاريخ اسلام يا زبان عربی ندارند.
مسلمين در دوران كلاسيك اسلام چه برداشتی از گذشته داشتند؟ برای تاريخ چقدر ارزش قائل بودند؟ چگونه تاريخ را می‌نگاشتند؟ جايگاه تاريخ‌نگاری در كنار ديگر انواع ادبی در ادبيات عرب چگونه بود؟ و پرسش‌هايی از اين دست، پرسش‌هايی هستند كه در اين كتاب پاسخ داده می‌شوند.
مطالب اين كتاب در دو بخش كلی دسته‌بندی شده است. نويسنده در بخش نخست خاستگاه‌ها و گونه‌های تاريخ‌نگاری اسلامی را بررسی كرده است. وی در فصل نخست اين بخش از خاستگاه‌ها سخن گفته و سپس در بخش دوم مراحل پيدايش گونه‌ها را مطرح كرده است. بخش سوم به بررسی الگوهای تاريخ‌نگاری اسلامی و پيامدهای هر يك از اين الگوها اختصاص يافته و در بخش بعد به شكل مشخص سه‌گونه خاص از تاريخ‌نگاری اسلامی را با عناوين زيست‌نگاری، نام‌نگاری و زمان‌نگاری ناميده و به‌طور مشخص مورد بررسی قرار داده است.
بخش دوم با عنوان «متون» شش فصل را در برمی‌گيرد. در فصل پنجم برای فهم تاريخ‌نگاری اسلامی از سنت حديثی سخن رفته است و در فصل ششم نويسنده با طرح مباحثی در باب نسبت تاريخ‌نگاری و جامعه اسلامی و با اشاراتی به مباحث قبلی خود، مباحثش را معطوف به مراتب فرهنگی نوشتار تاريخی در دنيای كلاسيك اسلامی كرده و نظر خود را در اين زمينه اظهار كرده است. خدا و الگوهای تاريخی عنوان فصل هفتم است كه به تبيين جهان‌نگری تاريخ‌نگاران اسلامی بر اساس جايگاهی كه برای خدا قائل بوده‌اند پرداخته است.
در فصل هشتم بحث از نسبت مورخان مسلمان با حقيقت و درك واقعی آنان از وزن مدارك و شواهد به ميان آمده و در فصل نهم از با حركت از متون به سمت نگارندگان آن‌ها، انديشه‌ها، زمان، توان، ابزارهای نگارش و دسترسی به منابع تاريخی را در ميان تاريخ‌نگاران اسلامی مورد بررسی قرار داده است و در فصل دهم برای درك بهتر تاريخ‌نگاری اسلامی مطالبی درباره فرهنگ آموزش اسلامی بيان شده و سپس نحوه عملكرد مورخان در چارچوب اين فرهنگ مورد بررس قرار گرفته است. در پايان كتاب نيز صفحاتی به نتيجه‌گيری اختصاص يافته است.
يادآور می‌شود، كتاب «تاريخ‌نگاری اسلامی» نوشته چيس اف. رابينسن، با ترجمه مصطفی سبحانی، در ۳۷۲ صفحه و با قيمت ۸۵ هزار ريال از سوی پژوهشكده تاريخ اسلام منتشر شده است.
اين اثر كه بررسی خود از ريشه‌های اين سنت را در قرن هشتم و نهم ميلادی آغاز می‌كند و سپس پيشرفت و تحول آن را تا شروع قرن شانزدهم دنبال می‌كند، اثری باارزش و معتبر و با اين حال، راهنمايی قابل دسترس در رشته‌ای پيچيده چون تاريخ است كه به كار خوانندگانی می‌آيد كه حتی دانشی بسيار قليل يا گاه هيچ اطلاعی از تاريخ اسلام يا زبان عربی ندارند.
مسلمين در دوران كلاسيك اسلام چه برداشتی از گذشته داشتند؟ برای تاريخ چقدر ارزش قائل بودند؟ چگونه تاريخ را می‌نگاشتند؟ جايگاه تاريخ‌نگاری در كنار ديگر انواع ادبی در ادبيات عرب چگونه بود؟ و پرسش‌هايی از اين دست، پرسش‌هايی هستند كه در اين كتاب پاسخ داده می‌شوند.
مطالب اين كتاب در دو بخش كلی دسته‌بندی شده است. نويسنده در بخش نخست خاستگاه‌ها و گونه‌های تاريخ‌نگاری اسلامی را بررسی كرده است. وی در فصل نخست اين بخش از خاستگاه‌ها سخن گفته و سپس در بخش دوم مراحل پيدايش گونه‌ها را مطرح كرده است. بخش سوم به بررسی الگوهای تاريخ‌نگاری اسلامی و پيامدهای هر يك از اين الگوها اختصاص يافته و در بخش بعد به شكل مشخص سه‌گونه خاص از تاريخ‌نگاری اسلامی را با عناوين زيست‌نگاری، نام‌نگاری و زمان‌نگاری ناميده و به‌طور مشخص مورد بررسی قرار داده است.
بخش دوم با عنوان «متون» شش فصل را در برمی‌گيرد. در فصل پنجم برای فهم تاريخ‌نگاری اسلامی از سنت حديثی سخن رفته است و در فصل ششم نويسنده با طرح مباحثی در باب نسبت تاريخ‌نگاری و جامعه اسلامی و با اشاراتی به مباحث قبلی خود، مباحثش را معطوف به مراتب فرهنگی نوشتار تاريخی در دنيای كلاسيك اسلامی كرده و نظر خود را در اين زمينه اظهار كرده است. خدا و الگوهای تاريخی عنوان فصل هفتم است كه به تبيين جهان‌نگری تاريخ‌نگاران اسلامی بر اساس جايگاهی كه برای خدا قائل بوده‌اند پرداخته است.
در فصل هشتم بحث از نسبت مورخان مسلمان با حقيقت و درك واقعی آنان از وزن مدارك و شواهد به ميان آمده و در فصل نهم از با حركت از متون به سمت نگارندگان آن‌ها، انديشه‌ها، زمان، توان، ابزارهای نگارش و دسترسی به منابع تاريخی را در ميان تاريخ‌نگاران اسلامی مورد بررسی قرار داده است و در فصل دهم برای درك بهتر تاريخ‌نگاری اسلامی مطالبی درباره فرهنگ آموزش اسلامی بيان شده و سپس نحوه عملكرد مورخان در چارچوب اين فرهنگ مورد بررس قرار گرفته است. در پايان كتاب نيز صفحاتی به نتيجه‌گيری اختصاص يافته است.
يادآور می‌شود، كتاب «تاريخ‌نگاری اسلامی» نوشته چيس اف. رابينسن، با ترجمه مصطفی سبحانی، در ۳۷۲ صفحه و با قيمت ۸۵ هزار ريال از سوی پژوهشكده تاريخ اسلام منتشر شده است.
