دعای ندبه؛ منشور مهدویت

دعا در نزد شیعیان از اهمیت بالایی برخوردار است، کتاب مفاتیح الجنان یا کلیدهای بهشت نشان از این اهمیت است، اما برخی از ادعیه دینی علاوه بر اینکه نشان‌دهنده تمایل دعاکنندگان هستند، نوعی سند نیز به حساب می‌آیند که می‌توان با توجه به این اسناد به نوعی شناخت دست یافت و راه آینده را جست، به بیان دیگر برخی از دعاها علاوه بر درخواست از خداوند خود برنامه عمل هم قرار می‌گیرند، بی‌شک دعای ندبه یکی از دعاهایی است که می‌توان از آن به منشور مهدویت یاد کرد.
دعای ندبه از امام صادق(ع) به یادگار مانده است و در حدود 15 سند برای آن ذکر کرده‌اند. خوانده شدن این دعا در روزهای جمعه و اعیاد فطر، قربان و غدیر توصیه شده است.

ندبه، منشور مهدویت
دعای ندبه را دوره کاملی از اعتقادات اسلامی توصیف کرده‌اند. این دعا بر بیان فضائل امام علی(ع) و امام زمان(عج) بنا شده و در آن کوشش شده است تا مسائل مرتبط با امامت و ولایت تشریح شود. در این دعا «ولایت و امامت» از فروعات نبویت عنوان شده است و خود اصل نبوت به اصل توحید ارجاع داده شده است.
در دعای ندبه ما شاهد هستیم که در چهار بخش به مباحث اعتقادی اشاره شده است. در بخش اول که ستایش از خداست مباحثی در خدا شناسی بیان شده است. در بخش دوم به بیان خصوصیات کلی پیامبران الهی پرداخته شده که می توان در این بخش تاکید بر بخش نبوت را شاهد بود. دعای ندبه در چارچوب سنت ابراهیمی است و امام زمان(عج) به نوعی در این سنت معنای می‌یابد.
در قسمت سوم به جایگاه پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) اشاره می‌شود. در پایان دعا به ساحت امام مهدی(ع) پرداخته شده و ویژگی‌های ایشان بیان می شود.
ندبه و غم فقدان امامان
در این دعا امامان پاکانی توصیف شده اند که راه‌بر مسیر الهی بوده‌اند. «صالِحٌ بَعْدَ صالِحٍ، وَ صادِقٌ بَعْدَ صادِقٍ،أَیْنَ السَّبیلُ بَعْدَ السَّبیلِ؟ أَیْنَ الْخِیَرَةُ بَعْدَ الْخِیَرَةِ؟ أَیْنَ الشُّمُوسُ الطّالِعَةُ؟: آن پاکان و راستگویان عالم کجایند آنها که یکی بعد از دیگرى، رهبر راه خدا و برگزیده از خلق خدا بودند؟ کجا رفتند تابان خورشیدها؟» ندبه بیان پیوستگی به امام است. در ادامه همین فراز از دعای ندبه امامان ماهان درخشان نامیده می‌شوند که راهنمایان دین و ارکان علم و دانش بوده اند. ادامه جستجوی راه امامان در دعای ندبه به آخرین خورشید هدایت می‌رسد که در پشت حجاب غیبت غائب است، « أَیْنَ بَقِیَّةُ اللَّهِ الَّتى لا تَخْلُوا مِنَ الْعِتْرَةِ الْهادِیَةِ؟: کجاست حضرت بقیة اللَّه که عالم خالى از عترت هادى امت نخواهد بود؟»
معرفی حضرت امام زمان(عج)
حضرت امام مهدی(ع) از بین‌برنده ریشه ظالمان و ستمگران معرفی شده است. اگر تاریخ را جدال حق و باطل و یا عدل و داد بدانیم، ایشان از بین‌برنده ریشه ظلم خواهند بود. از این رو امام زمان(عج) نابودکننده جناحی خاص نیست بلکه شرایط و علل ایجاد ظلم را نیز نابود خواهد کرد. در ادامه این دعا واژه‌های انتظار، اصلاح رفتار‌های این عالم و امید به ظهور ایشان، یادآوری کلید‌واژه‌هایی است که شیعه منتظر با مرور آن‌ها زندگی می‌کند. « أَیْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقامَةِ الْأَمْتِ وَالْعِوَجِ؟ أَیْنَ الْمُرْتَجى لِإِزالَةِ الْجَورِ وَالْعُدْوانِ؟: کجاست آنکه منتظریم اختلاف و کج رفتاریهاى اهل عالم را به راستى و اصلاح کند؟ کجاست آنکه امیدواریم اساس ظلم و عدوان را از عالم براندازد؟»
بر اساس همین دعاست که دوران ظهور دورانی توصیف می‌شود که سنن اسلام محو و فراموش شده است. ایشان برای احیاء سنن الهی خواهند آمد. از سوی دیگر ایشان احیاء کننده دین به معنای کلی و ایمان خواهند بود. ظهور ایشان اما از سویی دیگر پایان هیبت و اوج دوران جهل و ظلمت بیان شده است.
حضور حضرت موعود پایان اندیشه های باطل نیز خوانده شده است و وحدت کلمه و تقوا یکی از دستاوردهای موعود آسمانی خواهد بود. امام زمان(عج) در ادامه این دعا منتقم خون شهیدان کربلا، فرزند علوم کامل الهی و سنن و قوانین معروف آسمانی خوانده شده‌اند که این تعبیر ایشان را با علم و آگاهی پیوند می‌دهد.