آخرین اثر کریم مجتهدی نقد و بررسی شد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «سهروردی، افکار و آثار او: تاملی در منابع فلسفه اشراق» با حضور غلامعلی حداد عادل، حسن سید عرب، نجفقلی حبیبی، سیما سادات نور بخش و مالک شجاعی جشوقانی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

مجتهدی پیوند فلسفه اسلامی با فلسفه غربی را نشان داده است

حبیبی در آغاز این نشست، گفت: آنچه برای من در این کتاب خیلی مهم است و در تمام تحقیقاتی که درباره سهروردی منتشر شده نیست، یافتن رابطه سهروردی با فیلسوفان غرب است. همچنین تاکنون درباره سرنوشت فلسفه اشراق مطلبی بیان نشده است.

وی تصریح کرد: مطالعه این کتاب نشان می‌دهد چگونه تفکر اسلامی سبب تحرکات در غرب شده و یافتن بن مایه‌های فکری فیلسوفان غرب از این راه راحت‌تر و کتاب از این بابت بسیار ارزشمند است. البته درست است در این سال‌ها درباره سهروردی کار شده اما به این غنا نبوده است.

حبیبی با بیان اینکه مجتهدی با نشانه‌گیری خاصی وارد داستان‌های تمثیلی سهروردی شده و پیوند فلسفه اسلامی با فلسفه غربی را نشان داده است، گفت: امیدوارم جلد دوم این کتاب در فصل‌هایی که مختصر است منتشر شود.

در ادامه سید عرب‏، عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام گفت: من وقتی شنیدم این کتاب چاپ شده به دنبال این انگیزه بودم که چرا استاد مجتهدی این کتاب را نوشته‌اند؟ البته برخی ممکن است از این موضوع تعجب کرده باشند که به نظرم من این تعجب محلی ندارد چون اگر کسی درک درستی از تاریخ فلسفه و وحدت تفکر فلسفی در تاریخ آن داشته باشد قائل به تفکیک حوز‌ه‌ها نیست، چرا که فیلسوف تاریخ فلسفه را یک جا درک می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام تصریح کرد: قسم دوم سوال‌ها درباره این کتاب این است که بر ما چه شده که دکتر مجتهدی اشراق را به ما تذکر دادند که عهدمان را با آسمان از یاد نبریم؟

وی با بیان اینکه فیلسوف در خلاء تصمیم نمی‌گیرد، گفت: مجتهدی به گذشته برگشته و با سهروردی گفتگو کرده است. شایگان در کتابی که درباره کربن نوشته گفته است: اگر کربن از هایدگر به سهروردی رفت آیا می‌توان از سهروردی به هایدگر رفت؟ چاپ کتاب دکتر مجتهدی پاسخی به این سوال است.

سید عرب با بیان اینکه کتاب‌های مجتهدی ریشه در فلسفه ایرانی دارد، گفت: باید دید چه صدایی ایشان را فراخوانده که کتابی درباره سهروردی بنویسد؟ این کتاب در لحظه و حادثه نوشته شده و ما به تعبیر حافظ در دامگه حادثه به سر می‌بریم.

وی تصریح کرد: این کتاب درباره عهد ما با اشراق است و اینکه مبادا به آغاز فصل سرد ایمان بیاوریم. مبادا ما صبغه و پیشینه‌ مان را در فلسفه از یاد ببریم. در کتاب ایشان همواره تذکری برای بیرون رفت از دامگه حادثه می‌بینیم. او می‌گوید در زمانه و عصر ما که به تعبیری مدرن است و سقفش کوتاه و مهر و ماه ما غبار آلود است و همه چیز در استیلای عقل مدرن است مبادا انسان عهد خود را با اشراق فراموش کند.

سید عرب افزود: این کتاب اهدا به ایرانیان فلسفه دوست است. در ساختار این کتاب به گونه‌ای سهروردی توصیف شده که بدون شک امکان داشت به غیر از منظر فلسفی آن را گزارش کرد. تحلیل فلسفی از سهروردی لازمه کاری بود که استاد نجیب و متفکری مثل استاد مجتهدی می‌توانستند انجام دهند.

وی با بیان اینکه این کتاب به طور برجسته‌ای از کتاب‌های دیگری که درباره سهروردی نوشته شده متمایز است افزود: چون این کتاب نگاهی مبتنی بر اندیشه ایرانی اسلامی و حتی شیعی دارد، تفسیر آن نیاز به تالیف کتاب دیگری در این باره دارد.

سهروردی نماینده اخص فلسفه ایرانی اسلامی است

سید عرب تصریح کرد: مجتهدی می‌توانست درباره ملاصدرا، ابن سینا و ... کتاب بنویسد اما ایشان وقتی درباره سهروردی کتاب می‌نویسد به این دلیل است که سهروردی نماینده اخص فلسفه ایرانی اسلامی است. گونه‌‌ای از اندیشه فلسفی ایرانی اسلامی در این کتاب مطرح شده و در واقع این اثر احیای این فلسفه است.

اشراق مثل نفس کشیدن است

وی گفت: بیش از هر چیز دیگری تذکر ایشان به فلسفه اشراق برای من جالب بود. اشراق مثل نفس کشیدن است نمی‌شود، یک بار نفس کشید و همیشه زنده بود. تنها متفکران هستند که این عهد را تذکر می‌دهند و  تذکر عهد ما به این معنویت، امروز در کتاب دکتر مجتهدی صورت گرفته است. نوشتن این کتاب دل دردمند و عاشقی می‌خواهد که به تمام فراز و فرودهای این فرهنگ آشنا باشد. برای برون رفت از فضای کنونی تذکر این کتاب به فلسفه اشراق بسیار مهم است.

نوربخش در خصوص شیوه کار مجتهدی گفت: من نتوانستم نکته منفی از این کتاب دربیاورم. کتاب از روشی استفاده کرده که قابل تامل و راهگشا برای محققان این حوزه است. برجستگی خود ایشان که تجربه تدریس و نگارش نیم قرنی در کشور دارند نخستین ویژگی این کتاب است.

وی تصریح کرد: این کتاب ثمره تجربیات ایشان است و از ادبیات و زبان رسا و روان بهره‌مند است و در عین حال قوی و سنجیده است. این زبان، کتاب را برای همه اقشار جامعه قابل استفاده می‌کند چون زبان فلسفه سخت است.

نوربخش ادامه داد: تحلیل‌هایی که در بخش‌های مختلف این کتاب هست قابل تحلیل است. همچنین حفظ امانت از جهتی که ارجاع به منابع داده شده قابل تامل است و منابع به صورت مستقیم و غیر مستقیم آورده شده است. اهم افکار سهرودی نیز در کتاب آورده شده و از جهت فلسفه غرب و شرق مقایسه شده است.

این اثر، یک پژوهش میان رشته‌ای است

نوربخش گفت: این اثر، یک پژوهش میان رشته‌ای است، کتاب از جنبه‌های مختلف بررسی شده و ریشه‌های فکری سهروردی و سیر افکارش و تاثیر او بر حکمای بعد از خودش بویژه ملاصدرا آورده شده است.

وی ادامه داد: بخش نخست کتاب که زندگی نامه سهروردی در آن مطرح شده اهمیت ویژه‌ای دارد چون شاید کمتر در بین کتاب‌هایی که درباره سهروردی نوشته شده به این موضوع این چنین اشاره شده است. مجتهدی در این کتاب درباره سفرهای سهروردی و علت‌هایش توضیح داده است.

وی تصریح: در بخش زندگی‌نامه سهروردی پردازش مطلب قابل توجه است. ما درباره سهروردی و زندگی‌اش منابع مختصری داریم اما وقتی مطالب در کتاب به نحوی در قالب تاریخی بیان می‌شود حاکی از تخیل قوی نویسنده دارد که با استفاده از آثار سهروردی زندگی وی را بازپروری و تفصیل داده است.

یادآور می‌شود، این نشست دیروز یکشنبه سوم اسفند برگزار شد.