قلم‌زنی؛ هنری در پهنای معنویت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، وقتی به دور تا دور ضریح در اماکن مقدس نگاهی می‌اندازی با طرح و نقوشی روبه‌رویی که زیبایی و ظرافت خاصی دارند؛ نقوشی که با دستان هنرمندانه قلم‌زنان، این هنر اصیل ایرانی اسلامی حک شده است هنری که در عمق معنویت قرار دارد.
سیده نادره طایفی، هنرمند قلم‌زنی روی مس، در گفت‌وگو با ایکنا، تصریح کرد: هنر قلم‌زنی عبارت از تزئین و کندن نقوش بر روی اشیا فلزی به ویژه مس، طلا، برنج به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیلۀ قلم با ضربۀ چکش بر روی اجسام فلزی است.
وی ادامه داد: مس به سبب نرمی و شکل‌پذیری که دارد، در هنر قلم‌زنی متداول‌تر از سایر فلزات است هنر قلم‌زنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران به شمار می‌رود که می‌توان آن را در دسته‌بندی، در ردۀ هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد.

قلم‌زنی روی مس ادامه تحصیل ندارد
طایفی با اشاره به اینکه این هنر رشته دانشگاهی دارد و از طریق دانشگاه وارد این رشته شدم، عنوان کرد: هنر قلم‌زنی رشته تخصصی در دانشگاه تا مقطع فوق دیپلم دارد و برای ادامه تحصیل مجبوریم رشته را تغییر دهیم و لیسانس را صنایع دستی گرفتم و این کار را سخت می‌کند.
وی با بیان اینکه کاش این رشته به صورت تخصصی ادامه تحصیل خود را داشت، اظهار کرد: این رشته در حد کاردانی کفایت می‌کند؛ چرا که بقیه به تجربه بر می‌گردد دوران کاردانی شرایط خوبی برایمان مهیا شد تا نوع ساخت ابزار و ظروفی که می‌خواستیم با آن کار کنیم را در دوران دانشگاه آموزش ببینیم که خیلی به ما کمک کرد.
هنری در پهنای معنویت
این هنرمند برجسته قلم‌زن روی مس، قلم‌زنی را هنری والا و ارزشمند در فرهنگ سنتی و هنر معنوی ایرانیان دانست و ادامه داد: این هنر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است،که به کمک ذوق و اندیشه هنرمند ایرانی با تأثیر از آداب، سنن، فرهنگ و مذهب، در بیان آرا و عقاید ایرانیان به زیباترین شئ فلزی نقش بسته و در طول تاریخ رویدادها و تحولات گوناگونی را پشته سر گذاشت.

راکد بودن اقتصاد قلم‌زنی
طایفی با اشاره به سختی‌های کار قلم‌زنی، تصریح کرد: نزدیک یک سال است که به مشهد آمدم و در این جا قلم‌زنی کار می‌کنم، فکر می‌کنم با توجه به وسعت این شهر تعداد قلم‌زن‌های آن انگشت شمار باشند، دلیل آن هم سختی کار و مشخص نبودن جایگاهش از لحاظ اقتصادی است.
پیدایش قلم‌زنی از مشهد
وی ادامه داد: کل کشور قلم‌زنی را مختص اصفهان می‌دانند درحالی که پیدایش قلم‌زنی از مشهد بوده اما در ذهن مردم، اصفهان تنها شهر قلم‌زنی به شمار می‌رود.
این هنرمند قلم‌زن روی مس، یکی از سختی‌های این هنر را استفاده از توان و نیروی بدنی دانست و عنوان کرد: به نوعی این هنر شغلی مردانه به حساب می‌آید و آن هم به دلیل ضربات چکشی که بر روی اثر زده می‌شود.
طایفی اظهار کرد: وسایلی در کار استفاده می‌شود که می‌تواند صدمه‌زا باشد، با توجه به زمان و وقت و جسمی که روی طرح می‌گذاریم این هنر ارزش زیادی دارد اما مردم آن را درک نمی‌کنند و کسی که با این کار آشنایی دارد قیمتی که روی آن گذاشته می‌شود را ناچیز دانسته اما کسی که سررشته‌ای از این هنر ندارد فکر می‌کند که حتما باید از طلا و نقره باشد تا ارزش کار بالا رود. در حالی که نمی‌دانند نقره ظرف خریداری شده، دو و سه میلیون است و اگر بخواهیم روی فلزات گرانبها کار کنیم هزینه آن بالا می‌شود و ممکن است بالای 20 میلیون شود ما معمولا روی فلزاتی کار می‌کنیم که مردم توان خرید آن را داشته باشند.
این هنرمند قلم زن روی مس با بیان اینکه هنر قلمزنی روی فلز از آن رو بیشتر مورد توجه هنرمندان است که از دوام و بقای بیشتری نسبت به سایر اشیا برخوردار است، بیان کرد: نقش مایه‌ها و نمادهای نقوش در ادوار تاریخی و فرهنگی گوناگون، بر اساس دگرگونی‌های عقیدتی و فرهنگی متفاوت‌ است و تحت تاثیر شرایط اجتماعی تغییر می‌کند و سیر تحول را به دنبال خود دارند.
استفاده از هنر قلم‌زنی در اماکن مقدس
وی ادامه داد: قلم‌زنی در بقاع امام زاده‌ها و دور تا دور ضریح استفاده می‌شود و پرکاربردترین رشته در مکان‌های مذهبی محسوب می‌شود.
طایفی یکی از دلایل حضور نداشتن در نمایشگاه‌ها را بحث آموزش دانست و اظهار کرد: 6 سال است کار قلم‌زنی روی مس را انجام می‌دهم آثارم در نمایشگاه ارائه می‌شود اما در هیچکدام از نمایشگاه‌ها حضور نداشتم به غیر از نمایشگاه‌های خصوصی که تعداد کمی از آن را بودم.

وی ادامه داد: بحث آموزش، جلوی پیشرفت خودم را می‌گیرد، قبلا بیشترین زمان را برای آموزش می‌گذاشتم از کار خود عقب می‌ماندم؛ یکی از دلایلی که در نمایشگاه شرکت نمی‎کردم همین موضوع است تمام وقتم را صرف آموزش می‌کردم و زمانی که به نمایش دعوت می‌شدم کاری برای ارائه نداشتم.
این هنرمند برجسته قلم زن روی مس با اشاره به حضور در دهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد، ادامه داد: در یازدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد هم، مضمون قرآنی سوره «انا انزلنا» را به معرض نمایش گذاشتم، استقبال خوبی از نمایشگاه شده است و فکر نمی‌کردم که در ماه مبارک رمضان و افطار مردم آنقدر از غرفه هنر استقبال کنند.
طایفی بیان کرد: آثاری که در نمایشگاه قرآن ارائه می شود برای آشنایی بیشتر مردم با هنر اسلامی و صنایع دستی است که متاسفانه مورد غفلت قرار گرفتند.
زری ابو