استنطاق از قرآن نیازمند ارایه تفسیری سه‌لایه از آن است

وی افزود: اولین لایه در تفسیر، ارایه تفسیری تاریخی از قرآن است. در این لایه باید قرآن را آن طور که اعراب عصر نزول می فهمیدند، بفهمیم.این لایه تفسیری مبتنی براین مبناست که مخاطبان آیات قرآن، عرب حجاز عصر نزول اند.

وی اظهار کرد: لایه دوم تفسیر فراتاریخی است و غرض ما در این لایه آن است که ما گزاره های کلی ورای معنای تاریخی آیات و به عبارت دیگر، ملاکات و مناطات آیات را استنباط کنیم.

نکونام عنوان کرد: لایه سوم تفسیر نیز تفسیری فرهنگی یا عصری از قرآن کریم است و غرض از آن، این است که آن گزاره های کلی یا همان ملاکات آیات حاصل از تفسیر فراتاریخی را بر موارد و مصادیق عصر و جامعه خودمان تطبیق بدهیم. 

وی تاکید کرد: اگر بخواهیم قرآن را برای رفع نیازهای امروز خود مورد بهره‌برداری قرار دهیم، باید این تفسیر سه لایه ای مورد توجه ما باشد.

نکونام ادامه داد: سبب اقبال به تفسیر تاریخی در لایه اول، این است که قرآن متنی تاریخمند است و حدود 90 سوره آن در مکه و خطاب به مشرکان قریش و حدود 24 سوره قرآن در مدینه و خطاب به مردم مدینه عصر پیامبر(ص) نازل شده است. برای مثال در  آیات مکی سخن از این است که بت های لات و منات و عزی را نپرستید. این در حالی است که امروزه کسی این بت ها را پرستش نمی کند. یا چرا سستی می کنید و به جنگ تبوک نمی روید. این در حالی است که امروزه جنگ تبوکی که ما از رفتن به آن سستی کرده باشیم، مطرح نیست. یا در آیاتی خداوند فلسفه خلقت انعام را استفاده از پوست برای خانه یعنی همان چادرهای صدر اسلام یاد کرده است حال آن که مردم امروزه در چادرهای پوستی زندگی نمی کند.

وی تاکید کرد: ما باید تلقی امان این باشد که حتی گزاره های کلی قرآن خطاب به عرب حجاز عصر نزول نازل شده است. برای مثال، وقتی در قرآن گفته می شود، انسان طغیان می کند، وقتی خود را بی نیاز ببیند، این ناظر به ابوجهل رئیس وقت مکیان بوده است و گرنه هر انسانی طغیانگر نیست و برای مثال ما نمی توانیم بگوییم،‌ انبیاء و ائمه(ع) هم مشمول این آیه هستند.
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم گفت: البته این نگرش هرگز مستلزم این معنا نیست که قرآن برای اعصار و امصار دیگر کارآیی ندارد. چون ما در تفسیر فراتاریخی در مقام استخراج گزاره های کلی از همین آیات از طریق الغای خصوصیت هستیم و آن گزاره های کلی فراتاریخی اند و بر موارد و مصادیق اعصار و امصار دیگر هم قابل انطباق اند.

نکونام تصریح کرد: آنچه قابل تعمیم است،‌ ملاکات آیات است، نه خود آیات که نگاه تاریخی دارند و ناظر به موارد و مصادیق عصر پیامبرند؛ زیرا که نتیجه تعمیم مفهوم تاریخی آیات، همان باورهایی می شود که جمودگرایان معاصر مثل داعش دارند و بر اساس آن در مقام این بر می‌آیند که برده‌داری را در عصر مدرنیته نیز راه بیاندازند.
یادآور می‌شود بسیاری از خطابات قرآن کریم در قالب«یا ایهالذین آمنوا» و «یا ایها الناس» به کار رفته است همچنین تعابیر فراوانی در قرآن مانند «ذکر للعالمین» و «ذکری للبشر»« لواحة للبشر» و ... وجود دارد که دال بر جهانی بودن پیام قرآن است ولی از آنجا که قرار نیست این کلام در خلا صادر شود باید قوم و گروهی که در عصر نزول می زیسته اند مخاطب قرار می گرفتند ضمن اینکه براساس تصریح مفسران بسیاری از خطابات قرآن به شخص پیامبر به خصوص خطابات عتاب آلود و سرزنش کننده مصداق ضرب المثل«گفتن به در تا دیوار بشنود» است ثالثا اگر قایل به تاریخ‌مندی قرآن کریم شویم در این صورت بابی برای استناد غرض ورزان به ساحت قرآن کریم فراهم می آوریم بدون آنکه خود، قصدی بر آن داشته باشیم رابعا برخی جنبه ای اعجاز از جمله اعجاز علمی قرآن دال بر این است که خالق آن، آن را برای آیندگان به ارمغان گذاشته است و از این دست کم نیست استدلالاتی که می تواند بر خلاف مدعای فوق بیان شود.   
خبرگزاری ایکنا در راستای رسالت خود در بسط اندیشه‌ورزی پیرامون قرآن کریم این موضوع را در گفت و گو با صاحبنظران مورد بررسی قرار خواهد داد.